درباره همکاری کره شمالی، روسیه، ایران و چین

نویسندگان: برایان هارت (Brian Hart)، بنی لین (Bonny Lin)، ماریا اسنوگووایا (Maria Snegovaya) و مونا یاکوبیان (Mona Yacoubian)

دیپلماسی ایرانی: چین، روسیه، ایران و کره شمالی (CRINK) به طور فزاینده‌ای به روش‌هایی با هم همکاری می‌کنند که ایالات متحده و حکومت جهانی را به چالش می‌کشد. دپارتمان ژئوپلیتیک و سیاست خارجی CSIS مجموعه‌ای از خلاصه‌ها را منتشر کرد که از داده‌ها برای تجزیه و تحلیل ماهیت و درجه همسویی CRINK در حوزه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و امنیتی استفاده می‌کند. این مجموعه با استفاده از داده‌های جمع‌آوری‌شده در آن گزارش‌ها، بینش‌های کلیدی را برجسته می‌کند و بر چگونگی تقویت همکاری CRINK توسط چین و روسیه و چگونگی تسریع همسویی بین این چهار کشور توسط جنگ روسیه در اوکراین تمرکز دارد.

۱- CRINK در یک نگاه

چین، روسیه، ایران و کره شمالی تمایل مشترکی برای به چالش کشیدن نفوذ ایالات متحده و غرب دارند. در مجموع، آنها می‌توانند قدرت قابل توجهی را در صحنه جهانی به نمایش بگذارند. کشورهای CRINK بیش از یک پنجم جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند و یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی را تولید می‌کنند. از نظر نظامی، این چهار کشور تقریباً یک پنجم هزینه‌های دفاعی جهان را به خود اختصاص می‌دهند و روسیه، چین و کره شمالی در مجموع بیش از نیمی از کل سلاح‌های هسته‌ای را در اختیار دارند.

۲. عدم تقارن قدرت CRINK

در حالی که کشورهای CRINK هدف مشترکی برای تضعیف نفوذ غرب دارند، از چندین جنبه با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارند که به عدم تقارن قابل توجه قدرت منجر می‌شود. اقتصاد چین تقریباً ۹ برابر بزرگتر از روسیه، ۴۳ برابر بزرگتر از ایران و تقریباً ۱۱۰۰ برابر اقتصاد کره شمالی است. ارتش‌های آنها نیز تفاوت‌های زیادی دارند. چین و روسیه بسیار بیشتر از دیگران برای دفاع هزینه می‌کنند و ایران به عنوان تنها کشور از این چهار کشور که فاقد سلاح هسته‌ای است، برجسته است. ایران همچنین از نظر جغرافیایی از سایر کشورهایی که در شمال شرقی آسیا مرز مشترک دارند، جدا شده است.

۳. تجارت دوجانبه بین کشورهای CRINK

عدم تقارن قدرت بین کشورهای CRINK در روابط تجاری آنها مشهود است. تجارت بین چین و روسیه با بیش از ۲۴۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴، به طور چشمگیری از تجارت دوجانبه بین سایر جفت‌های CRINK پیشی می‌گیرد. بزرگترین رابطه تجاری بعدی بین چین و ایران است. طبق داده‌های رسمی گمرک، تجارت آنها در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۳ میلیارد دلار بوده است، اما این رقم تقریباً ۲۹ میلیارد دلار نفت تحریم شده را که ایران از طریق کشورهای واسطه به چین صادر می‌کند، شامل نمی‌شود. تجارت دوجانبه روسیه و کره شمالی در بحبوحه همکاری‌های فزاینده در طول جنگ اوکراین به طور قابل توجهی افزایش یافته است، اما از زمانی که دو کشور گزارش آمار تجارت دوجانبه را در سال ۲۰۲۲ متوقف کردند، ارقام دقیقی در دسترس نیست.

