
منطقه آزاد ماکو مکمل کریدورها در شمال غرب کشور
از جمله اقدامات در دست ساخت منطقه آزاد ماکو تکمیل پروژههای زیرساختی ازجمله تکمیل و تعریض پروژههای کلیدی جادهسازی و ساخت راههای جدید و همچنین توسعه و بهینهسازی پایانههای مرزی است.
ادامه مطلباز جمله اقدامات در دست ساخت منطقه آزاد ماکو تکمیل پروژههای زیرساختی ازجمله تکمیل و تعریض پروژههای کلیدی جادهسازی و ساخت راههای جدید و همچنین توسعه و بهینهسازی پایانههای مرزی است.
ادامه مطلبدولت ترامپ نیز با انگیزههای سیاسی و اقتصادی از توافق حمایت میکند. اما موفقیت این چارچوب به توان واشینگتن در اجرای پروژهها و همکاری با ترکیه و اتحادیه اروپا وابسته است. اروپا سرمایهگذاری بیشتری در قفقاز جنوبی دارد و بدون نقش فعال آن، صلح پایدار نخواهد بود. در مقابل، مسکو و تهران که منافع ژئوپلیتیک خود را در خطر میبینند، میکوشند مانع شوند.
ادامه مطلبکیوان محلهای در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: در سالهای اخیر، شاهد شکلگیری نوعی همگرایی اقتصادی و امنیتی میان جمهوری آذربایجان، ترکیه و اسرائیل بودهایم؛ روندی که ریشه در همکاریهای انرژی، تجارت منطقهای و پیوندهای نظامی – فناورانه دارد. این اتحاد سهجانبه نه تنها ساختار قدرت در قفقاز جنوبی را دگرگون ساخته، بلکه پیامدهای راهبردی برای جمهوری اسلامی ایران به همراه داشته است. مقاله حاضر با تکیه بر چارچوب نظری «وابستگی متقابل پیچیده» و رویکرد اقتصاد سیاسی بینالملل، به تحلیل ابعاد این همگرایی پرداخته و راهبردهای پیشنهادی ایران برای مدیریت و بهرهبرداری از تحولات جدید منطقهای را بررسی میکند.
ادامه مطلباسلام ذوالقدرپور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: سیاستگذاران ارشد ایران باید از بدفهمی یا نافهمی مناسبات قدرت نظام جهانی دست برداشته و از هم اکنون به جای ناسازگاری با تغییرات ژئوپلیتیک به سازگاری با اینگونه تغییرات ژئوپلیتکی و مناسبات قدرت اقدام کنند. پذیرش برقراری کریدور زنگزور نباید به معنای ناتوانی یا شکست ایران در مناسبات جهانی تفسیر شود.
ادامه مطلببه نتیجه رسیدن این درگیری که بیش از ۳۰ سال ادامه داشته و مراحل مختلفی را پشت سر گذاشته است، فرصتی را برای ایالات متحده فراهم میکند تا حضور خود را در این منطقه تقویت کند، به ویژه با توجه به مشغولیت روسیه به جنگ با اوکراین که هیچ نشانهای از پایان یافتن آن به زودی دیده نمیشود، و مشغولیت ایران به جنگ با اسرائیل و پیچیدگیهای مسئله هستهای که میتواند به درگیری مجدد منجر شود.
ادامه مطلبواکنش سیدکمال خرازی نشان میدهد که ایران هر گونه تغییر در معادلات قفقاز جنوبی را جدی میگیرد و آمادگی دارد با ابزارهای سیاسی و دیپلماتیک از منافع خود محافظت کند. توافق سهجانبه واشنگتن، آذربایجان و ارمنستان، در حالی که میتواند مسیرهای جدید اقتصادی و ترانزیتی باز کند، در عین حال حساسیت تهران نسبت به تغییر نفوذ بازیگران خارجی را افزایش داده است. به عبارت دیگر، پیام ایران روشن است؛ تغییرات ژئوپلیتیک و زمینی در همسایگی شمال غربی بدون در نظر گرفتن مصالح تهران، میتواند واکنشهای جدی و همهجانبه را به همراه داشته باشد. این موضع، هم هشدار به طرفهای قرارداد و هم تاکید بر جایگاه ایران به عنوان بازیگر کلیدی منطقهای است.
ادامه مطلببهرام امیراحمدیان در یادداشتی مینویسد: انتخاب واگذاری اداره کریدور به هر شرکت یا دولتی با صلاحدید سیاست خارجی و تصمیم دولت و پارلمان ارمنستان است. همانطور که ایران با روسیه در کریدور شمال-جنوب با هم همکاری دارند و این همکاری هیچ ارتباطی با دولت جمهوری آذربایجان و دیگر دولتهای همسایه ندارد.
