ایران در آستانه ژاپن یا کره شمالی شدن در برنامه هسته‌ای

غرب فقط ۱۵ ماه برای توافق با تهران وقت دارد

۲۳ خرداد ۱۴۰۳ | ۱۲:۰۰ کد : ۲۰۲۶۵۸۳ اخبار اصلی پرونده هسته ای
سید حسین موسویان در یادداشتی می نویسد: ایالات متحده و اتحادیه اروپا یک پنجره ۱۵ ماهه برای انتخاب بین دو گزینه دارند:  الف) ایران به یک کشور دارای سلاح هسته‌ای مانند کره شمالی تبدیل شود، یا ب) ایران به عنوان یک کشور در آستانه هسته‌ای مانند ژاپن باقی بماند.
غرب فقط ۱۵ ماه برای توافق با تهران وقت دارد

نویسنده: سید حسین موسویان، دیپلمات اسبق و پژوهشگر فعلی دانشگاه پرینستون

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به دلیل عدم همکاری کامل ایران با آژانس در اجرای رژیم بازرسی برجام، به منظور شفاف‌سازی و اعمال محدودیت‌ها برای اطمینان از عدم انحراف برنامه هسته ای ایران به سمت ساخت سلاح‌های هسته‌ای ، قطعنامه سرزنش علیه ایران صادر کرد. اما واقعیت این است که برجام به دلایل بسیاری دیگری شکست خورده است، نه صرفا به دلیل ممانعت ایران از بازرسی های کامل. 

هرچند قطعنامه‌های توبیخی توسط شورای حکام آژانس قانونی الزام‌آور نیستند، اما پیام سیاسی و دیپلماتیک قوی ارسال می‌کنند. نماینده ایران در سازمان ملل متحد اظهار داشت، "تصمیم کشورهای غربی عجولانه و غیرعاقلانه بود و بدون شک تأثیر منفی بر روند تعاملات دیپلماتیک و همکاری سازنده خواهد داشت." 

در شرایط فعلی، ایران ممکن است فقط چند هفته تا داشتن مواد لازم برای چندین سلاح هسته‌ای فاصله داشته باشد. رئیس‌جمهوری و کابینه جدید ایران طی دو ماه آینده تعیین خواهند شد. آمریکا و اروپا باید سعی کنند با دولت جدید ایران برای یک توافق هسته‌ای جدید مذاکره کنند.

در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چین، ایران و روسیه بیانیه مشترکی صادر کردند و آمریکا را به دلیل "خروج غیرقانونی و یک‌جانبه" از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران (برجام) و اعمال "تحریم‌های یک‌جانبه و غیرقانونی" علیه ایران سرزنش کردند. سه کشور اظهار داشتند، "اگر اجرای کامل برجام امروز برقرار بود، اکثریت سوالات موجود درباره برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران بر اساس یک مبنای مورد قبول دو طرف برطرف بود و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز ابزارهای گسترده‌تری برای تأیید و نظارت داشت." همچنین سه کشور آمادگی خود را برای احیای برجام بر اساس متن اوت ۲۰۲۲ تأیید کردند و آمریکا و سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان را به دلیل مسدود کردن پیش‌نویس توافق مذکور به‌خاطر "ملاحظات سیاسی خودشان" سرزنش کردند.

اگرچه بحران هسته‌ای با ایران در سال ۲۰۰۳ و بعد از اطلاع جهان از دسترسی ایران به توانمندی غنی‌سازی اورانیوم آغاز شد، اما اختلافات بین ایران و غرب در مسائل هسته‌ای پس از انقلاب ۱۹۷۹ ادامه داشته است. اکنون، پس از ۴۵ سال اختلاف، هنوز یک فرصت نهایی برای حل مثبت این مسئله باقی مانده است.

پس از انقلاب ۱۹۷۹ ایران، قدرت‌های غربی به رهبری آمریکا سیاست‌های خود را نسبت به ایران تغییر دادند. در دوران حکومت شاه، ایران یک متحد منطقه‌ای آمریکا بود و واشینگتن از اراده شاه به دستیابی به فناوری کامل هسته‌ای حمایت می‌کرد. اما پس از انقلاب ۱۹۷۹ و بحران گروگان‌گیری، آمریکا ایران را به عنوان یک تهدید تلقی کرد و غرب را به ممنوعیت صادرات فناوری هسته‌ای به ایران رهبری کرد که به لغو تمامی توافقات هسته‌ای غربی با ایران منجر شد.

