واشینگتن اینستیتیوت در گزارشی با بهره گرفتن از نظرات شش کارشناس برجسته حوزه خاورمیانه سفر محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان به ایالات متحده را بررسی کرده است.
ادامه مطلب
رسانه‌های آمریکایی در زمان اعلام خبر سفر محمد بن‌سلمان به ایالات متحده برای دیدار با دونالد ترامپ، او را حاکم دوفاکتوی عربستان نامیدند. عبارتی که نشان می‌دهد آنها به‌خوبی می‌دانند در ریاض تمام تصمیمات در سایه بلندپروازی‌های محمد بن‌سلمان گرفته می‌شود و سلمان بن‌عزیز ۸۹ساله عملا از دایره تصمیم‌گیری کنار گذاشته شده است.
ادامه مطلب
یک دهه قبل، بن‌سلمان جوان و ماجراجو به عنوان ولیعهد عربستان سعودی، به همراه بن‌زاید، حاکم میانسال امارات، قطر را محاصره و بایکوت کرده و در جنگ با یمن شریک یکدیگر شدند. در آن زمان تصور اینکه ابوظبی و ریاض یک دهه بعد از شرکای استراتژیک به رقبای جدی منطقه‌ای تبدیل شوند دشوار بود.
ادامه مطلب
غلامرضا نظربلند می نویسد: در جنگ خانمان‌سوز سودان، دو کشور عمده عربی، مصر و عربستان، از ارتش و امارات از نیروهای واکنش سریع حمایت می‌کنند. تقابل بین کشورهای عربی در جنگ داخلی کشور عربی دیگری غریب می‌نماید؛ به‌ویژه آنکه مقابل دو کشور ریشه‌دار عربی نام‌برده، کشورکی عربی است که ریشه ندارد و از‌قضا به قرار معلوم با حمایت‌های مالی و لجستیکی سنگین خود از RSF، دست‌کم در این فاز از جنگ نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند. این ظاهر شگفت‌آور اما باطنی غیر از این دارد. امعان نظر در تاریخِ نداشته یا دست‌کم تاریخ تاریک امارات و سیاست خارجی در‌پیش‌گرفته آن، رویکرد جاری او را در قبال تحولات منطقه و حتی فراتر از آن توجیه می‌کند.
ادامه مطلب
عربستان سعودی دریای سرخ را به خلیج فارس متصل می‌کند. این طرح که در رسانه‌های عربی با عنوان پل زمینی توصیف شده است، از سوی برخی تحلیلگران به عنوان راهی برای دور‌زدن تنگه هرمز تلقی می‌شود. این دسته از تحلیلگران می‌گویند که در ادامه سایر کشورهای عربی به این کریدور ترانزیتی می‌پیوندند و تجارت از تنگه هرمز تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.
ادامه مطلب
فاطمه خادم شیرازی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: پاکستان در چند دهه گذشته بهای سنگینی برای حفظ و توسعه زرادخانه هسته‌ای خود پرداخته است. در دوره‌های فقر و انزوا، کمک‌های مالی عربستان حیات سیاسی اسلام‌آباد را تضمین می‌کرد و از دل همین وابستگی، توافقی نانوشته شکل گرفت: هرگاه ریاض در معرض تهدید قرار گیرد، اسلام‌آباد نوعی حمایت بازدارنده ارائه می‌دهد.
ادامه مطلب
کان خاطرنشان کرد که شانس نخست‌وزیر برای امضای توافقنامه با ریاض «معقول» تلقی می‌شود، در حالی که شانس او برای امضای توافق‌نامه‌ای مشابه با جاکارتا «کم» به نظر می‌رسد. این گزارش می‌افزاید که نتانیاهو تنها به عادی‌سازی روابط با یکی از این دو کشور راضی خواهد بود و در حال حاضر به چیزی کمتر از آن رضایت ندارد.
ادامه مطلب
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل اخیراً یک «طرح بیست‌گانه صلح» را جشن گرفتند، اما تا زمانی که اسرائیل به رفتار تهاجمی ادامه دهد و مطالبات مشروع فلسطینیان را نادیده بگیرد، این ابتکار شانسی برای بازگرداندن ثبات ندارد. اسرائیل که پیش‌تر امیدوار بود با حمایت آمریکا نظم دلخواه خود را بنا کند، اکنون منزوی‌تر از همیشه است؛ همکاری با تل‌آویو برای دولت‌های عربی هزینه‌ای سیاسی و حیثیتی سنگین دارد و شرکای دیروز به رقبای محتاط بدل شده‌اند.
ادامه مطلب
شقایق متقی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: پیمان دفاعی دو کشور پاکستان و عربستان سعودی ابزاری برای بازدارندگی سیاسی و نمادین است. پاکستان با وضعیت داخلی شکننده بعید به نظر می‌رسد که برای عربستان وارد جنگ مستقیم شود. از سمت دیگر، ریاض از این پیمان به عنوان اهرم فشار در برابر هند، ایران و حتی آمریکا استفاده خواهد کرد.
ادامه مطلب
عباس عبدالخانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: یکی از ابعاد مهم و پرچالش پیمان، موضوع هسته‌ای بودن پاکستان است. اگرچه هیچ بندی در متن رسمی به موضوع بازدارندگی هسته‌ای اشاره نکرده است، اما حضور کشوری با توان هسته‌ای در یک پیمان دفاعی، پیام بازدارنده غیرمستقیم و پرمعنایی دارد. این امر موجب نگرانی برخی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شده است، زیرا حتی اگر تعهد هسته‌ای رسمی وجود نداشته باشد، نفس نزدیکی عربستان به یک قدرت هسته‌ای مسلمان می‌تواند موازنه تهدید را در ذهن اسرائیل و آمریکا تغییر دهد.
ادامه مطلب
هدف اصلی کشورهای عربی از تقویت روابط دفاعی با پاکستان، ایجاد نوعی بازدارندگی در برابر اسرائیل است. اسرائیل به عنوان تنها قدرت هسته‌ای در خاورمیانه، پس از هفتم اکتبر سیاست‌های تهاجمی‌تری را در منطقه در پیش گرفته و این مساله نگرانی بسیاری از کشورهای عربی را برانگیخته است. از سوی دیگر، پاکستان به عنوان قدرت اتمی جهان اسلام، می‌تواند به عنوان وزنه‌ای مهم در معادلات بازدارندگی منطقه‌ای ایفای نقش کند و این همان نقطه‌ای است که همکاری‌های اخیر را معنادار می‌سازد.
ادامه مطلب
تا زمان نگارش این مطلب، هیچ اظهار نظر رسمی از سوی مقامات اسرائیلی در مورد امضای این توافقنامه منتشر نشده است، مگر اینکه آنچه روزنامه اسرائیل هیوم در ۲۰ سپتامبر گزارش داد را به عنوان اعتراض غیرمستقیم به اقدام عربستان سعودی در نظر بگیریم. این روزنامه نوشت: «دولت بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر، به محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی اطلاع داد که آماده نیست هیچ تلاشی برای گنجاندن تشکیلات خودگردان فلسطین در تشکیلاتی که پس از پایان جنگ در نوار غزه تشکیل خواهد شد، طبق خواسته پادشاهی، انجام دهد. بنابراین، اسرائیل به وضوح اعلام می‌کند که علاقه‌ای به عادی‌سازی روابط با ریاض ندارد.»
ادامه مطلب
سفر علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، به ریاض در بحبوحه تحولات پرشتاب خاورمیانه نه صرفاً یک رویداد دیپلماتیک، بلکه حلقه‌ای از زنجیره‌ای بزرگ‌تر در راهبرد امنیت چندلایه تهران است. این سفر پس از حضور لاریجانی در بیروت و بغداد، نشان می‌دهد ایران در حال معماری جدیدی از روابط منطقه‌ای است که در آن سیاست، اقتصاد و امنیت به‌صورت هم‌زمان دنبال می‌شوند.
ادامه مطلب
تصویب قطعنامه پیشنهادی فرانسه و عربستان سعودی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با ۱۴۲ رأی موافق، تنها ۱۰ رأی مخالف و ۱۲ رأی ممتنع را می‌توان نقطه عطفی در مناقشه دیرینه فلسطین و اسرائیل دانست. این رأی‌گیری نه‌تنها به‌طور نمادین حمایت گسترده جامعه بین‌المللی از راه‌حل دو دولتی را به نمایش گذاشت، بلکه در عمل نشان داد که اظهارات صریح بنیامین نتانیاهو مبنی بر «عدم تشکیل کشور فلسطین» با مخالفت آشکار جهانی روبه‌رو شده است.
ادامه مطلب
محمدمهدی مظاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در مقطع کنونی، منافع ایران و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به ویژه عربستان، در یک راستا قرار گرفته است؛ امنیت و ثبات در خلیج فارس! در این راستا لازم است تا رایزنی ها و گفت و گوهای منطقه ای بار دیگر برای ساختن تاب‌آوری و کمک به ایجاد نظم منطقه‌ای پایدارتر از سر گرفته شده و از عربستان سعودی و سایر قدرت‌های متوسط نوظهور این منطقه خواسته شود که نفوذ خود را به ابتکار عمل برای صلح و امنیت تبدیل کنند و در کنار ایران، مانع درگرفتن جنگی دیگر در خلیج فارس شوند.
ادامه مطلب
علی اکبر رضایی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: درحالی‌که ارتش لبنان از دادن هرگونه تضمین به حزب‌الله مبنی بر عدم ترور فرماندهان (مانند سال ۲۰۰۸) و نیروهای این گروه توسط رژیم صهیونسیتی ناتوان است؛ عدم اقدام مؤثر ارتش لبنان برای درگیری با رژیم صهیونسیتی برای آزادسازی پنج نقطه لبنان تحت اشغال این رژیم و همکاری ارتش لبنان با رژیم صهیونسیتی مبنی بر عقب‌نشینی رژیم صهیونسیتی از خاک لبنان مشروط بر خلع سلاح حزب‌الله توسط ارتش و دولت لبنان، سوءظن‌های بسیاری را در سران حزب الله نسبت به حسن نیت ارتش و دولت لبنان باعث شده است.
ادامه مطلب
تصمیم دولت دونالد ترامپ برای امضای لایحه‌ای دوحزبی در کنگره که اخوان‌المسلمین را به‌عنوان سازمان تروریستی معرفی می‌کند، نقطه عطفی در سیاست خارجی ایالات متحده در قبال اسلام سیاسی است. این اقدام، که با حمایت سناتور تد کروز و قانون‌گذاران هر دو حزب در مجلس نمایندگان پیش می‌رود، نه‌تنها به دنبال تغییر معادلات منطقه‌ای است، بلکه تبعات گسترده‌ای بر روابط دیپلماتیک آمریکا، به‌ویژه با ترکیه، خواهد داشت.
ادامه مطلب
بی‌طرفی اغلب در چارچوب ژئوپلیتیک خاورمیانه حول محور قدرت و کنترل می‌چرخد تا صلح. تصمیم پادشاهی برای بی‌طرف ماندن، یک قمار استراتژیک با هدف تقویت نقش آن به عنوان یک کارگزار قدرت منطقه‌ای است.
ادامه مطلب
محمد ایرانی می گوید: بدون شک، جمهوری اسلامی ایران در میانه مذاکرات با آمریکا، مورد تجاوز ظالمانه و جنایتکارانه صهیونیست‌ها قرار گرفت که منجر به شهادت تعدادی از فرماندهان، دانشمندان و هم‌میهنانمان شد. با وجود این تجربه تلخ، اکنون فضایی برای ایران شکل گرفته تا در مذاکرات پیش‌رو با رویکرد مطالبه‌گری، استمرار گفت‌وگوها را دنبال کند و از اهرم مذاکره، دیپلماسی و گفت‌وگو بهره ببرد. روند تحولات میدانی تا حد زیادی به موفقیت مذاکرات، دستور کار آن و جدیت طرفین برای دستیابی به توافق و مدیریت بحران بستگی دارد. من معتقدم در شرایط کنونی، تمام تلاش و تمرکز مسئولان، به‌ویژه دستگاه سیاست خارجی، باید معطوف به جلوگیری از جنگ دوباره و تجاوز مجدد صهیونیست‌ها باشد. تأکید می‌کنم که تلاش حداکثری باید در همین راستا باشد تا از جنگ دوباره اجتناب شود.
ادامه مطلب
سیدمحمد صدر می گوید: مقوله دیپلماسی یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که هر کشوری برای تنظیم روابط در منطقه و محیط بین‌الملل و هم برای مرتفع کردن خطرات و تهدیدها و کانون‌های بحران از آن استفاده می‌کند. دیپلماسی هم متناسب با شرایط مکانی و زمانی قطعاً تغییرات خود را خواهد داشت تا بسته به اقتضائات، بهترین و کم‌هزینه‌ترین راه را برای حصول منافع و امنیت ملی تعریف کند. لذا چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح، دیپلماسی یک اصل است و همواره و در هر شرایطی دیپلماسی باید به شکل جدی، مستمر و پویا فعال باشد.
ادامه مطلب
اردوان امیراصلانی می نویسد: ظهور بریکس را نباید با بازگشت به دوران جنگ سرد یا تقسیم جهان به دو بلوک تعبیر کرد، بلکه باید آن را نشانه‌ای از پیدایش نظمی چندقطبی دانست که در آن کشورهای مستقل به‌‌درستی در پی دفاع از منافع ملی خود هستند.
