اقتصاد و انرژی

ایران تحت تحریم (بخش دهم و پایانی)

اشتغال در تحریم ها آسیب ندید، در کرونا چرا

تحریم های شدید از سال ۲۰۱۱ بی شک ضربه بزرگی به اقتصاد ایران وارد کرده است. این تحریم ها صادرات نفت را به شدت کاهش داده و تجارت بین المللی ایران را مختل کرده اند. با این حال، عوامل دیگر داخلی و خارجی نیز بی شک در رشد اقتصادی کند یک دهه گذشته نقش داشته اند. پایین آمدن قیمت نفت از سال ۲۰۱۴ درآمدهای دولت را بیشتر کاهش داده و سوء مدیریت و فساد اقتصادی مانع از واکنش مناسب در سیاست گذاری در برابر شوک های خارجی شده است. با توجه به شدت شوک خارجی ناشی از تحریم ها، هیچ سیاست گذاری نمی توانست مانع از بروز یک بحران اقتصادی شود یا مردم عادی ایران را کاملا در برابر سقوط سطح زندگی محافظت کند.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش نهم)

تحریم ها بیشترین آسیب را به بخش عمرانی وارد آوردند

کمترین درصد کارگران بیمه شده در بخش کشاورزی (۸ درصد در سال ۲۰۱۸ در جدول ۱۰) و پس از آن ساخت و ساز (۲۵ درصد) است. در سال ۲۰۱۸ این بخش ها ۳۰ درصد از نیروی کار را به خود اختصاص داده بودند. بحران اقتصادی پس از اعمال تحریم ها در چند سال گذشته بیشترین ضربه را به بخش عمرانی وارد آورد اما حداقل تاکنون، تاثیر چندانی بر بخش کشاورزی نداشته است.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش هشتم)

افزایش نرخ اشتغال به کاهش فقر معنی نشد

به رغم اهمیت انتقال پول نقد، اشتغال همچنان برای اکثر ایرانی ها منبع اصلی درآمد به شمار می رود. سهم درآمد حاصل از حقوق و دستمزد کار ثابت و درآمد خود اشتغالی در سال ۲۰۱۹ در یان روستایی ها ۵۳.۳ درصد و در میان خانواده های شهری ۴۷ درصد بود. منابع اصلی درآمد بدون اشتغال هم حقوق بازنشستگی، انتقال نقدی از راه های مختلف و اجاره بها هستند. درآمد حاصل از مشاغل با درآمد ثابت نیز اهمیت بیشتری از خود اشتغالی داشته و ۶۳ درصد از کل موارد درآمدی را تشکیل داده است. این مساله نشان می دهد که هرگونه افت در وضعیت اشتغال یا دستمزدها تاثیر قابل توجه منفی بر متوسط درآمد خانوار خواهد داشت. بنابراین، برای درک بهتر چگونگی انتقال شوک منفی تحریم ها به بودجه خانوار درک اینکه چه اتفاقی برای اشتغال رخ داده مهم است. بررسی روندهای زیر نشان می دهد اشتغال نسبت به درآمد و مصرف نسبتا پایدار بوده است.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش هفتم)

تهرانی ها بیشتر از شهرستانی ها در خطر فقیر شدن هستند

در صورت مساوی بودن همه دیگر شاخصه ها، یک ساکن تهران که پیشرفته ترین استان در ایران است، در برابر یک ساکن سیستان و بلوچستان که محروم ترین استان ایران قلمداد می شود، سه برابر بیشتر با خطر سقوط به ورطه فقر مواجه بوده است. با وجود پایین بودن نرخ فقر در مناطق مرفه تر مانند تهران، اما ساکنان این استان ها بیشتر در خطر فقیر شدن هستند. به زبان ساده تر، محل اقامت یک عامل مناسب برای پیش بینی درست آسیب پذیری در برابر بحران اقتصادی نیست.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش ششم)

ایران در کاهش فقر موفق بوده اما در کاهش نابرابری نه

ارزیابی تاثیر تحریم ها بر نابرابری درآمد به اندازه فقر ساده نیست. ایران به طور کلی در کاهش فقر، و نه در کاهش نابرابری موفق بوده است. جای تعجب هم ندارد چون توزیع سرمایه انسانی و در نتیجه درآمد کار نابرابر است. به علاوه، ایرانی ها درآمد حاصل از رانت نفت- برخی از طریق انتقال نقدی و یارانه و برخی از طریق دسترسی به قراردادهای دولتی و اعتبار یارانه ای- دارند. سازوکارهای توزیع پیچیده هستند، اما دست کم در دو مورد آخر، افراد با ارتباطات سیاسی از مزیت برخوردار هستند. این شرایط قبل از انقلاب وجود داشت و امروز هم ادامه دارد. نابرابری در دسترسی سیاسی، نابرابری در درآمد حاصل از رانت نفت ایجاد می کند.