۴. صادرات نفت دریایی روسیه و ایران به چین

انرژی به ویژه از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، به یک حوزه کلیدی همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو CRINK  تبدیل شده است. پس از تحریم‌های انرژی غرب علیه روسیه، چین خرید نفت با تخفیف از روسیه را افزایش داد و بودجه مورد نیاز مسکو برای جنگ را تأمین کرد. در نیمه اول سال ۲۰۲۵، چین به طور متوسط ۱٫۵ میلیون بشکه نفت در روز از روسیه وارد کرد – افزایشی ۸۰ درصدی نسبت به مدت مشابه شش‌ماهه در سال ۲۰۲۱. واردات نفت ایران توسط چین در همین بازه زمانی حتی ۴۰۰ درصد افزایش یافت و به ایران در بحبوحه تحریم‌های شدید غرب، یک راه نجات اقتصادی ارائه داد.

۵. صادرات کالاهای دوگانه «با اولویت بالا» چین به روسیه

چین همچنین با ارائه کالاهای دو منظوره که هم کاربردهای نظامی و هم تجاری دارند، در تداوم جنگ روسیه در اوکراین نقش حیاتی داشته است. اندکی پس از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، چین به سرعت صادرات «اقلام با اولویت بالا» به روسیه را افزایش داد، مجموعه‌ای از ۵۰ کالای کلیدی دو منظوره که بر اساس سطح خطری که ایجاد می‌کنند به چهار سطح تقسیم می‌شوند. طبق داده‌های گمرک چین، بخش عمده صادرات چین به روسیه کالاهای «سطح ۳» شامل قطعات الکترونیکی و مکانیکی برای سیستم‌های تسلیحاتی بود. با این حال، صادرات کالاهای «سطح ۴» چین جهش بسیار بیشتری را تجربه کرد. به طور خاص، کالاهای سطح 4B - که شامل ماشین‌آلات و قطعات برای تولید دقیق است – در  مقایسه با ژانویه ۲۰۲۱ بیش از ۳هزار درصد افزایش یافت و به روسیه در تولید مواد برای پشتیبانی از تلاش‌های جنگی کمک کرد.

۶.  انتقال خالص تسلیحات روسیه به چین، ایران و کره شمالی

انتقال تسلیحات نظامی از زمان آغاز جنگ در اوکراین، به عنوان یکی دیگر از زمینه‌های کلیدی تسریع‌کننده همکاری CRINK  ظهور کرده است. از نظر تاریخی، روسیه تأمین‌کننده اصلی تسلیحات برای ایران، کره شمالی و به ویژه چین بود، اما این روند کاملاً معکوس شده است. همزمان با اینکه کره شمالی و ایران برای ادامه جنگ در اوکراین شروع به ارسال تسلیحات به روسیه کردند، روسیه از یک تأمین‌کننده تسلیحات برای سایر کشورهای CRINK به یک واردکننده خالص سلاح از آنها تبدیل شد. کره شمالی میلیون‌ها گلوله توپخانه، موشک بالستیک و سایر سیستم‌ها را به روسیه عرضه کرده و ایران موشک‌های بالستیک، پهپادهای مسلح و سایر تجهیزات را در اختیار روسیه قرار داده است.

۷. رزمایش‌های نظامی مشترک بین کشورهای CRINK

تقویت روابط امنیتی CRINK از زمان جنگ اوکراین در رزمایش‌های نظامی مشترک بیشتر نیز مشهود است. طبق داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط پروژه قدرت چین CSIS، از سال ۲۰۲۲ تاکنون ۳۷ رزمایش مشترک با مشارکت حداقل دو کشور CRINK  برگزار شده که به‌طور متوسط تقریباً ۱۰ رزمایش در سال است. این یک افزایش عمده نسبت به سال‌های قبل است: بین سال ۲۰۰۳ (زمانی که اولین رزمایش چین و روسیه برگزار شد) و ۲۰۲۱ (سال قبل از حمله روسیه به اوکراین)، CRINK  به‌طور متوسط کمی بیش از سه رزمایش در سال داشته است. رزمایش‌های دوجانبه چین و روسیه بخش زیادی از این رشد را به خود اختصاص می‌دهند، اما همکاری‌های سه‌جانبه نوظهوری نیز وجود دارد، از جمله رزمایشی در سال ۲۰۲۴ که کره شمالی به‌عنوان ناظر در نمونه‌ای نادر از فعالیت سه‌جانبه چین، روسیه و کره شمالی شرکت کرد.