ادامه مطلبپیمان صالحی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: کریدور زنگزور که در نگاه اول بهعنوان مسیر تجاری برای اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان از طریق جنوب ارمنستان معرفی میشود، در واقع یک مانور ژئوپولیتیک مهم با پیامدهای مستقیم برای موازنه قدرت در قفقاز جنوبی و کل فضای اوراسیاست.
ادامه مطلبدکتر مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، از عصر دوشنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۴ سفری دو روزه به ارمنستان و سپس بلاروس خواهد داشت. هدف این سفر، طبق اعلام مهدی سنایی، مشاور سیاسی رئیسجمهور، تقویت مناسبات تجاری و امضای اسناد همکاری است. این سفرها که پیشتر برای اوایل تیرماه برنامهریزی شده و به تعویق افتاده بودند، اکنون در سایه تحولات اخیر قفقاز جنوبی و توافق سهجانبه ارمنستان، آذربایجان و آمریکا، موسوم به «مسیر ترامپ» TRIPP، اهمیتی دوچندان یافتهاند. این توافق که با میانجیگری دونالد ترامپ در هشتم آگوست ۲۰۲۵ (۱۷ مرداد) امضا شد، معادلات سیاسی، دیپلماتیک و امنیتی منطقه را دستخوش تغییراتی کرده که نگرانیهای جدی برای ایران و روسیه به دنبال داشته است. سفر پزشکیان در این برهه حساس، تلاشی برای بازسازی جایگاه ایران در منطقه و مدیریت پیامدهای این توافق است.
ادامه مطلبعاطفه شهسواری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: این کریدور نقشه ژئوپلیتیکی منطقه را بازسازی میکند و فرصتها و چالشهای جدیدی برای بازیگران اصلی ایجاد میکند.
ادامه مطلبفاطمه خادم شیرازی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: یکی از سناریوهای محتمل، ایجاد سازوکارهای امنیتی برای حفاظت از سرمایهگذاری آمریکا بعد از تکمیل پروژه است. این اقدام میتواند به استقرار نیرو یا تجهیزات نظارتی دائمی در مرز ارمنستان و ایران منجر شود. برای ایران، این وضعیت حساس است و برای روسیه نیز غیرقابلقبول خواهد بود.
ادامه مطلباحسان هوشمند می نویسد: بیش از سه دهه از ارائه طرح پاول گابل برای حلوفصل مسائل قفقاز جنوبی و مناقشه میان باکو و ایروان میگذرد. این ایده توسط گابل در حالی طرح شد که ارمنستان در موازنه نظامی دست بالا را داشت و کمتر کسی میتوانست تصور کند که در سه دهه بعد این موازنه به کلی به ضرر ارمنستان رقم خواهد خورد.
ادامه مطلبمحسن پاک ایین می گوید: هم جمهوری آذربایجان و هم جمهوری ارمنستان رضایت کاملی از رفتار و اقدامات و سیاست روسیه در قفقاز ندارند و برای نشاندادن این نارضایتی، امتیاز این توافق را به آمریکا و ترامپ دادند و حتی ترامپ را هم بهعنوان نامزد دریافت جایزه نوبل صلح مطرح کردند، مشابه همان کاری که بنیامین نتانیاهو انجام داد.
ادامه مطلبعلیرضا محرابی می گوید: وقتی در دهههای گذشته، هشدارهای دلسوزان دانشگاهی نادیده گرفته میشود، قطعا در آینده برای حضور در قفقاز باید چراغ سبز آمریکا را بگیریم و باید پول آن را بدهیم. در ژئوپلیتیک نوین، باید از منطق تضاد به منطق اقتصادی و تجاری رسید. کاری که دونالد ترامپ کرد، یعنی از تضاد بین آذربایجان و ارمنستان، بهره اقتصادی و تجاری برای آمریکا برد. کاری که ما باید قبلتر انجام میدادیم و از تضاد بین باکو و ایروان برای خودمان استفاده اقتصادی میکردیم.
ادامه مطلبایران اکنون در موقعیتی قرار دارد که باید همزمان از فرصتهای اقتصادی و ترانزیتی ناشی از بازگشایی مسیرها بهره ببرد و هم از تبدیل این مسیرها به ابزارهای فشار و محاصره ژئوپلیتیک جلوگیری کند. حفظ احتیاط دیپلماتیک، مطالبه سهم مدیریت، تسریع در پروژههای زیربنایی داخلی و ترمیم خلأهای اطلاعاتی و هماهنگی بیندستگاهی، ارکان یک پاسخ متوازن به تحولات اخیر قفقاز خواهند بود. در غیر این صورت، ممکن است تهران در کوتاهمدت بعضی فرصتها را از دست بدهد و در میانمدت با تنگنای استراتژیک جدیتری مواجه شود.
