رویارویی اسرائیل با ترکیه حتمی است

دیپلماسی ایرانی: بر اساس تحلیل جامع موسسه «عالما»، تهدید راهبردی جدیدی برای اسرائیل از سمت ترکیه پدیدار خواهد شد. این تهدید در سطح درگیری مستقیم و غیرمستقیم خود را نشان می‌دهد. این موضوع زمانی آشکار شد که در دسامبر گذشته طی سخنرانی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، فریادهای بلندی توسط جوانان حاضر به گوش می رسید که: «آقای رئیس جمهور ما را به بیت المقدس ببر.» پاسخ اردوغان کوتاه، فوری و نگران کننده بود: «صبر منجر به پیروزی می شود.» 

تحلیل محققان موسسه عالما نشان می‌دهد که برای کسانی که روابط ترکیه و اسرائیل را دنبال می کنند، این واکنش تعجب آور نبوده زیرا سال هاست که خصومت لفظی و ایدئولوژیک اردوغان با اسرائیل شناخته شده است. 

با این حال، در سال‌های اخیر تغییر قابل توجهی در منطقه رخ داده است: افزایش توانایی نظامی ترکیه – به‌ویژه در زمینه موشک‌ها و پهپادها – در حال افزایش است. هم‌زمان، نفوذ ترکیه در شمال اسرائیل، سوریه گسترده‌تر شده است. بر اساس این تحلیل، اردوغان اکنون فرصتی را برای اجرای ایدئولوژی سنی – اسلامی خود، همراه با دیدگاه نئوعثمانی، و ایجاد یک امپراتوری ترکی – سنی تازه تشخیص داده است. 

سوالی که مطرح می شود این است که آیا این تغییر نشان دهنده این احتمال است که ترکیه مستقیما اسرائیل را تهدید خواهد کرد یا از طریق سوریه وارد رویارویی خواهد شد؟ 

در مطالعه موسسه عالما، مدل ایرانی تهدیدات برای مقایسه مورد بررسی قرار گرفت. ایران برای سال‌های متمادی توانسته بود مکانیزم جنگ را با کنترل از راه دور، عمدتاً از طریق تسلیح و آموزش سازمان‌ها و گروه‌های مختلف، به رهبری حزب‌الله لبنان، حوثی‌ها در یمن و انواع شبه‌نظامیان شیعه در سوریه و عراق و البته حماس و جهاد اسلامی فلسطین در نوار غزه و کرانه باختری، ایجاد کند. 

این گزارش همچنین  بر پیشرفت چشمگیر در زمینه موشک‌های بالستیک اشاره می کند. اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه در سخنرانی اخیر خود در تلویزیون ترکیه اعلام کرد که کشورش در حال توسعه موشک بالستیک با برد 2000 کیلومتر است. به گفته وی «ما تصمیم گرفته ایم انبار موشک های خود را با برد 800 کیلومتر و بالاتر تقویت کنیم و توسعه موشک های با برد 2000 کیلومتر و بالاتر را تسریع کنیم.» محققان این موسسه خاطرنشان می کنند که در این تحول، اردوغان در واقع تأیید کرد که ترکیه به سمت توسعه‌ی برد موشکی خود بیش از آن‌چه حتی اعلام کرده است رفته، درحالی که تا پیش از این تنها صحبت از موشک های بالستیک با برد 1000 کیلومتر بود. بر اساس این گزارش، در ماه مه 2023، راکتسان ویدئوی دیگری منتشر کرد که پرتاب دوم تایفون را نشان می داد. 

موسسه عالما تاکید می کند که ویدئویی که در ماه مه 2023 منتشر شد، موشک بزرگتری است که توسط مردم به عنوان «جانک» کلمه ترکی جنگ، نام‌گذاری شده است. این موشک از بدنه ای با قطری بزرگتر از تایفون (بر اساس اطلاعات رسمی 610 میلی متر) ساخته شده و باله هایی را شامل است که امکان مانور در هنگام ورود مجدد آن به جو را فراهم می‌کند. این گزارش خاطرنشان می‌کند که در حوزه پهپادها نیز، پهپاد مدل بیرق‌دار  TB2 ترکیه توسعه داده شده و به عنوان یکی از پرفروش ترین محصولات پهپادی در جهان حضور دارد. بر اساس اطلاعات منتشر شده در 20 نوامبر 2024 در وب سایت Defense Security Asia،  این پهپاد حتی در صادرات از اسرائیل و ایالات متحده پیشی گرفته است. در این گزارش تاکید شده که قابلیت های پهپادی ترکیه در جریان درگیری‌های مختلف مورد توجه بین المللی قرار گرفته است. 

در سال 2020، با وجود اینکه سامانه های پدافند هوایی روسیه از نیروهای رژیم اسد محافظت می کردند، ترکیه از این تسلیحات علیه رژیم اسد در شمال غربی سوریه استفاده کرد. این اقدام بیرقدار را به عنوان یک ابزار بادوام و توانمند که می تواند حتی در آسمان منطقه محافظت شده توسط ضدهوایی نیز عمل کند، تقویت کرد.  

به عنوان بخشی از تحلیل استراتژیک، محققان عالما معتقدند که ترکیه به TB2 متوقف نمی شود. هم‌زمان، این کشور در حال توسعه پهپاد  پیشرفته‌تر بیرق‌دار TB3 و یک هواپیمای جنگی بدون سرنشین به نام Kızılelma است. علاوه بر این، صنایع هوافضای ترکیه یک پهپاد بزرگ به نام «آنکا» تولید کرده است. 

این گزارش همچنین بر بعد نیروهای نیابتی ترکیه تمرکز دارد. ارتش ملی سوریه تحت حمایت ترکیه از گروه‌های شورشی سوری که مخالف رژیم اسد بودند، تشکیل شد. بر اساس این مطالعه، برخی از آنها ایدئولوژی ملی سوری دارند، در حالی که برخی دیگر گرایش‌های اسلامی و جهادی را دارا هستند. با وجود چارچوب ایدئولوژیک، اکثر آن‌ها دشمنی شدیدی با کردها دارند. 

نتیجه‌گیری‌های این مطالعه نشان می‌دهد که در نهایت، ترکیه به دلیل ارتقاء توانمندی های موشکی و هوایی، تهدیدی مستقیم برای اسرائیل است. با این حال، آن‌ها ممکن است برای پایین آوردن خطر رویارویی مستقیم با اسرائیل، گروه‌های نیابتی سنی جهادی را مانند ایران تقویت و برای مبارزه با اسرائیل تجهیز کنند. همچنین ممکن است آن‌ها حتی از ارتش جدید سوریه برای درگیری با اسرائیل حمایت کنند. 

بر اساس این تحلیل، لازم به ذکر است که ترکیه و اسرائیل در دهه 1990 و اوایل دهه 2000 از همکاری نزدیک امنیتی و اقتصادی برخوردار بودند. 

طبق گزارش موسسه عالما از نقطه نظر استراتژیک، اقداماتی برای جلوگیری از خطرات احتمالی باید انجام شود، از جمله نفوذ و سرمایه گذاری در پروژه‌های ترکیه در زمینه موشک و پهپاد، نظارت بر انتقال تسلیحات از خاک ترکیه به سوریه و تلاش برای ایجاد یک کانال ارتباطی محتاطانه با ترکیه تا خطوط قرمز در رابطه با انتقال سلاح های پیشرفته به طور مداوم گوش‌زد شود.  

منبع: معاریو / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