در برابر ترامپ حق با تهران است

نویسنده: مصطفی فحص

دیپلماسی ایرانی: بی‌پروایی نیروهای اشغالگر اسرائیلی را نمی‌توان جدای از بی‌پروایی آمریکا درک کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، سخنانی در حمایت از گفت‌وگو داشته و بارها تأکید کرده است که قصد دارد بحران پیچیده با ایران را از طریق مذاکره حل کند. با این حال، تناقض‌ها فراوانند و نگرانی‌های تهران را تشدید می‌کنند. او مذاکره را به تحریم‌ها گره زده و تهدید به اقدام نظامی می‌کند؛ در واقع، تمام کارت‌های خود را روی میز گذاشته است.

از سوی دیگر، تل‌آویو، تنها متحد ترامپ، به‌دنبال راه‌حلی نظامی است برای هر آنچه تهدیدی ایرانی تلقی می‌کند: تأسیسات نظامی متعارف، سایت‌های هسته‌ای و حتی مراکز اقتصادی. رویکرد تل‌آویو و واشینگتن – یعنی دولت بنیامین نتانیاهو و دولت ترامپ – با سیاست دولت پیشین متفاوت است که عمدتاً بر مهار و بازدارندگی تمرکز داشت. اکنون، تمام گزینه‌ها روی میز است. در واقع، روزنامه وال‌استریت ژورنال به نقل از منابع اطلاعاتی گزارش داد که اسرائیل در اواخر دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن، به‌دنبال جلب حمایت دولت ترامپ برای حمله به ایران بود.

نگرانی‌های ایران کاملاً به‌جاست. ترامپ و دولت او مواضع متناقض و چندلایه‌ای اتخاذ کرده‌اند. از یک سو، او تأکید دارد که رسیدن به یک توافق هسته‌ای گزینه ترجیحی اوست؛ اما هفته گذشته، او بار دیگر تحریم‌های سخت‌گیرانه‌ای را علیه ایران اعمال کرد و تعهد خود را به ازسرگیری راهبرد «فشار حداکثری» که در دوره قبلی خود اجرا کرده بود، تأیید کرد. از سوی دیگر، او گزینه‌های تهران را محدود کرده است. او می‌گوید که ایران دو انتخاب دارد: یا توافقی مکتوب که متفاوت از توافق قبلی باشد یا حملات نظامی.

این موضع‌گیری، رئیس‌جمهوری ایران، مسعود پزشکیان، و تیم مذاکره‌کننده او را خشمگین کرده است. پزشکیان در چهل‌وششمین سالگرد انقلاب ایران وضعیت کنونی را چنین خلاصه کرد: «اگر ایالات متحده در مذاکره صادق است، چرا تحریم‌ها را اعمال کرده است؟»

این نخستین بار نیست که تهدید به اقدام نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران مطرح می‌شود. با این حال، این بار تهدید جدی به‌نظر می‌رسد. ترامپ معتقد است که رهبری ایران در وضعیت هراس قرار دارد. او در مصاحبه‌ای با فاکس‌نیوز، آنچه را «وحشت ایران» توصیف کرد، به حملات اسرائیل به سامانه پدافند هوایی ایران در ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴ مرتبط دانست و پیش‌بینی کرد که تهران مشتاق است به یک توافق دست یابد تا از بمباران جلوگیری کند.

رهبری ایران درک می‌کند که ترامپ به‌دنبال مذاکره‌ای برای «تسلیم» آن‌هاست. او خواهان توافقی است که تمامی توانمندی‌های متعارف، موشکی و هسته‌ای ایران و همچنین نفوذ منطقه‌ای آن را شامل شود. سرتیپ مجید خادمی، رئیس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران، در واکنش گفت: «ترامپ با فریب و نیرنگ به‌دنبال مذاکره است. هدف او از بین بردن برنامه هسته‌ای، سامانه موشکی و تسلیحات متعارف ایران است.» او افزود که مذاکرات با واشینگتن به‌طور فزاینده‌ای خطرناک شده است.

نگرانی‌ها درباره رویکرد ترامپ نسبت به ایران (در ابعاد نظامی، هسته‌ای و سیاست خارجی) رهبری ایران را به اتخاذ موضعی سختگیرانه سوق داده که در عالی‌ترین سطح تأیید شده است. آیت‌الله علی خامنه‌ای، که تصمیم‌گیرنده نهایی است، علناً مذاکرات با واشینگتن را رد کرد و گفت: «این کار عاقلانه نیست و مشکلات ایران را حل نخواهد کرد.» او تأکید کرد که تجربه‌های گذشته نشان داده‌اند که واشینگتن به تعهدات خود پایبند نمی‌ماند، حتی زمانی که تهران امتیازات چشمگیری داده است.

میان ترس و بی‌پروایی، تهران در جست‌وجوی راهی برای خروج از رویارویی است. اما حاضر نیست توافقی جامع را امضا کند که نفوذ منطقه‌ای آن را محدود، برنامه موشکی آن را مهار و جاه‌طلبی‌های هسته‌ای‌اش را متوقف کند. چنین نتیجه‌ای ضربه‌ای مرگبار برای نظام و انقلاب خواهد بود. به‌عبارت دیگر، ایران ممکن است در برخی مسائل امتیازاتی بدهد، اما نمی‌تواند در برابر این «سه‌گانه» که آنچه از «مشروعیت انقلابی»‌اش باقی مانده را حفظ می‌کند، کوتاه بیاید – مشروعیتی که خود موضوع یک مناظره داخلی بی‌پایان است و ممکن است به هر سمتی پیش برود.

منبع: شرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