ادامه مطلبمحمد گلافروز در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: لزوم بازتعریف راهبرد منطقهای ایران ضروری به نظر میرسد. در این رابطه و در چنین شرایطی، تدوین یک استراتژی چند بعدی برای سیاست خارجی و امنیت ملی ایران در قفقاز، به ویژه قفقاز جنوبی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
ادامه مطلبسید احمد کاظمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: شاه طرح جبهه آنگلوساکسونی در این خصوص، «عضویتِ فوری» جمهوری آذربایجان و ارمنستان در ناتو است که هرگونه فرصت عملی برای مقابله را از سوی تهران، مسکو و پکن سلب کند.
ادامه مطلبعباس عبدالخانی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: تجارت ایران با کشورهای آسیای میانه، بهویژه در حوزه صادرات، به راههای زمینی و امن نیاز دارد و زنگزور یکی از گلوگاههای حیاتی برای تحقق این پیوندهاست. از اینرو، هر تحول ژئواستراتژیک در این منطقه، مستقیماً با آینده اقتصادی و جایگاه ایران در معادلات منطقهای گره خورده است.
ادامه مطلبمحسن پاک آیین می نویسد: آنچه برای منافع ملی ایران اهمیت دارد این است که با غلبه گفتمان صلح بر گفتمان جنگ در قفقاز،موضوع تغییر مرزهای بین المللی از جمله مرز ایران با ارمنستان که مربوط به دوره جنگ قره باغ بوده،منتفی شده و جمهوری اسلامی ایران در عین حفظ آمادگی برای حفظ مرزهای خود باید از فضای صلح آمیز قفقاز برای ایجاد فرصت های همکاری با ارمنستان و آذربایجان استفاده کند.
ادامه مطلبایالات متحده با پیشنهاد جاهطلبانه خود برای کریدور زنگزور—یک گذرگاه استراتژیک ۴۳کیلومتری در استان سیونیک ارمنستان—خود را به قلب یک بازی پرمخاطره سیاسی و اقتصادی کشانده که میتواند ساختار انرژی اوراسیا را دگرگون کند. هدف آمریکا، شکستن بنبستهای دیرینه، تنوعبخشی به منابع انرژی اروپا خارج از چتر روسیه و مقابله با نفوذ روزافزون مسکو، پکن و تهران در این منطقه حساس است
ادامه مطلببهرام امیراحمدیان در یادداشتی مینویسد: شرایط برای دستیابی به توافقنامه صلحی پایدار میان آذربایجان و ارمنستان بیش از هر زمان دیگری اکنون فراهم شده است و دو کشور هیچگاه تا این اندازه به امضای یک توافقنامه صلح نزدیک نبودهاند.
ادامه مطلبحامد نقیلو می نویسد: قفقاز جنوبی در آستانه تغییرات بنیادین ژئوپلیتیکی، بار دیگر در مرکز توجه بازیگران منطقهای و فرامنطقهای قرار گرفته است. جمهوری آذربایجان با اتخاذ سیاستهایی که در نگاه نخست نشانهای از جسارت راهبردیاند، اما در عمق خود سایه خطاهای تکراری گذشته را حمل میکنند، امروز در مدار الگویی حرکت میکند که پیشتر توسط کییف آزموده شد، الگویی که محصول آن نه استقلال راهبردی، بلکه ورود به منطقه پرتنشِ بحران و بیثباتی مزمن بود.
ادامه مطلبحامد حکمتآرا در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: کارشناسان معتقدند انتقال آب از دریاچه پرآب و عمیق وان نسبت به انتقال آب از دریاچه سوان که بعضاً با مشکل کاهش حجم آب مواجه بوده و با اجرای طرحهای انتقال آب به وضعیت نرمال برگشته است، پایداری و توجیه اقتصادی بیشتری دارد. البته طرحهایی نیز جهت انتقال آب از دریای خزر و خلیج فارس به دریاچه ارومیه نیز مطرح شدهاند که چندان عملیاتی به نظر نمیرسند.
