کشیدن پای امریکا به جنگ با ایران، آرزوی نتانیاهو

نویسنده: تریتا پارسی، معاون اجرایی اندیشکده کوئینسی

دیپلماسی ایرانی: تردیدی نیست که اسرائیل در پس ترور جسورانه‌ی اسماعیل هنیه، مذاکره‌کننده‌ی توافق آزادی گروگان‌های حماس، در تهران در روز چهارشنبه بود. برای آنکه عمدا شرمساری تهران به حداکثر برسد – هنیه تنها چند ساعت پس از مراسم سوگند رئیس‌جمهور تازه اصلاح‌طلب ایران، مسعود پزشکیان، ترور شد – دولت اسرائیل همچنین احتمال انتقام‌جویی ایران را به حداکثر رساند. دلیلش این است که – دست کم به نظر معاون سابق شورای امنیت ملی اسرائیل – نتانیاهو می‌خواهد جنگ بزرگتری را شعله‌ور کند و آمریکا را به درون آن بکشاند. اگرچه خود اسرائیل در یک جنگ منطقه‌ای بهای سنگینی پرداخت خواهد کرد، اما این از چندین جهت، به سود نتانیاهو خواهد بود. نخست اینکه ترور هنیه احتمال توافق آتش‌بس فوری را از بین می‌برد. نتانیاهو همواره با توافقی که جنگ را پایان دهد مخالف بوده است. روزنامه‌ی اسرائیلی هاآرتص فاش کرد که در دورهای قبلی مذاکرات، او به شکلی راهبردی، اطلاعات حساسی را در لحظات حساس به رسانه‌ها درز داد تا مذاکرات را تخریب کند. همان طور که رئیس‌جمهور بایدن به مجله تایم گفت وقتی از او پرسیده شد که آیا نتانیاهو جنگ را برای منافع سیاسی خود طولانی می‌کند، وی پاسخ داد "همه دلیلی برای رسیدن به این نتیجه وجود دارد." نتانیاهو می‌داند که توافق گروگان‌ها دولت او را فرو خواهد پاشید و به دوران نخست‌وزیری او پایان خواهد داد. این همچنین احتمالاً به معنای تسریع محاکمه فساد جاری او خواهد بود که ممکن است او را به زندان بیندازد. هیچ چیزی نمی توانست به اندازه قتل طرف دیگر گفت وگو، به مرگ این مذاکرات کمک کند.

دوم اینکه، ترور هنیه ممکن است رئیس‌جمهوری آینده، کامالا هریس، را در تنگنا قرار دهد. در حالی که دولت بایدن همواره حماس را مقصر شکست در رسیدن به توافق می‌دانست، نشانه‌هایی وجود دارد که هریس ممکن است رویکردی متفاوت در قیاس با دنباله روی تقریباً کامل بایدن از اسرائیل در پیش بگیرد. او پس از ملاقات نتانیاهو با وی در واشنگتن در هفته گذشته گفت: «همان‌طور که به تازگی به نخست‌وزیر نتانیاهو گفتم، وقت آن است که این توافق را انجام دهیم»، هریس همچنین نتانیاهو را مقصر عدم پیشرفت دانست. زبان بدن سرد او، ابراز همدردی‌اش با رنج فلسطینیان و تمایلش به اشاره عمومی به موانع ایجاد شده توسط اسرائیل، از نظر نتانیاهو به سختی نادیده گرفته شد.

سوم، کشتن هنیه همچنین یکی دیگر از خطوط احتمالی گفت وگو را از بین برد: گفت وگوهای ایالات متحده و ایران. انتخاب غیرمنتظره پزشکیان – که با برنامه‌ای برای از سرگیری مذاکرات با آمریکا وارد کارزار شد – یک پنجره کوچک برای دیپلماسی تازه ایجاد کرد. اما تشدید اوضاع ناشی از ترور، به شدت چشم‌انداز پزشکیان برای آماده کردن فضای سیاسی در تهران برای چنین تلاش‌هایی را تضعیف کرده است. این امر به ویژه از آنجایی که تهران معتقد است که اسرائیل با رضایت دولت بایدن عمل کرده، صدق می‌کند. سفیر ایران در سازمان ملل در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت سازمان ملل نوشت که این حمله "نمی‌توانست بدون اجازه و حمایت اطلاعاتی ایالات متحده رخ دهد."

با توجه به مخالفت دیرینه اسرائیل با بهبود روابط ایالات متحده و ایران، انتخاب زمان ترور هنیه همزمان با مراسم سوگند پزشکیان به احتمال زیاد، یک رخداد تصادفی نیست. در واقع، نتانیاهو در دو دهه گذشته به دنبال این بوده که آمریکا را به جنگ با ایران بکشاند. چهار رئیس‌جمهوری اخیر آمریکا در مواقع مختلف تحت فشار اسرائیل برای حمله به ایران قرار گرفته‌اند. هرچند تمرکز زیادی بر برنامه هسته‌ای ایران بوده اما تمایل به حمله مستقیم آمریکا به ایران فراتر از غنی‌سازی اورانیوم می‌رود. اسرائیل ایران را به‌عنوان تهدیدی برای ترتیبات منطقه‌ای می‌بیند که در غیر این صورت حداکثر مانورپذیری را برای اسرائیل فراهم می‌کند، از جمله توانایی حمله به سوریه و لبنان با مصونیت تقریبا کامل. اسرائیلی‌ها معتقدند که یک توافق هسته‌ای که از ساخت بمب توسط ایران جلوگیری کند، تعادل منطقه‌ای (موجود) به سود ایران را تغییر نخواهد داد. در واقع، با توجه به کاهش تحریم‌هایی که در چارچوب توافق هسته‌ای اوباما وعده داده شده بود، احتمالاً توانایی‌های متعارف ایران افزایش خواهد یافت. همگرایی اوباما با ایران، تعادل قدرت منطقه‌ای را از کشورهای خلیج فارس و اسرائیل به سود ایران تغییر داد. این تعادل قدرت نمی‌تواند تنها با توانمندی نظامی اسرائیل اعاده شود. این امر مستلزم تحریم‌های اقتصادی شدید و اقدام نظامی آمریکا علیه ایران است.

به نظر می رسد که حمله آشکار اسرائیل با هدف تحریک ایران به واکنش طراحی شده باشد، پاسخی که به راحتی می‌تواند به یک جنگ بزرگ‌تر تبدیل شود و ایالات متحده را به درون خود بکشد. در ماه آوریل، دولت بایدن با کمک به تنظیم تبادل آتش بین ایران و اسرائیل پس از بمباران کنسولگری ایران در دمشق توسط اسرائیل در اول آوریل، از تشدید غیرقابل کنترل نزاع جلوگیری کرد. امروز، ایالات متحده هنوز می‌تواند از فروافتادن منطقه به دامن هرج و مرج جلوگیری کند اما تنها در صورتی که مایل باشد خطوط قرمز آشکار و علنی را در برابر نتانیاهو قرار دهد.

منبع: تایم / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