برای محافظت از منابع در روسیه، جایی که صف‌های طولانی در پمپ بنزین‌ها در برخی مناطق گزارش شده، مسکو صادرات بنزین و گازوئیل را ممنوع یا محدود کرده است. این اقدام کمبود سوخت و افزایش قیمت در برخی از جمهوری‌های شوروی سابق آسیای مرکزی را باعث شده است که به شدت به انرژی روسیه وابسته هستند.
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در قبله، بار دیگر بر اهمیت کریدورهای حمل و نقل استراتژیک، یعنی مسیر میانی و به اصطلاح «کریدور زنگزور» تأکید شد که در تفسیر ترکیه و آذربایجان آنها نه تنها به عنوان پروژه‌های اقتصادی، بلکه به عنوان ابزار کنترل ژئوپلیتیکی بر منطقه نیز عمل می‌کنند.
ادامه مطلب
مصطفی زندیه در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: این مقاله با تکیه بر رویکرد دیپلماسی استانی به بررسی ابعاد این فرصت‌ها، ظرفیت‌های استانی ایران در چارچوب دیپلماسی منطقه‌ای و راهبردهای بهره‌برداری مؤثر از موقعیت جدید به منظورگسترش روابط اقتصادی، انرژی، فناورانه و فرهنگی با کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان، پاکستان، چین، روسیه، هند، عراق و ترکیه در شرایط جدید ژئوپلیتیکی می‌پردازد.
ادامه مطلب
یاسین کریمیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در این یادداشت به‌صورت خلاصه اتفاقات منجر به امضای موافقتنامه چابهار، معافیت از تحریم‌ها و اثرات لغو معافیت بررسی خواهد شد.
ادامه مطلب
عبدالناصر نورزاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: اختلافات ایدئولوژیک و مذهبی میان بازیگران منطقه‌ای، ظرفیت ایجاد یک اجماع واقعی را به‌شدت کاهش داده است. هیچ بازیگری حاضر نیست منافع حیاتی خود را در افغانستان فدای یک توافق منطقه‌ای کند.
ادامه مطلب
علی‌رغم چالش‌های پیش روی ایران در آسیای مرکزی، اهمیت نقش آن در آن منطقه را نمی‌توان دست کم گرفت. سیاست «چرخش به شرق» آن، به ویژه با توجه به تحولات صحنه منطقه‌ای و بین‌المللی که گزینه‌های کمی در دوره آینده ارائه می‌دهند، همچنان سنگ بنای استراتژی خارجی آن است.
ادامه مطلب
عباس عبدالخانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: تجارت ایران با کشورهای آسیای میانه، به‌ویژه در حوزه صادرات، به راه‌های زمینی و امن نیاز دارد و زنگزور یکی از گلوگاه‌های حیاتی برای تحقق این پیوندهاست. از این‌رو، هر تحول ژئواستراتژیک در این منطقه، مستقیماً با آینده اقتصادی و جایگاه ایران در معادلات منطقه‌ای گره خورده است.
ادامه مطلب
ترکیه به‌عنوان نقطه اتصال راهبردی در این مسیر، نقش کانونی در انرژی و تجارت پیدا کرده است. در حالی‌که اتحادیه اروپا سرمایه‌گذاری خود را در گذرگاه میانی افزایش داده، ایالات متحده هنوز به‌طور مؤثر وارد این حوزه نشده است، در حالی‌که فرصت‌هایی مهم برای مقابله با نفوذ روسیه، چین و ایران در این منطقه وجود دارد.
ادامه مطلب
احمد قاسم‌زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم در وهله اول نشان‌دهنده تغییر در سیاست خارجی چندوجهی این کشور خواهد بود، به‌گونه ای که برخلاف رویه متعادل قزاقستان در سیاست خارجی، این تصمیم می‌تواند کفه ترازو را به نفع ایالات متحده سنگین‌تر کند و به طور بالقوه الهام‌بخش دیگر کشورهای آسیای مرکزی برای پیوستن به این توافق باشد.
ادامه مطلب
احمد کاظمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در بیانیه مشترکی پس از نشست سران اتحادیه اروپا و آسیای مرکزی در سمرقند در ۴ آوریل، سه کشور آسیای میانه به صراحت قطعنامه‌های ۵۴۱ (۱۹۸۳) و ۵۵۰ (۱۹۸۴) شورای امنیت سازمان ملل متحد را تأیید کردند. این قطعنامه ها اعلامیه یکجانبه ترکیه در سال ۱۹۸۳ مبنی بر تأسیس “جمهوری ترک قبرس شمالی” (TRNC) را محکوم می‌کند و از اعضای سازمان ملل می‌خواهد آن را به رسمیت نشناسند.