 این استراتژی باعث شد ایران به سمت خودکفایی در فناوری هسته‌ای حرکت کند. پس از اینکه ایران فناوری غنی‌سازی را به دست آورد، سیاست آمریکا در مورد ایران از "تکنولوژی هسته‌ای صفر" به "غنی‌سازی اورانیوم صفر" تغییر کرد و حق ایران برای دسترسی به تکنولوژی هسته‌ای صلح‌آمیز منهای غنی‌سازی و جداسازی پلوتونیوم را پذیرفت.

از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۳، مذاکرات بین ایران و قدرت‌های جهانی در مورد برنامه غنی‌سازی ایران به شکست انجامید. سپس دولت اوباما سیاست آمریکا در مورد برنامه هسته ای ایران را از "غنی‌سازی صفر" به "سلاح‌های هسته‌ای صفر" تغییر داد که به انعقاد برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در سال ۲۰۱۵ بین ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به علاوه آلمان منجر شد. این توافق توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل تأیید شد.

برجام جامع‌ترین توافقنامه عدم اشاعه در تاریخ بود که ایران با پذیرش و رعایت بالاترین سطح شفافیت و بازرسی‌های هسته‌ای و پذیرش محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای خود، که فراتر از الزامات معمولی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای بود، موافقت کرد.

با این حال، در ماه مه ۲۰۱۸، علی رغم اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید کرده بود که ایران به تمامی تعهدات خود کاملا عمل کرده است،  ترامپ، آمریکا را از برجام خارج کرد، تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بازگرداند و ۱۵۰۰ تحریم جدید اضافه کرد. اروپا تصمیم گرفت با تحریم‌های آمریکا همراهی کند. با این حال، چین فرصت یافت که سهم غرب در روابط اقتصادی با ایران را قبضه کند.

بایدن بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری قصد داشت برجام را احیا کند، اما در نهایت آمریکا و اروپا صدها تحریم جدید علیه ایران اعمال کردند. این امر باعث شد ایران نیز متقابلا با گسترش فعالیت‌های غنی‌سازی خود؛ به غرب فشار وارد کند، از جمله تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصد نزدیک به درجه تسلیحاتی. نتیجه این شد در حالی که برجام ایران را یک سال از تولید مقدار کافی اورانیوم با درجه تسلیحاتی برای ساخت سلاح هسته‌ای دور نگه داشته بود، اکنون تخمین زده می‌شود که ایران دو هفته تا این هدف فاصله دارد و عملاً به یک "کشور در آستانه هسته‌ای" تبدیل شده است مانند ژاپن.

تحریم‌های هسته‌ای غرب در ۴۵ سال گذشته صدها میلیارد، شاید تریلیون‌ها دلار به اقتصاد ایران آسیب زده است. اما غرب به هدفش که ممانعت از توانمندی ایران در ساخت بمب هسته ای بود، نرسید. لذا استراتژی فشار و تحریم و نابودی برجام، نتیجه باخت – باخت برای هر دو طرف، ایران و غرب، در پی داشته است. واقعیت این است که در شرایط فعلی هم نه غرب تمایلی به جبران خسارات اقتصادی ایران دارد و نه ایران این اهرم فشار و امتیاز را به صورت رایگان رها خواهد کرد.

بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، پرونده هسته‌ای ایران تا اکتبر ۲۰۲۵ باید بسته شود. قبل از آن زمان، اروپا می‌تواند از مکانیسم اسنپ‌بک استفاده کند تا تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل را علیه ایران بازگرداند و تحریم‌های بین المللی مجددا اعمال شوند. در این صورت، پاسخ محتمل ایران به چنین اقدامی، خروج کامل از برجام و تعلیق عضویت خود در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به عنوان یک کشور غیرهسته‌ای خواهد بود. اگر اسرائیل و یا ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کنند، ممکن است ایران به سمت ساخت سلاح هسته ای برود و وضعیت بین ایران و قدرت‌های جهانی به وضعیتی مشابه با کره شمالی تبدیل شود.

بنابراین، ایالات متحده و اتحادیه اروپا یک پنجره ۱۵ ماهه برای انتخاب بین دو گزینه دارند: 

الف) ایران به یک کشور دارای سلاح هسته‌ای مانند کره شمالی تبدیل شود، یا ب) ایران به عنوان یک کشور در آستانه هسته‌ای مانند ژاپن باقی بماند.

