بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: این مرحله منطقه را با تحولات سرنوشت سازی روبه رو کرد و کریدور ادعایی ترکیه و آذربایجان از خاک ارمنستان نتوانست و نمی توانست شکل گیرد. جمهوری آذربایجان به این نتیجه رسید که قلمروی جمهوری اسلامی ایران از ثبات سیاسی و اقتصادی لازم برای ایفای نقش کریدور ترانزیتی و حمل و نقل بین المللی برخوردار است.
ادامه مطلب
علی موسوی خلخالی می نویسد: در حالی که ارمنستان در مجاورت آذربایجان، روسیه و ترکیه خود را تنها می بیند و احساس می کند باید یکی از کشورهای همسایه را در کنار خود داشته باشد، ایران نیز به دنبال آن است که در منطقه قفقاز حضور پررنگ خود را داشته باشد و از این منطقه سهم خود را ببرد. برقراری موازنه در روابط پیچیده موجود در منطقه قره باغ به ویژه که پای کشورهای غربی به خصوص فرانسه و امریکا نیز به این منطقه باز شده، به گونه ای که حداقل هزینه های این پیچیدگی متوجه تهران شود، از اهداف اصلی ایران در قره باغ است.
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: نگرانی الهام علیف، رئیس جمهوری آذربایجان، از سنگین شدن کفه ترازو به نفع ارمنستان به علت فشار فرانسه، آلمان و آمریکا و لابی ارامنه در این کشورها برای اولین بار باعث شده است تا او هم به پذیرش میزبانی ایران بی میل نباشد.
ادامه مطلب
یوری لیامین، خاورشناس و کارشناس نظامی روس استدلال کرد که در اصل، ایران می تواند بدون مداخله مستقیم و درگیری «روی زمین» با استفاده از زرادخانه موشکی و هوایی خود عمل کند. بسیار تردید دارم که باکو به خاطر سیونیک وارد درگیری نظامی آشکار با ایران شود.
ادامه مطلب
دلایل بسیاری برای حل و فصل روابط وجود دارد. به عنوان مثال، هر دو کشور اهداف ژئوپلیتیک مهمتری دارند. تمرکز ایران بر رویارویی با اسرائیل و امریکاست. آذربایجان به دنبال امضای پیمان صلح با ارمنستان بر اساس شرایط خود و گرفتن قره باغ است. ایران و آذربایجان روابط نزدیک اقتصادی دارند.
ادامه مطلب
محمد آیت اللهی تبار، استادیار روابط بین الملل در دانشکده دولت و خدمات عمومی دانشگاه A&M تگزاس، افزود که ایران بارها، علیه افتتاح کوریدور زنگزور صحبت کرده است. وی گفت: «اگر نوعی راه حل سازش پذیری اتخاذ نشود و باکو تلاش کند، این کوریدور را با توسل به زور ایجاد کند، ایران مانند سال ۲۰۲۰ میلادی، منفعل نمی ماند و به سمت اقدام قاطع پیش می رود.»
ادامه مطلب
احسان موجدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: بر اساس اطلاعاتی که در این زمینه در منابع مختلف منتشر شده، اگر "بسته واشنگتن" به توافق نامه امضا شده مبدل شود، آنگاه سندی برای انحلال دولت ارمنستان آماده شده و روند محاصره این کشور تشدید خواهد شد که برای ایران نیز شرایط نامناسبی ایجاد خواهد کرد و کشورمان را در محاصره کشورهای ترک قرار خواهد داد.
ادامه مطلب
روسیه به نمایندگی از سازمان پیمان امنیت جمعی، پشتیبانی نظامی – فنی و ناظران سازمان پیمان امنیت جمعی را ارائه می دهد. در پاسخ، مقامات ارمنستان از سهمیه معاون دبیرکل سازمان پیمان امنیت جمعی چشم پوشی می کنند و از برگزاری رزمایش های سازمان پیمان امنیت جمعی در خاک خود خودداری می کنند. در این میان، با حضور ناظران اتحادیه اروپا که با آغوش باز از سوی مقامات ارمنستان پذیرفته شدند، دشمن ارمنستان ۱۰۰ هکتار در عمق خاک مناطق مورد منازعه پیشروی کرده است.
ادامه مطلب
رضا اصلانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: قطعاً هم کشتن ارامنه و هم قتل ترک ها در آن سال ها (حتی یک نفر)، اقداماتی غیر انسانی و محکوم هستند که نباید اجازه تکرارشان را داد ولی اگر بخواهیم به نبش قبر بپردازیم و با ماندن در گذشته، بذر نفرت را در حال و آینده بپراکنیم، نتیجه ای جز احیاء خشونت بین آحاد مردم به دست نخواهد آمد و دیگر نه از “تاک” نشان ماند و نه از “تاک نشان”.
ادامه مطلب
علی مفتح در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: دالان زنگزور به همراه راه ارتباطی از گرجستان قسمتی از تلاش برای جاده ابریشمی خواهد بود که الهام علیف یادداشت تفاهم آن را در سال ۲۰۱۵ میلادی در چین به امضا رسانده است. عملی شدن این پروژه باعث اتصال هرچه بیش تر تفلیس و باکو به ترکیه و همچنین تنگ تر شدن عرصه برای ایران در راه ابریشم خواهد شد.
ادامه مطلب
فرشاد عادل در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: دلایل متعددی وجود دارند که باکو را به عنصری مهم برای ایجاد فشار علیه ایران تبدیل کنند. نخست اینکه باکو ناچار است که برای حفظ موجودیت سیاسی خود روابط متشنجی با ایران داشته باشد؛ این استان سابق ایران و جمهوری سابق شوروی، دچار بحران هویت ملی است. چرا که در تمام طول تاریخ، این نقطه از زمین بخشی از ایران فرهنگی بوده است و در دوره‌ای کوتاه تر نیز به جغرافیای سیاسی روسی الحاق شد. اما در اتفاقی ناگهانی و پس از فروپاشی شوروی، در یک شب تبدیل به یک کشور شده است. و بنابراین ناچار است که برای حفظ موجودیت سیاسی خود از ایران فاصله بگیرد. چرا که هرگونه نزدیکی به ایران، به دلیل یکسانی فرهنگی و تاریخی دو کشور، به معنای حل شدن در ایران خواهد بود. بر همین اساس رژیم علیف به دلیل فقدان هویت ملی تصمیم به اخذ هویت پانترکیستی گرفته است.
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: امید می رود پاریس بتواند یک سیاست خارجی جدید و مستقل را در ارتباط با ایران با کنار گذاشتن لابی های مخرب آغاز کند. اشتراک نظر دو کشور در مورد نقش مخرب باکو در قفقاز می تواند نقطه آغاز این تعامل باشد.
ادامه مطلب
صلاح الدین خدیو در یادداشتی می نویسد: هم‌زمانی تعطیلی سفارت این کشور در تهران با افتتاح سفارت در تل‌آویو معنادار است. ایران در شرایط جنگ مستقیم و غیر مستقیم با اسرائیل، حضور امنیتی و نظامی آن در جوار مرزهای شمالی خود را تهدیدی آشکار می بیند.
ادامه مطلب
مکان برگزاری همایش نمادین است، زیرا کشورهای ذینفع و متحد ما و همچنین کارکنان مؤسس سازمان علمی و آموزشی غیردولتی «پروژه ارمنی»، یکی از برگزارکنندگان این مجمع، به اهمیت ژئوپلیتیک سیونیک به عنوان یک مرکز بین فرهنگی و نقطه تضاد منافع منطقه ای پی برده اند.
ادامه مطلب
نشست چشم انداز آینده قفقاز با هدف بررسی رویکرد کشور ارمنستان به آینده قفقاز و تاثیر کنشگری قدرت های منطقه ای و بین المللی در آینده این منطقه چهارشنبه ۹ آذر ماه در موسسه ابرار معاصر تهران برگزار شد.