ادامه مطلب
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: اگرچه روسیه به دلیل مشکلات جابه‌جایی محموله ها به شرق و جنوب در خزر عمیقا تحت تأثیر قرار گرفته است، جمهوری خلق چین همچنین به طور فزاینده ای برای حمل و نقل کانتینری به آسیای مرکزی به دریای خزر متکی است (نگاه کنید بهEDM، ۱۱آوریل ۲۰۲۳). سطح آب دریای خزر سال هاست که در حال کاهش است و منجر به گسترش خط ساحلی شده که بحث های آکادمیک را در مورد اینکه آیا این یک مسئله دائمی است یا می تواند در دهه های آینده معکوس شود برانگیخته است.
ادامه مطلب
ماندانا تیشه یار در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در روزگار کنونی، به نظر می رسد که از یک‌سو نیازمند آن هستیم تا بر پایه جایگاه ژئوپلیتیکی نوین ایران، سیاست خارجی تازه ای را طراحی کنیم و رویکرد سیاست همسایگی را از تمرکز صرف بر غرب آسیا، به حضور و همکاری در سراسر حوزه تمدنی خود گسترش دهیم. و از سوی دیگر، از ابزارهای گوناگون دیپلماسی برای پیشبرد روابط خارجی بهره بگیریم. انحصار سیاست خارجی در دستان دیپلمات ها و نظامیان، امروزه دیگر کافی به نظر نمی رسد و ما نیازمند آن هستیم تا به ویژه، بازیگران عرصه روابط با کشورهای همسایه را گوناگونتر ببینیم.
ادامه مطلب
علی مفتح در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: باید با استفاده از ظرفیت های کشورمان، به خصوص ظرفیت های فرهنگی و اقتصادی و به دور از اقدامات هیجانی برای افزایش همکاری با جمهوری آذربایجان، ترکیه، کشورهای آسیای میانه و همسایگان تلاش سوء تفاهمات را مرتفع و به حساسیت های یکدیگر احترام بگذاریم تا هم از منافع ملی مان دفاع و هم منطقه را به سوی ثبات هدایت کنیم.
ادامه مطلب
علی مفتح در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در واقع، سیاست غرب نسبت به ترکیه این بوده است: آن قدر آن را داخل نگه دار تا خارج نشود و آن قدر آن را بالا نگه دار تا زیر نرود. ۳۸ سال است که ترکیه پشت درهای اروپا نگه داشته شده و عضویت آن در اتحادیه اروپا هنوز هم بحث هرساله سیاستمداران است. غرب ترکیه را پشت درهای اروپا نگه داشته تا مبادا یک عثمانی دیگر به پا خیزد و دوباره به دروازه های وین برسد. بهترین کار برای این سیاست نیز عمل کردن به قاعده‌ای دیرینه و معروف در روابط بین‌الملل است: «دوست خود را نزدیک نگه‌دار، اما دشمن خود را نزدیک‌تر!» با این حال، به نظر می رسد که ترکیه برای غرب دیگر همانند گذشته اهمیت ندارد.
ادامه مطلب
احسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: نتیجه جنگ در قره باغ کوهستانی (آرتساخ) در سال ۲۰۲۰ واقعیت جدیدی را در قفقاز جنوبی به وجود آورد و توازن قوا را به نفع ترکیه و باکو تغییر داد. در نتیجه ادغام و همگرایی بیشتر دولت‌های عضو سازمان کشورهای ترک تسهیل شد. این سازمان هم اکنون از قابلیت قابل توجهی در عرصه ژئوپلیتیک برای مهار نفوذ روسیه و ایران برخوردار است. علاوه براین، امکان ایجاد یک ناتوی ترکی در منطقه، با هدف محاصره روسیه و تهدید چین و ایران با مشارکت ترکیه و کشورهای قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی وجود دارد که نتیجه آن به نفع اتحادیه اروپا و ایالات متحده خواهد بود.
ادامه مطلب
علی موسوی خلخالی در یادداشتی می نویسد: از ایران که مبتکر این سازمان است انتظار می رود بیش از پیش برای توسعه و انسجام اکو فعالیت داشته باشد. اما به دلیل مشغولیت ایران به اختلافات و مسائل داخلی که در بسیاری از مواقع از اندازه گذشته و بر سیاست های کلان کشور تاثیر گذاشته و غفلت از مناسبات بین المللی را موجب شده و همچنین نبود یک استراتژی روشن و پایدار برای تعاملات بین المللی ایران، سبب شده است تا به سازمان هایی نظیر اکو توجه کافی یا اصلا توجه نشود. همچنین تداوم خصومت ایران و غرب در حالی که اکثر کشورهای عضو اکو روابط خوب یا نزدیکی با غرب و ایالات متحده امریکا دارند یکی از مهمترین دلایلی ضعیف شدن اکو محسوب می شود. ایران کشور بزرگ و تاثیرگذاری در غرب آسیا و آسیای مرکزی است. ایران کشوری است که نفوذ تمدنی هم در آسیای میانه و هم در قفقاز دارد. از این رو طبیعتا داشتن روابطی چالش‌زا با کشورهای غربی و ایالات متحده بر خلاف سیاست دیگر کشورهای عضو اکو، بر عملکرد این سازمان تاثیر مستقیم می‌گذارد.