برجام دو رکن اساسی دارد: الف) یکی تعهدات دائمی ایران برای پذیرش شفافیت و بازرسی‌های جامع توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جمله اجرای پروتکل الحاقی است که به آژانس اجازه می‌دهد هر تأسیسات هسته ای مشکوکی را بازرسی کند. ب) مجموعه دوم شامل محدودیت‌های زمانی است، مانند عدم غنی‌سازی اورانیوم بالای ۵ درصد توسط ایران که در هر صورت این نوع محدودیت ها عمدتاً تا سال ۲۰۳۰ منقضی می شوند.

بنابراین قدرت‌های جهانی همچنان فرصت دارند با ایران "توافق هسته‌ای جدید" بر این مبنای جدید داشته باشند: لغو تحریم‌های هسته‌ای در ازای تعهد کامل ایران به اجرای اقدامات شفاف‌سازی جامع در برجام، که به آژانس امکان خواهد داد تا به طور کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران را نظارت کند. این بهترین گزینه برای اطمینان از صلح آمیز ماندن برنامه هسته ای ایران است.
 
منبع: مجله دانشمندان هسته ای آمریکا / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱

کلید واژه ها: پرونده هسته ای ایران ایران هسته ای غنی سازی اورانیوم غنی سازی 60 درصد ایران و امریکا ایران و اروپا مذاکرات هسته ای برجام احیای برجام اسنپ بک سید حسین موسویان


( ۲۲۴ )

نظر شما :

ایرانی وطن دوست ۲۳ خرداد ۱۴۰۳ | ۱۸:۵۸
جناب موسویان گرامی، ایران راهی به جز هسته ای شدن ندارد والسلام، هرکه غیر این کند خیانت کرده زیرا تمامیت ارضی کشور رو به خطر انداخته است...
مهندس مهراب لاهیجانی ۲۳ خرداد ۱۴۰۳ | ۲۰:۲۸
دنیای امروز و شرایط ایران غرب به کلی با صحنه سال 1391 تغییر کرده است . اکنون قدرت های جهانی در نزاع با هم هستند و اجماعی علیه وجود ندارد و ایران بعد از وعده صادق دیگر ایران مورد تهدید امریکا و.. داعش نیست. لذا نیاز به توافق از موضع برابر وجود دارد و لیکن نه به بهر قیمت.
تورج ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ | ۰۱:۴۷
گرچه این ایام همه به فکر تضعیف جنبه جمهوریت نظام در برابر حاکمیت مطلق هستند اما اگر کمی عاقلانه رفتار شود یا بهتر است بگوئیم عاقلانه رفتار میشد امکان استفاده از ظرفیت جمهوریت برای کاهش تنش بود تایید صلاحیت یکی از کسانی که به تقابل با غرب اعتقاد ندارد و حتی سپردن کرسی ریاست جمهوری به چنین کسی ولو بصورت موقت میتوانست در این زمینه مشکل گشا باشد تا این زمان حساس اما کوتاه بگذرد اما متاسفانه رفتار احساسی بر عقلانیت غلبه دارد.
علی زند ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ | ۰۸:۴۱
ایران با نهایت صلابت اعلام کند که من یک کشور هسته‌ای هستم مانند دیگر کشورهای هسته‌ای جهان.. والسلام. تمام
ایرانی ۲۴ خرداد ۱۴۰۳ | ۱۳:۳۷
ایران عزیز یک کشور مقتدر است و نیاز به تصمیم اجانب ندارد اگر سلاح هسته ای بد است برای همه باید لحظ شود ما گوش به فرامین رهبر معظم انقلاب هستیم و لا غیر
رسا ۲۵ خرداد ۱۴۰۳ | ۰۱:۲۳
کشورمان ایران تاوان سنگینی را بابت بومی سازی توان هسته ای خودش بخاطر انواع کارشکنی‌های دولت های غربی و در رأس آنها آمریکا داده است و حالا راهی جز برداشتن گام آخر یعنی تولید سلاح هسته ای ندارد تا طرف مغرا سرجایش بنشاند
ایران من ۲۵ خرداد ۱۴۰۳ | ۱۲:۴۵
به نظر من ایران باید سلام هسته‌ای بسازد زیرا اونها با حرفای قدرت فقط به راه میان و گرنه ما رو مثل فلسطین و سایر کشورها میرسونند