ادامه مطلب

قدرت اوپک پلاس در کنترل عرضه و تقاضا

بازگشت ایران به بازار جهانی نفت تهدید نیست

ایران اعلام کرده است که تنها در صورت لغو تحریم های ایالات متحده بر بخش های اصلی اقتصادی خود، یعنی نفت و گاز، به تعهدات برجامی بازخواهد گشت. در همین حال، تحلیل گران نگران پیامدهای منفی احتمالی احیای برجام در میزان عرضه و قیمت نفت در بازار جهانی هستند. لغو تحریم های ایران بر اساس توافق جدید بر سر برجام تولیدکنندگان عرب، تولیدکنندگان نفت شیل ایالات متحده و تولیدکنندگان روس را نگران می کند؛ اما این نگرانی ها احتمالا بی اساس هستند.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش پنجم)

تحریم های ترامپ توانایی دولت در حمایت از فقرا را نابود کرد

کاهش قابل توجه «سایر نقل و انتقالات» از ۳۵.۴ دلار در ۲۰۱۸ به ۱۹.۸ دلار در ۲۰۱۹ گواه روشنی بر کاهش توانایی دولت در حمایت از فقرا در نتیجه کارزار «اعمال فشار حداکثری» دونالد ترامپ است. تفاوت در ثروت فقرا در سال های ۲۰۱۱-۲۰۱۲ و ۲۰۱۸-۲۰۱۹ هم نشان دهنده تغییر سیاست از احمدی نژاد پوپولیست به دولت نئولیبرال حسن روحانی و هم شدت بیشتر محدودیت مالی در دوره اخیر است.

ادامه مطلب

رتبه اقتصاد کشورمان؛ واقعیت آشکار و پنهان توسعه!

فیل توسعه ایران

محسن رنانی در یادداشتی می نویسد: اگر به شاخص توسعه انسانی که پای فیل است نگاه کنیم، ایران را کشوری توسعه یافته، استوار و محکم از لحاظ میانگین طول عمر و تعداد تحصیل‌کرده‌های جوان در می‌یابیم. اگر به شاخص تولید ناخالص داخلی که شکم فیل است، نگاه کنیم، ایران کشوری متوسط رو به بالا و در حال توسعه است که از غذاهای رنگارنگ پر شده است. حتی اگر این غذاها اغلب حاصل از درآمد نفت باشد و یا فقط در اختیار برخی از ارگان‌های بدن فیل قرار‌ بگیرد، اما با نگاه به شکم فیل این عدم توازن درک نمی‌شود، آنچه به چشم می‌آید تنها شکم بزرگ فیل است. اما اگر به شاخص حکمرانی و دولت شکننده نگاه کنیم متوجه چشمان کم سو و گوش‌های کم‌شنوای فیل می‌شویم، گزارش جهانی شادی خبر از دل آزرده فیل می‌دهد، شاخص شدت انرژی خبر از پرخوری فیل و عدم کارآمدی عملکرد بدن فیل می‌دهد و شاخص سهولت کسب‌و‌کار و رقابت‌پذیری نشان از انزوای فیل از محیط طبیعی اطراف خود را دارد. به حساب شاخص‌های اخیر ایران کشوری توسعه نیافته است که در وضعیت هشدار به سر می‌برد.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش چهارم)

تحریم ها به نقش ایران به عنوان نیروی تعدیل در یک منطقه آشفته آسیب رساند

مانند سایر نقاط جهان، طبقه متوسط ایران هم ستون فقرات توسعه اقتصادی و اصلاحات اجتماعی و سیاسی بوده و نقش اساسی در انتخاب روسای جمهوری اصلاح طلب و میانه ایفا کرده است که هر دو دولت (سال های ۱۹۹۷ تا ۲۰۰۵) و (۲۰۱۳ تا کنون) از اصلاحات اقتصادی لیبرال حمایت و ادغام بیشتر در اقتصاد جهانی را دنبال می کردند. می توان ادعا کرد بحران اقتصادی ناشی از تحریم ها علاوه بر ایجاد مشکلات بسیار، بر روند اصلاحات سیاسی و اقتصادی نیز تاثیر منفی داشته و ایفای نقش ایران به عنوان یک نیروی بالقوه برای تعدیل در یک منطقه آشفته و در جامعه جهانی را تضعیف کرده است.

ادامه مطلب

ایران تحت تحریم (بخش سوم)

کارزار اعمال فشار ترامپ نرخ فقر را ۸.۱ درصد افزایش داد

پس از سال ۲۰۱۲، نرخ فقر در هر سه منطقه رو به افزایش بوده و در مناطق روستایی سرعت بیشتری داشته است. بحران اقتصادی شدیدتر پس از کارزار «اعمال فشار حداکثری» دولت ترامپ در افزایش شدید فقر در سراسر کشور از ۸.۱ درصد در ۲۰۱۷ به ۱۲.۱ درصد در ۲۰۱۹ تاثیر داشت. افزایش ۴ درصدی به معنای سقوط ۳.۲ میلیون ایرانی به محدوده فقر طی دو سال است.

ادامه مطلب