ادامه مطلب
جنگ ۱۲ روزه تحمیلی علیه ایران، که با حملات هوایی مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران همراه بود، علاوه بر تغییر ریل مذرکات هسته‌ای، عملا معادلات ژئوپلیتیکی خاورمیانه را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. در این میان، عربستان سعودی به‌عنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه، با اتخاذ رویکردی چندوجهی، تلاش دارد تا ضمن حفظ ثبات منطقه‌ای، نقش خود را در مدیریت تنش‌ها و بازتعریف نظم منطقه‌ای تقویت کند.
ادامه مطلب
تألیف سیدمحمدحسینی؛ سفیر سابق ایران در عربستان انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه، سال انتشار: بهار ۱۴۰۴
ادامه مطلب
کلکسیونی از عوامل ژئوپلیتیکی، اقتصادی و استراتژیک، رابطهٔ خصمانهٔ جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی را به سوی همکاری محتاطانه منطقه‌ای سوق داده است.
ادامه مطلب
اردوان امیراصلانی می نویسد: دونالد ترامپ در نخستین سفر خود به خاورمیانه با حرکتی قاطع بسیاری از ناظران را غافلگیر کرد. فراتر از منافع اقتصادی قابل توجهی که انتظار می‌رفت، او خطوط کلی سیاست جدید خود در این منطقه ناآرام را ترسیم کرد. با انتخاب کشورهای پادشاهی نفت‌خیز خلیج فارس به عنوان مقصد اولین سفر رسمی خود، چهل وهفتمین رئیس‌جمهور ایالات متحده تلاش کرد این کشورها را بار دیگر به مدار با واشنگتن بازگرداند. این کشورها که به واقع‌گرایی سیاسی گرایش دارند، در سال‌های اخیر سیاست خارجی «عدم تعهد» را در پیش گرفته و روابط نزدیکی با روسیه و چین به عنوان شرکای اصلی تجاری برقرار کرده‌اند.
ادامه مطلب
فاطمه خادم‌شیرازی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: خاورمیانه از دوره‌ای با محوریت نظم سنتی و ضمانت‌گری امنیتی آمریکا به مرحله جدید معامله‌گری راهبردی و رشد نقش قدرت‌های غیرغربی وارد شده است؛ نظمی پویا و پیچیده که در آن بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان باید برای تحقق ثبات و شکوفایی اقتصادی، بین گزینه‌های پرهزینه و متضاد، دست به انتخاب‌های کلیدی بزنند و برای تأمین امنیت، به سراغ مدل‌های متنوعی از مشارکت و ائتلاف منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بروند.
ادامه مطلب
برخی کارشناسان می گویند که دونالد ترامپ صادقانه از منافع آمریکا دفاع می‌کند، برخلاف رؤسای جمهوری که اهداف خود را در شعارهای حقوق بشری پنهان می‌کردند.
ادامه مطلب
محمدرضا بابایی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: ایران و عربستان به عنوان دو بازیگر تاثیرگذار سنتی خاورمیانه محسوب می‌شوند؛ به ویژه بعد از دوران جنگ جهانی دوم و در آستانه جنگ سرد، این دو کشور نقش و جایگاه ویژه‌ای در چینش و صف‌آرایی‌های منطقه‌ای داشتند.
ادامه مطلب
سفر ترامپ فرصتی برای ایران است تا از شکاف‌های بین آمریکا، اسرائیل و کشورهای حاشیه خلیج فارس بهره‌برداری کند. در سناریوی خوش‌بینانه، دور پنجم مذاکرات به توافقی منجر می‌شود که تحریم‌ها را لغو کرده و اقتصاد ایران را احیا می‌کند. این توافق، با کاهش خطر جنگ و تقویت روابط ایران با همسایگان، نظم منطقه‌ای جدیدی را شکل می‌دهد که تهران هم می‌تواند وزنی جدی در آن پیدا کند. حمایت کشورهای حوزه خلیج فارس از دیپلماسی، همان‌طور که برنارد هیکل در پرینستون اشاره کرد، به ایران اهرم فشار بیشتری می‌دهد.
ادامه مطلب
اختلافات اسرائیل و امریکا بر سر ایران و غزه و یمن در حالی است که کشورهای عربی میزبان دونالد ترامپ از توافق دیپلماتیک با ایران حمایت می‌کنند و همگی توسط عباس عراقچی، وزیر أمور خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در أمور خاورمیانه و مذاکره‌کننده اصلی طرف امریکایی با ایران در جریان مذاکرات جاری غیرمستقیم با ایران هستند و همه طرف ها از پیشرفت گفت‌وگوها ابراز رضایت کرده‌اند.
ادامه مطلب