ایستِ ایران در مسیر گفتگو با ترامپ

نویسنده: لاورا روزن Laura Rozen 

دیپلماسی ایرانی: ایران، سردرگم از پیام‌های متناقض دولت ترامپ، بی‌اعتمادی تاریخی و نبود نماینده‌ای برای ایران در ایالات متحده، در حرکت به سوی مذاکرات مستقیم با آمریکا، دکمه ایست را فشار داده است. حتی با وجود اینکه دونالد ترامپ می‌گوید علاقه‌مند به یک توافق با ایران است، به نظر می‌رسد ایران در مورد چگونگی تعامل با او در حالتی از بن‌بست قرار دارد.

ایران به دلیل پیام‌های متناقض دولت ترامپ، بی‌اعتمادی عمیق تاریخی به ایالات متحده به‌ویژه پس از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۸ و نبود نماینده جدیدی برای روابط ایران و آمریکا، در روزهای اخیر از مواضع محتاطانه خود درباره مذاکرات مستقیم با ایالات متحده عقب‌نشینی کرده است.

رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای در ۸ فوریه در دیدار با فرماندهان نیروی هوایی ایران گفت: "آمریکا خود توافق را نقض کرد... و از آن خارج شد. بنابراین مذاکره با چنین دولتی نه عقلانی است، نه خردمندانه، نه شرافتمندانه و نباید پیگیری شود."

حتی پیش از آنکه آیت الله خامنه‌ای در روز جمعه گذشته به طور علنی مخالفت خود را با مذاکرات مستقیم اعلام کند، مقام‌های ایرانی رویکردی منفعلانه در قبال پیگیری مذاکرات مستقیم با دولت ترامپ داشتند. علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بحران بین‌المللی، در این باره گفت: «به نظر می‌رسید ایرانی‌ها امیدوار به بهترین نتیجه هستند اما در تلاش برای شکل‌دهی به رویکرد ترامپ در دوره انتقال و اوایل دوران ریاست‌جمهوری او ناکام ماندند. آن‌ها نه کانال ارتباطی داشتند و نه ابتکاری... و تنها با واسطه‌هایی مانند اروپایی‌ها صحبت می‌کردند که خودشان هم در تاریکی سردرگم بودند.»

واعظ افزود که به نظر می رسید ایرانی‌ها منتظر اروپایی‌ها هستند تا با آمریکایی‌ها مشورت و مشخص کنند که دیپلماسی با ایران را چگونه می‌خواهند پیش ببرند. ایرانی‌ها همچنین تا حدی منتظر تعیین نماینده‌ای از سوی آمریکا برای روابط با ایران هستند. برخلاف برخی گزارش‌های قبلی، چندین کارشناس ایران گفتند که به نظر نمی‌رسد استفن ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در خاورمیانه، نقش اصلی مذاکره‌کننده آمریکا با ایران را ایفا کند.

باربارا اسلاوین، مدیر برنامه‌های خاورمیانه در مرکز استیمسون، در نشستی در توییتر اسپیس که توسط شورای ملی ایرانیان آمریکا (NIAC) برگزار شد، گفت: «فکر می‌کنم ایرانی‌ها مشتاق هستند که این روند را آغاز کنند، اما آن‌ها به‌شدت منتظرند که یک نماینده برای ایران معرفی شود.» او افزود: «این شخص استفن ویتکاف نیست... واضح است که او به‌شدت مشغول تلاش برای حفظ آتش‌بس غزه است.»

پیام‌های متناقض آمریکا

تریتا پارسی، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی، یک اندیشکده مخالف دخالت‌های بیرونی آمریکا، در این باره گفت: «مشکلی که در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم این است که... حتی اگر ترامپ بخواهد به توافقی برسد، افراد زیادی در اطراف او هستند که هیچ علاقه‌ای به توافق ندارند و بیشتر به دنبال پیشبرد فشار حداکثری تا رسیدن به نتیجه منطقی آن، یعنی رویارویی نظامی، هستند.» پارسی به اظهارات ترامپ در هفته گذشته اشاره کرد که در زمان امضای یک یادداشت ریاست‌ جمهوری برای اعمال فشار حداکثری علیه ایران، گفت که مایل به امضای آن نیست و خواهان یک توافق هسته‌ای با ایران است.

