روسیه در قبال تحولات قفقاز جنوبی چه خواهد کرد

دیپلماسی ایرانی: با توجه به رفتار گستاخانه الهام علیف، رئیس جمهوری آذربایجان علیه روسیه، زمزمه ایجاد پایگاه نظامی ترکیه یا ناتو در خاک باکو و در نزدیکی مرز روسیه، احتمال تبدیل باکو به اوکراینی تازه برای آزار پوتین شدت گرفته است.

از سویی با فشار آمریکا، کنترل ارتباط میان باکو و نخجوان از طریق استان سیونیک نیز در دست روسیه نخواهد بود. باکو و ایروان مذاکرات خود را در امارات متحده عربی انجام داده‌اند؛ کشوری که نماینده پیشبرد نظم مطلوب آمریکایی در منطقه است و متحد بزرگ اسرائیل در جنوب خلیج فارس محسوب می‌شود.

همه اینها شرایط وخیمی را برای روسیه در قفقاز جنوبی ایجاد کرده که حاصل عقب نشینی روس‌ها از آرتساخ و تقدیم آن به باکو برای ادب کردن پاشینیان است. پوتین می‌خواست با حمایت از مواضع باکو علیه ارامنه، ارمنستان را به فاصله گرفتن از غرب وادار کند، اما با تاکتیکی غلط برای خود چاه کند و باعث شد ترکیه و باکو به نمایندگی از غرب هر چه بیشتر در قفقاز جنوبی نفوذ کنند.

پوتین در قفقاز جنوبی در شرایط دشواری قرار گرفته و اگر بخواهد سکوت نکند و تهدید منافع و امنیت خود را بیش از این شاهد نباشد، یا باید با باکو درگیر شود که به علت حمایت ناتو، ترکیه و اسرائیل از علیف این کار بسیار پرهزینه است و شرایط را پیچیده‌تر می کند. اما گزینه ساده‌تر برای روسیه مداخله در ارمنستان از طریق پایگاه نظامی خود در این کشور و بهره‌گیری از ارتباطات و نیروهای خود برای مختل کردن نقشه ناتو برای تسخیر قفقاز جنوبی و ایجاد کریدور جعلی زنگزور تحت مدیریت و کنترل آمریکا و غرب است.

در این شرایط رفتار دولت ارمنستان در برابر خواسته های احتمالی روسیه، بسیار مهم و سرنوشت ساز خواهد بود. در صورت مقاومت پاشینیان ممکن است روسیه علیه وی به کودتا یا اقدام تند دیگری دست بزند. دستگیری‌های گسترده نیروهای مخالف در ارمنستان در هفته‌های اخیر را باید در همین راستا دانست. احتمالا پاشینیان نگران است که مخالفان وی با حمایت روسیه از طریق انتخابات یا با ساماندهی اعتراضات خیابانی قدرت را در دست گیرند. محبوبیت وی نیز در ماه‌های اخیر کاهش یافته است، زیرا شعارهای او در مورد دستیابی به صلح شرافتمندانه با باکو با حفظ آرامش و عزت مردم ارمنستان بی نتیجه مانده و باکو هر بار شرط تازه‌ای را مطرح می‌کند که تحقق صلح پایدار در منطقه را ناممکن می‌کند؛ از پرداخت ۱۵۰ میلیارد دلار غرامت گرفته تا بازگشت صدها هزار باکویی به خاک ارمنستان تا تغییر قانون اساسی این کشور، انحلال گروه مینسک و غیره.

اگر پاشینیان در برابر روسیه مقاومت نکند و با روسیه همراه شود، غرب، ترکیه، باکو و اسرائیل به این کشور کوچک هجوم خواهند آورد تا روسیه را آچمز کنند و کریدور جعلی زنگزور را به میل خود و با مدیریت خود به‌وجود آورند.

روسیه می‌داند که با ایجاد این کریدور با مدیریت آمریکا، سیل سلاح از ترکیه و سپس نخجوان به سمت باکو سرازیر می‌شود و این سلاح‌ها در پایگاه‌های تحت مدیریت اسراییل و ترکیه در خاک جمهوری آذربایجان علیه روسیه به کار گرفته خواهند شد. امری که ایران اولین قربانی آن بوده و حالا روسیه هدف دوم این تحرکات خطرناک شده است.

در این شرایط باید دید پوتین چه گزینه‌ای را برای مهار علیف که بی‌توجه به ظرفیت کشور خود، به آلت دست ناتو و اسرائیل تبدیل شده است، پیگیری خواهد کرد. اخراج گسترده مهاجران آذربایجان و سلب تابعیت آنان، برخورد با سران مافیای علیف در روسیه، ایجاد محدودیت‌های تجاری و اقتصادی و زمزمه‌هایی در مورد بازگشت برخی مناطق در شمال جمهوری آذربایجان به روسیه نشان می‌دهد این بار روس‌ها خطر کوتاهی و کم‌توجهی و عدم درک درست تهدید باکو را درک کرده‌اند.

علیف در این سال‌ها تلاش کرده با وابسته کردن روسیه به خود برای دور زدن تحریم‌های غرب و تقویت همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی با غرب، پوتین را مهار کند. اما به نظر می‌رسد این روزها شرایط به گونه‌ای است که پوتین باید با هدف حفظ تمامیت ارضی روسیه برای تعیین تکلیف ارمنستان و آذربایجان فکری اساسی کند. این تعیین تکلیف ممکن است به دومینویی از رویدادهای باورنکردنی در قفقاز جنوبی منجر شود. اگر او این کار را نکند و سیر وقایع را فقط تماشا کند باز هم دومینویی از رویدادها، این بار علیه روسیه شکل خواهد گرفت. 

متأسفانه انفعال و کرختی و بی‌تفاوتی گزینه انتخابی ایران در قبال تحولات قفقاز در همه این سال‌ها بوده و نتیجه این انتخاب خطا که حاصل تحلیل‌های غلط، تعصبات قومی و خیانت بوده بر همه ایرانیان دلسوز و وطن‌دوست مشخص و آشکار است.