ادامه مطلب
ژانا واردانیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: تشدید تبلیغات ضد ایرانی دلیلی مشخص دارد و آن مواضع صریح و قطعی ایران در مورد تغییرناپذیری مرزهای منطقه قفقاز و خصوصا مرز ایران و ارمنستان است.
ادامه مطلب
علی موسوی خلخالی می‌نویسد: به نظر می رسد اظهارات آقای علی‌اف بیش از آنکه گله باشد فرار رو به جلوست. او زمانی به فکر سفر نخست‌وزیر ارمنستان به ایران و پاسخ به مانور نظامی کشورمان افتاد که فاش شد فرمانده عملیات تروریستی در حرم حضرت شاه چراغ (ع) در شیراز، تبعه آذربایجانی است و از فرودگاه بین‌المللی حیدر علی‌اف با گذرنامه رسمی آذربایجان به تهران سفر کرده، این یعنی اینکه احتمالا آذربایجانی‌ها در جریان این فعالیت تروریستی بوده‌اند یا در خوشبینانه‌ترین حالت خاک آذربایجان را به مرتعی برای جولان تروریست‌های داعشی تبدیل کرده‌اند. رئیس جمهوری آذربایجان به جای اینکه در این باره توضیح دهد در فراری رو به جلو دست پیش گرفته است و اظهارات فرافکنانه سر می‌دهد.
ادامه مطلب
اسماعیل شعبان اف در گفت وگویی که در اختیار دیپلماسی ایرانی قرار گرفته است، می گوید: فناوران سیاسی غربی، محافل صهیونیستی و دستگاه تبلیغاتی ترکیه تاثیرات فوق العاده خود را در آذربایجان نشان داده اند، جایی که ایران در رسانه های محلی و شبکه های اجتماعی به عنوان دومین دشمن پس از ارمنستان شناخته می شود و در مقام سوم در تصویرسازی از دشمن، روسیه قرار دارد. به عنوان مثال، در باکو، اظهارات ایران مبنی بر حمایت از تمامیت ارضی آذربایجان همواره به عنوان یک داستان تخیلی و دروغ به مردم ارائه شده و حقایق کمک های بشردوستانه و نظامی ایران به جمهوری آذربایجان در جنگ اول قرا باغ، از مردم جمهوری آذربایجان پنهان نگه داشته شده است. علی رغم اینکه زمانی ایران نه تنها با حرف، بلکه با کمک واقعی از به قدرت رسیدن علی اف ها حمایت می کرد. اما، رهبری آذربایجان پس از دستیابی به اهداف سیاسی در کنار دشمنان استراتژیک ایران قرار گرفت و امروز به گفته رسانه های اسرائیلی خط مقدم جنگ علیه ایران از خاک آذربایجان می گذرد و چه کسی صهیونیست ها را به آنجا راه داده است؟ مقامات باکو که تحت حمایت صهیونیسم جهانی هستند.
ادامه مطلب
تاکید ۴۳ درصد از پاسخ دهندگان بر اقدامات امنیتی و نظامی بازدارنده جمهوری اسلامی ایران به عنوان اولویت اقدامات ایران برای مقابله با تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز است. ۲۸ درصد از پاسخ دهندگان نیز بر همکاری سه جانبه جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ارمنستان به عنوان اولویت اقدامات ایران برای مقابله با تغییرات ژئوپلیتیکی تاکید دارند. مابقی نیز همکاری نظامی با ارمنستان و همچنین دیپلماسی سیاسی با آذربایجان را به عنوان اولویت اقدامات ایران برای مقابله با تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه قفقاز عنوان کرده اند.