پارسی همچنین در نشست توییتر اسپیس گفت: «اگر شما در تهران باشید، نگرانی آن‌ها این است که این بار هم شرایطی باشد که ترامپ خواهان توافق است، حرف‌های درستی درباره توافق می‌زند اما در نهایت نمی‌تواند آن را اجرایی کند. چون شورای امنیت ملی او مخالف است و به خراب کردن هر تلاش واقعی برای دیپلماسی ادامه می‌دهد، همان‌طور که در سال آخر دوره اول ریاست‌جمهوری او انجام دادند.»

ترامپ هنگام امضای یادداشت ریاست‌جمهوری امنیت ملی/NSPM-2 در ۴ فوریه برای اعمال فشار حداکثری علیه دولت ایران، گفت: «من این را امضا می‌کنم، اما امیدوارم مجبور نشویم خیلی از آن استفاده کنیم. خواهیم دید که آیا می‌توانیم با ایران توافقی ترتیب دهیم یا کار را پیش ببریم، و همه بتوانند در کنار هم زندگی کنند.» ترامپ افزود: «ما می‌خواهیم ببینیم که ایران نتواند یک سلاح هسته‌ای داشته باشد. برای من، این بسیار ساده است. ایران نمی‌تواند یک سلاح هسته‌ای داشته باشد. ما نمی‌خواهیم سخت‌گیر باشیم، نه نسبت به ایران و نه هیچ‌کس دیگر، اما آن‌ها نمی‌توانند یک سلاح هسته‌ای داشته باشند.» ترامپ ادامه داد: «من دوست دارم رابطه خوبی با ایران داشته باشم. آن‌ها فقط نمی‌توانند یک سلاح هسته‌ای داشته باشند.» جالب اینجاست که او اضافه کرد: «برخی از رهبران آن‌ها... افراد زیادی در سطوح بالای ایران هستند که به همین دلیل نمی‌خواهند یک سلاح هسته‌ای داشته باشند.»

به گفته اسلاوین، هم اکنون نبود یک نقطه تماس مشخص از سوی دولت ترامپ در امور ایران، یک مانع جدی است. وی می گوید: «فکر نمی‌کنم ترامپ واقعاً به محتوای این مسائل اهمیتی بدهد. او بیشتر علاقه‌مند به جزئیات مذاکرات است... اما ما نیاز داریم که یک نماینده ببینیم. بنابراین ترامپ باید تصمیم بگیرد که چه کسی باید از طرف او با ایران صحبت کند.»

پس از آنکه به نظر ‌رسید آیت‌الله خامنه‌ای مذاکرات مستقیم با ایالات متحده را رد کرده است، ارزش پول ملی ایران در برابر دلار بیش از پیش سقوط کرد. 

رئیس‌جمهوری میانه‌رو ایران، مسعود پزشکیان، تحت فشار رأی‌دهندگان قرار دارد تا به دنبال تعاملات دیپلماتیک باشد؛ اقدامی که برخی ایرانی‌ها امیدوارند بتواند مشکلات اقتصادی کشور را کاهش دهد.

پزشکیان در توییتر به زبان فارسی نوشت: «ما در تلاش هستیم به شعارهایی که دادیم و ادعاهایی که کردیم، عمل کنیم. من وعده‌هایی که داده‌ام را فراموش نکرده‌ام.»

جالب اینجاست که چندین منبع گفته‌اند که فهمیده‌اند که برخلاف گزارش‌های قبلی، هیچ دیداری میان سفیر ایران در سازمان ملل و مشاور ترامپ، ایلان ماسک، در دوران انتقال ریاست‌جمهوری آمریکا در پاییز گذشته انجام نشده است. یک منبع گفت که او متوجه شده تلاش‌هایی برای تنظیم چنین دیدار یا تماسی تلفنی در جریان بوده، اما این موضوع پیش از وقوع فاش شده و در نهایت انجام نشده است.

منبع: دیپلماتیک / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