ادامه مطلب
مصطفی زندیه در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: به دنبال پیروزی دوباره دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، تحلیل های متعددی در موضوعات داخلی و خارجی آن کشور به ویژه در حوزه های مختلف سیاست خارجی در رسانه های منطقه ای و بین المللی منتشر شد. در همین راستا، تحلیل های منتشره درباره منطقه در حال تحول آسیای مرکزی قابل توجه است. کانون اصلی و اصطلاحاً شاه بیت تحلیل های ارائه شده، بر این فرضیه متمرکز است که انتخاب دوباره ترامپ، می تواند روابط ایالات متحده با آسیای مرکزی را با تمرکز بر تعاملات اقتصادی و موازنه نفوذ چین تغییر شکل دهد. به عبارت دیگر روابط ایالات متحده با آسیای مرکزی ممکن است وارد فصل جدیدی شود.
ادامه مطلب
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: قزاقستان بزرگترین و ثروتمندترین جمهوری منطقه آسیای مرکزی، از ظرفیت‌های ارزشمندی در زمینه های همکاری های اقتصادی و تجاری برخوردار است.
ادامه مطلب
حسام الدین حجت زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: امروزه آسیای مرکزی دارای ویژگی های مهمی است که ظرفیت های لازم را برای گسترش روابط و تعمیق نفوذ ایران فراهم می سازد. موقعیت ژئوپولتیک این منطقه به عنوان بخش میانی ابرمنطقه موسوم به «اوراسیا»، از حدود ۱۵۰ سال قبل زمین بازی سنتی روسیه و دولت های آن همواره تحت نفوذ و فشار مسکو قرار داشته¬اند. از سوی دیگر، جمهوری خلق چین به عنوان قدرت نوظهور در آسیا و جهان در رقابت با روسیه و دیگر بازیگران بزرگ مانند ترکیه، آمریکا، اروپا، ایران، رژیم اسرائیل و در سال¬های اخیر، هند و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به دنبال گسترش عمق راهبردی خود از یک طرف و نفوذ فرهنگی اش در آسیای مرکزی از طرف دیگر است.
ادامه مطلب
علی هادیلو در معرفی کتاب «تاریخ تاجیکان ورارود» می نویسد: این کتاب را می‌توان نمونه‌ای از شکل‌گیری یک مکتب تاریخ‌نگاری جدید در آسیای میانه نیز قلمداد کرد؛ مکتبی که با وجود تأثیرپذیری از راه و روش تاریخ‌نگاری شوروی ـ البته وجوه علمی و مثبت آن ـ از این توانایی نیز برخوردار است در جایی که به بررسی سیاست‌های مقامات شوروی مربوط می‌شود، بدون پرخاش و تندی، جوانبی از آن را مورد نقد و بازنگری قرار دهد.
ادامه مطلب
زهرا صدرا در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: در ماه مه ۲۰۲۳، رئیس جمهور چین، ۳.۷ میلیارد دلار وام و کمک بلاعوض به پنج کشور همسایه آسیای مرکزی داد. (دولت پکن دارای سه نهاد اصلی به نام‌های بانک خلق چین، بانک صادرات و واردات چین و بانک توسعه چین است که به کشورهای آسیای مرکزی وام می‌دهد). بانک توسعۀ چین وام ویژه‌ای به مبلغ ۱.۴۵ میلیارد دلار برای همکاری چین و آسیای‌مرکزی اختصاص داده که برای توسعۀ منابع انرژی، معدن و پروژه‌های زیربنایی در آسیای‌مرکزی است؛ اما باید تاکید کرد که چین تنها برای تحقق پروژه‌ها توسط کشورهای آسیای مرکزی این وام‌ها را اختصاص نداده، بلکه این کشور در قبال پرداخت مبالغ هنگفت «مشارکت شرکتهای چینی در هر پروژه» را هدف خود قرار داده است.
ادامه مطلب
امارات و عربستان‌سعودی در حال حاضر روابط نزدیکی با کشورهای آسیای مرکزی مخصوصا آذربایجان و قزاقستان دارند. در سالهای اخیر نیز همکاری‌های نزدیکی میان این کشورها در حوزه سرمایه‌گذاری‌های سبز صورت گرفته است؛ برای مثال امارات در راستای حفظ هدف کاهش گرمایش زمین تا یک و نیم درجه سانتی‌گراد، در ماه فوریه ائتلاف سه‌جانبه‌ای (تروئیکا) را با حضور دو کشور آذربایجان و برزیل تشکیل داد. این در حالی است که امارات سال گذشته میزبان کنفرانس آب و هوایی سازمان ملل (COP۲۸)در دبی بود و آذربایجان و برزیل نیز به ترتیب میزبانی این رویداد را در دو سال آینده بر عهده خواهند داشت.
ادامه مطلب
یونس قاسم نژاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: با توجه به اینکه در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نگاه ایران به مناطق هم جوار براساس مسائل فرهنگی است و با توجه به این مهم که جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگری منطقه‌ای از ظرفیت های تاریخی – فرهنگی بسیاری برای اعمال نفوذ فرهنگی در منطقه قفقاز جنوبی برخوردار است و این مساله می‌تواند بستری برای بهره مندی ایران از ابزار نوین دیپلماسی فرهنگی در منطقه در راستای تحقق اهداف سیاست خارجی اش باشد.
ادامه مطلب
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: در سه جمهوری منطقه قفقاز، تنها در جمهوری آذربایجان است که ریاست جمهوری از پدر به پسر به ارث رسیده و با تغییرات قانون اساسی، پست ریاست جمهوری دائمی شده است.
ادامه مطلب
بهرام امیراحمدیان در یادداشتی می نویسد: جمهوری اسلامی ایران در سیاست خارجی خود نسبت به جمهوری های آسیای مرکزی و قفقاز، منافع ملی خود و فدراسیون روسیه را در نظر گرفته و بیشتر این مناطق را طبق مفاد سیاست خارجی روسیه به عنوان حیاط خلوت روسیه مورد ملاحظه قرار داده است.
ادامه مطلب
دیدارهای رهبران آسیای مرکزی با ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران نیز در نوع خود جالب بود. ایران در حال تقویت در منطقه و تبدیل شدن به یک بازیگر مهم پس از روسیه و چین است. در مذاکرات بین توکایف و رئیسی، اهمیت توسعه کریدورهای حمل و نقل مورد توجه قرار گرفت، اما بدون اشاره به مسیر شمال به جنوب، اگرچه این خط راه آهن در امتداد ساحل شرقی دریای خزر، قزاقستان – ترکمنستان – ایران است که بخش مهمی از آن محسوب می شود.
ادامه مطلب
علی مفتح در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: همان طور که ایالات متحده با نقش فعال در سیاست اروپایی مانع اتحاد میان روسیه و اروپا شد، ترکیه هم با وارد شدن به سیاست کشورهای ترک قصد دارد تا مانع از اتحاد ایران با قفقاز و آسیای میانه شود. این ها سرزمین هایی هستند که ایران بدون آنها هیچ وقت نمی تواند قدرت اصلی خود را بازیابد. بدون این سرزمین ها ایران یک کشور باقی می ماند و برای عرضه خود به عنوان تمدن با مشکل مواجه می شود. هدف این برنامه بیرون نگه داشتن ایران است و بیرون ماندن ما هم تنها کمکی به آن برنامه است!
ادامه مطلب
رقابت کشورها برای سهم جستن در پروژه های توسعه خطوط راه‌آهن ترکمنستان، بیشتر از هر زمینه دیگری به چشم می‌خورد؛ در دهه گذشته، چین، روسیه و ایران بیشترین سهم را در این زمینه داشته اند اما بازیگران منطقه‌ای، از جمله تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان هم مطرح هستند. همچنین، سرمایه‌گذاران و دولت‌هایی از دورترین مناطق مانند هند و ایالات متحده نیز به شرکت در این رقابت پیوسته‌اند.
ادامه مطلب
علی بمان اقبالی زارچ در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: از زمان آغاز حمله روسیه به اوکراین، چندین کشور آسیای مرکزی از مسکو فاصله گرفته اند. این امتناع از همسویی روابط پیچیده و دوسویه این جمهوری های شوروی سابق را با متحد تاریخی خود نشان می دهد و سوال اساسی این است که آیا این آغاز از دست دادن نفوذ روسیه در آسیای مرکزی است؟
ادامه مطلب
اخیرا جمهوری آذربایجان پس از ۳۰ سال، سفارت خود در اسرائیل را افتتاح کرد و سفارت اسرائیل نیز با حضور وزیر امور خارجه آن در عشق آباد، پایتخت ترکمنستان که فقط ۱۵ مایل تا مرزهای ایران فاصله دارد، افتتاح شد.
ادامه مطلب