ادامه مطلبرامین فرهودی زرنق در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: دولت ارمنستان با ارایه طرح چهارراه صلح علاقمند به بهره برداری اقتصادی از فرصت زنگزور است. اما در این قضیه ضمن دشمنی با روس ها تلاش دارد تا خود را در زیر چتر امنیتی ناتو بیمه کند ولی همسایه جنوبی اش ایران نیز به دلیل نگرانی های خاص خودش مخالف رفتار بی محابای ارمنی ها در ارتباط گیری با غرب است.
ادامه مطلبپس از حمله هماهنگ اسرائیل و ایالات متحده به خاک ایران در ژوئن ۲۰۲۵ و پاسخ موشکی کوبنده جمهوری اسلامی، منطقه در وضعیت پساجنگی قرار گرفته که بهطور بالقوه میتواند نظم ژئوپلیتیک قفقاز را بازتعریف کند. در این فضا، تحرکات دیپلماتیک کشورهای منطقه، بهویژه جمهوری آذربایجان، از جهات مختلف قابلتوجه است. در این میان، تماس تلفنی اخیر بین «حکمت حاجیاف» دستیار رئیسجمهور آذربایجان با معاون دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، حاکی از نوعی موازنهسازی میان مواضع باکو در برابر تحولات منطقهای است. جمهوری آذربایجان ضمن تسلیت و محکومکردن تجاوز اسرائیل به خاک ایران، بر اجرای توافقات میان رؤسای جمهور دو کشور و تسهیل سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به باکو تأکید کرده است.
ادامه مطلبدر روزهای اخیر، خبری منتشرشده در رسانههای روسی و اسپانیایی فضای سیاسی قفقاز جنوبی را بهشدت تحت تأثیر قرار داده است. طبق ادعای نشریات ایزویستا و Periodista Digital، آمریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان بهصورت محرمانه بر سر ایجاد کریدوری موسوم به «پل ترامپ» به توافق رسیدهاند؛ کریدوری که از منطقه سیونیک در جنوب ارمنستان عبور کرده و مناطق غربی آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل میکند. با اینکه دولت ارمنستان این خبر را «تبلیغات هدفمند» توصیف کرده، ابعاد منطقهای و بینالمللی آن نیازمند تحلیل دقیقتری است.
ادامه مطلبعلیبمان اقبالی زارچ در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: با توجه به تحولات میدانی و مواضع رسمی سران جمهوری اسلامی ایران که در سطوح مختلف و حتی در سطح مقام معظم رهبری در چند مرحله به مقامات طراز اول این کشورها از جمله روسیه، ارمنستان، آذربایجان و ترکیه اعلام شده و به نظر می رسد، چندان جایی برای عملیاتی شدن این کریدور موهوم با شرایطی که مورد نظر باکوست، وجود ندارد؛ چرا که طبیعتا هر گونه تغییر در جغرافیای منطقه، مرزها و اساسا ژئواستراتژی منطقه، به هیچ عنوان برای جمهوری اسلامی ایران پذیرفته شده نیست.
ادامه مطلبجنگ ۱۲ روزه اسرائیل و آمریکا علیه ایران، که تهران را به بازسازی توان دفاعی و هستهای واداشته، فرصتی برای ترکیه، اذربایجان و حتی ایالات متحده ایجاد کرده تا نفوذ خود را در قفقاز گسترش دهند. ترکیه با حمایت از کریدور زنگزور، به دنبال تبدیل شدن به هاب تجاری آسیای مرکزی-اروپا است. دیدار اخیر اردوغان با پاشینیان در ترکیه، نشانهای از تلاش آنکارا برای عادیسازی روابط با ارمنستان و پیشبرد این پروژه است. آمریکا نیز با پیشنهاد مدیریت کریدور توسط یک شرکت خصوصی، به دنبال تقویت جایگاه خود در برابر چین و روسیه است. این تحرکات میتواند روابط ایران و ترکیه را به تقابل بکشاند.
ادامه مطلباحسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: پوتین میخواست با حمایت از مواضع باکو علیه ارامنه، ارمنستان را به فاصله گرفتن از غرب وادار کند، اما با تاکتیکی غلط برای خود چاه کند و باعث شد ترکیه و باکو به نمایندگی از غرب هر چه بیشتر در قفقاز جنوبی نفوذ کنند.
ادامه مطلباحسان موحدیان در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی مینویسد: امیدوارم این جنگ همه ما را از خواب بیدار کند تا مسائل قفقاز را با دقت و با حساسیت بیشتری پیگیری کنیم. چون به علت تاخیر در درک اهمیت مسائل قفقاز ابزار گسترده قبلی برای دفاع از منافع ایران در اختیارمان نیست و احتمالا قفلی که به سادگی با دست باز می شد را باید در نهایت با دندان باز کنیم!
ادامه مطلب