دستِ پزشکیان، دستِ اسمیت

نویسنده: اباصلت کبیری، سرهنگ ارتش و کارشناس ارشد علوم سیاسی

دیپلماسی ایرانی: در بازارِ مکاره ی ایران که هیچ چیز سر جای خودش نیست، صحبت از نظریه دست های نامرئیِ آدام اسمیت، شاید بی معنی باشد؛ شاهد اینکه در طول ۴۵ سال گذشته، ایران تنها کشوری است که تداوم تورم بیش از ۴۵ درصد را داشته است. بدتر اینکه چشم انداز روشنی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی نیست و برای ثبات یا کشیده شدن ترمز تورم، دستی از آستین حکمرانان، بیرون نمی آید.

نرخ دلار به ۸۴هزار تومان رسیده است؛ به تعبیر جناب احمد زیدآبادی، این دلار نیست که رشد می کند. دلار، سر جایش است. بلکه ارزش پول ملی ماست که تنزل می یابد. ارزش پول کشور در مقابل کالاها، کاهش پیدا کرده است و دلار به عنوان شاخص انتظارت تورمی، خود را نشان می دهد.

نرخ تورم و رشد نقدینگی با قیمت ارز، رابطه مستقیمی دارد لذا با افزایش هر کدام، به تشدید رشد مولفه های پیش گفته، خواهد انجامید.

دولت با در اختیار داشتن منابع ارزی، می تواند جلوی رشد نرخ دلار را بگیرد اما با توجه به وضعیت بغرنج صادرات در سال‌های گذشته و حجم ناچیز آن، پیش بینی عواید دلاری برای دولت و کاهش نرخ ارز، بعید به نظر می رسد. تنها در بخش صادرات فرش، میزان عواید کشور از دو میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار به ۴۰ میلیون دلار در خرداد سال جاری، کاهش یافته که آماری وحشتناک است. به این وانفسا، ماجرای صدور نفت را بیفزایید که بیشترین درآمدهای ارزی دولت از این محل است. با حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و احتمال سخت گیری های او و تحریم های مضاعف، تهی شدن خزانه ارزی، محتمل می شود و رشد دلار، ناگزیر خواهد بود.

نظریه دست های نامرئیِ آدام اسمیت، برای بازارهای اقتصاد آزاد، منطبق بر عرضه و تقاضاست که تلاش و خیرِ فرد، خیر عمومی را منجر می شود بنابراین نفع آن نیز برای کشورهای لیبرالیستی خواهد بود و شر آن را باید در کشورهای متخاصم، توسعه نیافته و با اقتصاد دولتی بدانیم. در چنین جوامع، ضرباتی که از قبالِ تحریم های بین المللی، تن ندادن به قواعد بین المللی (همانند اف ای تی اف) و مدیریت ناکارآمد بر اقتصاد وارد می شود، دست های نامرئی را به محض رسیدن به بازار، قطع می کند و کارآئی آن، زیر سؤال می رود.

به یاد بیاوریم دولت اول آقای روحانی را که با انجام توافق هسته ای و عقد قراداد برجام، نرخ تورم، کاهش یافت و به تبع آن، نرخ دلار نیز تثبیت شد و افسار آن به‌دست دولت مردان افتاد. رشد اقتصادی سال‌های ۹۴ تا ۹۶، محصولِ حذف تحریم‌ها بود که تک رقمی شدن تورم را نیز به همراه داشت.

آقای پزشکیان و سیاست‌مدیرانی که سکان اجرایی کشور را در دست دارند، معتقدند تحریم، وضع موجود اقتصاد کشور را سبب شده است. مذاکره برای حل و فصل مسائل سیاسی کشور با غرب، پذیرش قواعد و نظم بین‌الملل، پرهیز از ماجراجوئی، بهینه کردن روابط با همسایگان، ریل گذاری صحیح اقتصاد، کاهش انتظارات تورمی را به دنبال خواهد داشت و نتیجه ملموس آن را در کاهش نرخ ارز، خواهیم دید.

دستِ مدیران سیاسی و اقتصادی کشور، به مثابه دست های نامرئی آدام اسمیت، عمل خواهد کرد اگر به‌درستی و برای منافع جمعی، بکار افتد و بچرخد.