رسانه‌های آذربایجان مملو از تبلیغات ضد ایرانی است

نویسنده: ژانّا واردانیان، محقق مرکز تحقیقاتی – تحلیلی اوربلی

دیپلماسی ایرانی: در هفته های اخیر شاهد تشدید حملات رسانه ای جمهوری آذربایجان علیه ایران هستیم. زمانی که سخن از رسانه های جمهوری آذربایجان می شود باید به چند مشخصه آن اشاره کرد.

نخست اینکه در کشور آذربایجان رسانه مستقلی وجود ندارد و همه از یک مرکز هدایت می شوند. خبرگزاری های رسمی و نیمه رسمی جمهوری آذربایجان عبارتند از آذرتاج (Azertag.az)، ترند (Trend.az)، آپا (Apa.az)، ریپورت (Report.az)، هاقین (Haqqin.az)، کالیبر (Caliber.az) و به موازات آنها پایگاه های خبری غیر رسمی دیگری همچون آخر (Axar.az)، اوردو (Ordu.az)، مینوال (Minval.az)، اخو (Oxu.az)، ینی موساوات (musavat.com)، مدراتور (Moderator.az) و غیره که خط مشی تعیین شده توسط دولت را پیش می برند. بنابراین می توان گفت که هیچ مطلبی در رسانه های باکو بدون نظارت منتشر نمی شود.

ویژگی دیگر رسانه های جمهوری آذربایجان محتوای ضد ارمنی، ضد ایرانی و ضد روسی  آنهااست. بین مردم آذربایجان اصطلاح رایجی با این مضمون وجود دارد که «فارس، روس، ارمنی بونلار تورکون دوشمنی» یعنی ایرانی، روس و ارمنی‌ها دشمن ترکها هستند. این اصطلاح نشانگر نتیجه دار بودن این تبلیغات است. با مرور تاریخچه تبلیغات ضد ایرانی در رسانه های آذربایجان می توان گفت که این  تبلیغات و حملات همواره وجود داشته، گاهی تشدید شده و گاهی کاهش یافته اما نه تنها خاتمه نیافته بلکه از دوره جنگ دوم قره باغ کوهستانی شدت یافته و در ماه های اخیر به اوج خود رسیده است.

تشدید تبلیغات ضد ایرانی دلیلی مشخص دارد و آن مواضع صریح و قطعی ایران در مورد تغییرناپذیری مرزهای منطقه قفقاز و خصوصا مرز ایران و ارمنستان است.

امروزه ایران در رسانه های جمهوری آذربایجان دشمن تلقی می شود. تبلیغات ضد ایرانی و گسترش افکار پان ترکی آنقدر تاثیرگذار بوده اند که تات‌ها و اغلب تالش های آذربایجان نیز خود را به عنوان ایرانی قبول ندارند و از ایران متنفرند، حتی قبول نمی کنند که زبانشان ریشه در زبان های ایرانی دارد. تبلیغات ضد ایرانی در رسانه های جمهوری آذربایجان دارای ابعاد مختلفی است.

تبلیغات علیه تمامیت ارضی ایران یکی از اساسی‏‌ترین ابعاد مطبوعات کشور آذربایجان است. در رسانه های آذربایجان به طور نظام مند با تحریف تاریخ مناطق ترک زبان شمال غربی ایران "آذربایجان جنوبی" معرفی می شود و این داستان جعلی تعلق مناطق شمال غربی ایران به آذربایجان بزرگ قبل از قرارداد ترکمانچای ترویج می شود که در نتیجه قرارداد ترکمانچای از کشور آذربایجان جدا شدند و باید برگردانده شوند. در هفته های اخیر با سوء استفاده از تظاهرات ایران، حتی خبرگزاری ها و تلویزیون رسمی باکو از عنوان "آذربایجان جنوبی" برای استان های شمال غربی ایران استفاده می کنند و درباره ضرورت بازگشت آن سخن می گویند. در این راستا همچنان با چهره های تجزیه طلب همچون محمودعلی چهرگانی، رهبر جنبش تجزیه‌طلب "بیداری ملی آذربایجان جنوبی" بحث و گفت وگو انجام می دهند. در ادامه چند نمونه از این تبلیغات آورده شده اند.

اتهامات علیه ایران در مورد قاچاق مواد مخدر بعد دیگری از تبلیغات آذربایجان است. رسانه های باکو ادعا می کنند نهادهایی در ایران با همکاری ارمنستان از افغانستان مواد مخدر به مقصد اروپا قاچاق می کنند. این در حالی است که هم ایران هم ارمنستان با قاچاق مواد مخدر به شدت مبارزه می کنند.

خیانت به باکو با حمایت کردن از ارمنستان از دیگر اتهاماتی است که رسانه های آذربایجان با دامن زدن به آنها ایران را منشاء ناآرامی منطقه معرفی می کنند. مطبوعات آذربایجان هر گونه دیدار یا توافق دوجانبه ارمنستان و ایران را مورد هدف قرار می دهند و به عنوان اقدامی علیه باکو معرفی می کنند. رسانه های آذربایجان حمایت ایران از باکو و برنامه های همکاری ایران و آذربایجان را نادیده می گیرند و به ادعای میانجیگری ایران در جنگ اول قره باغ برای به دست آوردن زمان به نفع ارامنه دامن می زنند.

ایجاد چهره منفی از ایران و ایران ستیزی در همه رسانه ها تبلیغ می شود، از جمله در برنامه ها و فیلم های تلویزیونی باکو. در شبکه های تلویزیونی آذربایجان، ایران کشوری فقیر و ضعیف  معرفی شده؛ ایران و ایرانی، نیروهای مسلح و تجهیزات نظامی ایران مورد تمسخر قرار می گیرند. در آذربایجان تنفر از ایرانیان تا حدی است که در برنامه زنده آشکارا به خواننده تبریزی اهانت می شود.

در سایه تبلیغات ضد مذهبی و موج ایران ستیزی، شیعیان آذربایجان را نیز تحت ظلم و ستم قرار می گیرند. دولت باکو همچنان بر فعالیت های مذهبی محدودیت اعمال می کند. از ترس تاثیر ایران بر شیعیان جمهوری آذربایجان، امروز رهبران تمامی تشکلها و احزاب شیعی این کشور دستگیر شده اند. در سال 2015  نیروهای امنیتی باکو حتی عملیاتی ویژه در روستای شیعه نشین نارداران انجام دادند که در نتیجه آن شیعیان آن روستا کشته، دستگیر و متهم به جاسوسی به نفع ایران شدند. در چارچوب این سیاست رسانه های آذربایجان شیعیان کشور را ستون پنجم ایران می نامند و از ضرورت دستگیری آنان سخن می گویند. اقدامات اخیر سرویس امنیت اطلاعاتی دولت آذربایجان درباره دستگیری اعضای یک گروه مسلح غیرقانونی و طرح ادعای ارتباط آنها با ایران را نمی توان امری تصادفی دانست.

همه موارد نشان از آن دارند که ایران ستیزی و ایران هراسی در جمهوری  آذربایجان به نقطه ای رسیده که جامعه آذربایجان ایران را دشمن به حساب می آورد. این بر خلاف حسن همجواری بوده و سوالی که پیش رو می گذارد این است که تصویرسازی دشمن از ایران با چه هدفی است؟