ادامه مطلب
خدایار سعیدوزیری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در واقع ترکیه و باکو از وضعیتی که متحد ارمنستان یعنی روسیه، در جنگ اوکراین گرفتار شده، استفاده کرده و جنگی را آغاز کرده‌اند تا اهداف بلندپروازانه خود را محقق کنند. اهدافی که از زمان دولت عثمانی همواره در سر حاکمان آن و ترکیه بعدی وجود داشته است تا قفقاز جنوبی را به خود ملحق کنند و همچنان نیز سیاست الحاق‌گرایی از سوی آنکارا با شدت دنبال می‌شود. این راهبرد ضمن تهدید صلح و امنیت بین‌المللی که به ویژه با رویکردهای تهاجمی ترکیه بیش از هر منطقه‌ای در جهان، حساسیت‌زا خواهد بود و همچنین ضمن نقض فاحش حقوق اقوام و اقلیت‌ها تات، تالش، ارمنی و دیگر اقلیت‌ها که در پروژه ترکسازی این مناطق پیش از این نیز مورد ظلم رژیم باکو قرار گرفته‌اند، تهدیدی راهبردی علیه ژئوپلیتیک ایران است.
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: با توجه به رویکرد روسیه در منطقه قفقاز، ایران و ارمنستان برای تامین منافع خود نمی توانند امید زیادی به همراهی و مساعدت مسکو داشته باشند. این کشور خود را بازیگر انحصاری منطقه می داند و حاضر به اعطای امتیاز به سایر کشورهای منطقه نیست. روسیه به علت سیاست هسته ای مستقل جمهوری اسلامی و با توجه به منابع نفت و گاز فراوان ایران، به دنبال تضعیف نفوذ تهران در قفقاز است. این امر به کاهش قدرت مقاومت ارمنستان در برابر تجاوز آذربایجان و ترکیه منجر می شود و تمامیت ارضی این کشور را تهدید می کند.
ادامه مطلب
هیراد مخیری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: آینده قفقاز آبستن تغییر است و آنچه مسلم است اتحاد مثلث ایران – روسیه – ارمنستان بیش از هر زمانی برای منافع چندوجهی سه کشور مذکور ضرورت و اهمیت پیدا می‌کند. مهمترین کشوری که در آینده مناسبات قفقاز می‌تواند نقش تعیین‌کننده داشته باشد ایران است. ایران به‌خوبی دریافته است که در صورت تکرار استراتژی‌های انفعالی پیشین خود در مقابل منطقه قفقاز جنوبی زیان‌های غیرقابل جبرانی را متحمل خواهد شد و ارمنستان نیز اگر از جانب ایران و روسیه حمایت نشود متقابلاً به هر سویی خواهد گروید که امریکا و همراهانش منتظر این گرا از سمت ایروان هستند.
ادامه مطلب
تاکید بیش از حد بر بُعد پان ترکیسم در مبارزه با تهران پیامدهای معکوسی برای باکو به همراه دارد. تاکید بر ریشه های ترکی در برخی از سلسله های تاریخی ایران مانند صفویه و قاجار، استدلالی به نفع جدایی از ایران نیست، بلکه تحکیم روابط آذری های ایرانی با ایران را به همراه دارد.
ادامه مطلب
مشکل تاریخی میان آذربایجان و ایران و نیز آذربایجان و ارمنستان و نیز میان روسیه و گرجستان وجود دارد. در سایه این داده‌ها بعید است در آینده نزدیک شدت تنش‌ها میان باکو و تهران کم شود و همچنین بعید است شدت رقابت‌های منطقه‌ای میان تهران و آنکارا در قفقاز و نیز در میدان‌های دیگر کاهش یابد.
ادامه مطلب
صادق ملکی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: امروز ایران به عنوان ام القرای تشیع و فرهنگ ایرانی متکی بر عاشورا و نوروز در حیات تاریخی خویش با جدی ترین خطرات مواجه است. در حالی که در شرق آن فرهنگ و زبان و ادبیات فارسی با خطر مواجه شده در شمال غربی آن تشیع، این مهمترین ابزار نفوذ و حضور، به حاشیه رانده شده و تکیه بر قومیت به ابزار پیروزی بر ارمنستان و تهدید برای ایران تبدیل شده است.
ادامه مطلب
جعفر خاشع در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: قبل از این در طول سالهای گذشته بعد از فروپاشی شوروی ارتباط جمهوری آذربایجان با نخجوان از طریق خاک جمهوری اسلامی بدون کوچکترین مشکل و با کمترین هزینه انجام می‌شد و در حقیقت ایجاد خط ارتباطی جدید بین جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق جنوب ارمنستان به لحاظ اقتصادی از هیچ منطق محکمی برخوردار نیست. (البته ناگفته نماند بسیاری از کالاهای مورد نیاز مردم نخجوان به صورت مستقیم از طریق شهرهای مرزی ایران تامین می‌شود. روزانه شاهد سفرهای متعدد مردم نخجوان به شهرهای ایران و تامین و خرید مایحتاج خود از ایران هستیم که این مساله بعد از کاهش ارزش پول ایران چندین برابر شده است) بنابراین با بررسی همه این موارد به این نتیجه می‌رسیم که هدف جمهوری آذربایجان و ترکیه در حقیقت رفع نیازها و تامین مایحتاج مردم نخجوان نیست بلکه اهداف پشت پرده این اقدامات سیاسی و مانورهای نظامی چیز دیگری است که در چند سطح تحلیل می توان به آن ها اشاره کرد.
ادامه مطلب
محمد طاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: آقای الهام علی اف در ابتدا تمام مواضع، سیاست ها و رفتارهای پدرش را ادامه می داد ولی چه وعده وعیدهای پوشالی باعث شد که همه الطاف ایران را به فراموشی بسپارد؛ خدا می داند. با همه فراموشکاری باید بداند که اگر حمایت ایران، این همسایه جنوبی نبود امروز، نامی از علی اف ها در تاریخ آذربایجان نبود.
ادامه مطلب
ولی کالجی در یادداشتی می نویسد: پنج ماه از امضای موافقتنامه ۹ ماده‌‌ای آتش‌بس قره باغ در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ میلادی می‌گذرد و در این فاصله زمانی، هفت ماده این موافقتنامه یعنی آتش‌بس کامل و پایان دادن به همه درگیری‌‌ها (بند ۱)، بازگشت ناحیه آغدام به جمهوری آذربایجان (بند ۲)، استقرار نیروهای حافظ صلح روسی در کریدور لاچین (بند ۳)، خروج نیروهای مسلح ارمنستان از قره‌باغ کوهستانی و استقرار نیروهای حافظ صلح روسی در کریدور لاچین به مدت پنج سال (بند ۴)، ایجاد یک پست فرماندهی صلح به منظور اجرای آتش‌بس (بند ۵)، بازگشت مناطق کلبجر و لاچین به جمهوری آذربایجان و تعریف مشخصات کریدور لاچین (بند ۶) و بازگشت آوارگان و پناهندگان داخلی به مناطق قره باغ و مناطق مجاور تحت کنترل دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (بند ۷) اجرایی شده است. اما تبادل اسرای جنگی، گروگان‌ها و سایر زندانیان و همچنین بقایای تلفات (بند ۸) و فراهم ساختن امکان ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان (بند ۹) هنوز اجرایی و عملیاتی نشده است. طی پنج ماه گذشته، چگونگی اجرایی شدن بند ۹ موافقتنامه آتش‌بس قره باغ که جمهوری آذربایجان از آن با عنوان «کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان» یا «دالان زنگه زور» یاد می‌کند، از جمله مباحث مهم چالشی و اختلافی بین باکو و ایروان بوده است. اختلاف در تفسیر مفاد ماده نهم این موافقتنامه از سوی دو طرف‌های ارمنی و آذری به واسطه عدم اشاره مستقیم و روشن به کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان (برخلاف اشاره صریح موافقتنامه آتش‌بس به کریدور لاچین در بندهای ۳ و ۶)، نامشخص بودن فضای سیاسی و تصمیم گیری در ارمنستان پس از استعفای نیکول پاشینیان و قبل از انتخابات پارلمانی زودهنگام در ۲۰ ژوئن ۲۰۲۱ میلادی (۳۰ خرداد ۱۴۰۰) و حملات لفظی و کلامی الهام علی اف برای تحقق کریدور نخجوان به جمهوری آذربایجان (دالان زنگه زور) از طریق نظامی از جمله ابهامات حقوقی و اجرایی بند نهم موافقتنامه آتش‌بس قره باغ است که حتی در برخی از محافل کارشناسی و تحلیلی کشورمان، امکان وقوع جنگ جدید از سوی جمهوری آذربایجان با حمایت ترکیه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران (۲۸ خرداد)، انتخابات پارلمانی ارمنستان (۳۰ خرداد) به موازات تنش و درگیری هم زمان بین روسیه و اوکراین (با هدف پیشگیری از واکنش موثر و به هنگام روسیه) مطرح شده است. اما واقعیت آن است که هرچند احتمال برخوردها و تنش‌های محدود مرزی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وجود دارد، اما وقوع یک جنگ فراگیر در مقطع کنونی در استان سیونیک ارمنستان، به دلیل واکنش نظامی روسیه (از طریق یگان‌های ارتش روسیه مستقر در قفقاز شمالی، دو پایگاه نظامی روسیه در ایروان و گیومری، نیروهای مرزبانی روسیه مستقر در مرزهای مشترک ارمنستان با ایران و ترکیه و سازمان پیمان امنیت دسته جمعی)، قطعی شدن شکست نیکول پاشینیان و به قدرت رسیدن جریانات ملی‌گرا و مخالف موافقتنامه آتش‌بس قره باغ، غیر محتمل است و این امر به ضرر جمهوری آذربایجان و نیز فدراسیون روسیه خواهد بود. لذا برخی تحرکات نظامی و تهدیدات لفظی رهبران جمهوری آذربایجان در مقطع کنونی بیشتر با هدف تحت فشار قراردادن دولت ارمنستان برای اجرای بند نهم موافقتنامه آتش‌بس و اجرایی شدن دالان زنگه زور تا قبل از انتخابات پارلمانی این کشور در ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ صورت می‌گیرد. هرچند بسیار بعید به نظر می‌رسد تا آن زمان و استقرار دولت جدید در ارمنستان، اتفاقی نیز در اجرای بند نهم موافقتنامه آتش‌بس قره باغ روی دهد. آنچه مسلم است اجرای کامل موافقتنامه آتش‌بس قره باغ از طریق تهدید و جنگ از طرف جمهوری آذربایجان و بی اعتمادی از طرف ارمنستان امکان‌پذیر نیست و اگر به هر ترتیبی هم امکان‌پذیر شود، پایدار نخواهد بود. راه حل منطقی و اصولی، حل و فصل اختلافات از طریق تداوم مذاکرات رهبران جمهوری آذربایجان، ارمنستان و روسیه به عنوان سه کشور امضاء کننده موافقتنامه آتش‌بس قره باغ در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ میلادی و نیز انعقاد یک موافقنامه تکمیلی برای ابهام‌زدایی از موارد اختلافی و تفسیری به ویژه بند نهم موافقتنامه آتش‌بس سال گذشته است. با عنایت به نکات و ملاحظات یادشده، در این یادداشت تحلیلی کوشش می‌شود شناخت و درک بهتری از چالش‌ها و ابهامات حقوقی و اجرایی بند نهم موافقتنامه آتش‌بس قره باغ حاصل شود.
ادامه مطلب
دکتر رسول اسماعیل زاده دوزال در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: حال آیا روس ها به سر عقل آمدند که تن به این پایان دادند یا دیپلماسی فعال آذربایجان بود که توانست به شکل جادویی و به یک چشم به هم زدن مسئله را یکجا به نهایت رسانده و برای پوتین تصمیم سازی کند؟ و یا این که سه کشور ایران، ترکیه و روسیه برای دور نگه داشتن غرب از میدان بازی سوت پایان بازی را در نیمه اول زدند؟ سوالاتی است که پاسخش زمان می طلبد. اما یک موضوع بر همگان روشن است و آن عبارت از آن است که روس ها خود آغازگر این همه فجایع و فساد در ارض قره باغ بودند و خود نیز پایان بخش این آغاز؛ هرچند شتابزده و مشکوک شدند.
ادامه مطلب