۸. همکاری امنیتی با روسیه در طول جنگ اوکراین

ایران و کره شمالی حتی پا را فراتر گذاشته و از جنگ روسیه در اوکراین حمایت کرده‌اند. در ژوئن ۲۰۲۴، روسیه و کره شمالی یک پیمان دفاعی متقابل امضا کردند که پس از آن کره شمالی حدود ۱۴هزار تا ۱۵هزار سرباز و هزاران کارگر دیگر را برای حمایت از تلاش‌های جنگی مستقر کرد. ایران نیز در ژانویه ۲۰۲۵ پیمان جدیدی با روسیه امضا کرد (بدون تعهد دفاعی الزام‌آور). ایران همچنین مربیان و تکنسین‌های پهپاد اعزام کرد، اما برخلاف کره شمالی، از اعزام تعداد زیادی سرباز خودداری کرده است. چین خویشتن‌دارتر بوده و از ارسال سلاح‌های کشنده و سرباز خودداری کرده، اما صادرات بی‌نظیر دو منظوره و حمایت اقتصادی آن برای جنگ روسیه بسیار مهم بوده است.

۹. جلسات دیپلماتیک ارشد بین کشورهای عضو CRINK

همکاری‌های امنیتی و اقتصادی فزاینده بین کشورهای عضو CRINK با تعاملات بین رهبران ارشد و دیپلمات‌های آنها پشتیبانی شده است. از زمانی که روسیه و کره شمالی پیمان دفاعی مشترک خود را در ژوئن ۲۰۲۴ امضا کردند، مقامات ارشد آنها به طور قابل توجهی تعداد جلسات خود را افزایش داده‌اند. با این حال، چین و روسیه بیشترین دیدارها را با یکدیگر دارند. از ژانویه ۲۰۲۲، رهبران سیاسی و دیپلمات‌های آنها تقریباً ۵۰ بار ملاقات کرده‌اند که به طور قابل توجهی بیشتر از سایر جفت‌های CRINK است.

۱۰. همسویی رأی چین و روسیه در شورای امنیت سازمان ملل

در سال‌های اخیر، همه حوزه‌های همکاری نشانه‌های روشنی از تقویت نشان نداده‌اند. در شورای امنیت سازمان ملل متحد، جایی که چین و روسیه اعضای دائمی آن هستند، این دو قدرت اغلب آرای خود را در مورد مسائل کلیدی – به‌ویژه برای مقابله با ابتکارات ایالات متحده – هماهنگ می‌کنند. با این حال، هماهنگی آرای آنها از سال ۲۰۲۲، در مقایسه با چهار سال قبل از جنگ، اندکی کاهش یافته است. در همین حال، سهم آرای نسبتاً هماهنگ (که در آن یکی ممتنع و دیگری رأی مثبت یا منفی می‌دهد) افزایش یافته و در نوامبر ۲۰۲۴، این دو کشور در جهت مخالف یکدیگر رأی دادند و این اولین نمونه از این دست در بیش از دو دهه است.

تصویرسازی از راه دور

این داده‌ها نشان می‌دهد که کشورهای CRINK بازیگران متحدی نیستند و تفاوت‌های قابل توجهی در توانایی‌ها و تمایل آنها برای مشارکت در انواع مختلف همکاری وجود دارد. با این حال، داده‌ها همچنین الگوی روشنی از همکاری شتاب‌یافته – به‌ویژه از زمان حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ – را نشان می‌دهند که نشان می‌دهد چگونه این چهار کشور می‌توانند برای به چالش کشیدن ایالات متحده و متحدان و شرکای آن با هم همکاری کنند.

منبع: مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک (CSIS) / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی