اعضای ناتو فراتر از انتظار پول خارج کرده‌اند

دیپلماسی ایرانی: جهان ناآرام و متغیر در دهه سوم هزاره سوم تغییرات مهم ژئوپلیتیک و ژئواکونومیکی در مناطق مختلف به‌ویژه محور اورآسیا و خاورمیانه را شاهد است که در بین بحران های نظامی و امنیتی موجود منازعه مرموز اوکراین و تداوم نسل‌کشی در غزه برجستگی خاصی دارد که تاثیرات فوق‌العادهای بر زندگی سیاسی، دفاعی کشورهای مختلف به‌ویژه در موضوع افزایش هزینه های نظامی و تشدید رقابت تسلیحاتی داشته است. در همین راستا پایتخت‌های اروپایی در مواجهه با منازعه اوکراین که سه سال پیش آغاز شد، قاطعانه به افزایش هزینه‌های نظامی متعهد شدند؛ خصوصا که با اصرار و تهدید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، که به کشورهایی که سرمایه‌گذاری بیشتری در تجهیزات نظامی انجام نمی‌دهند، کمک نخواهد کرد. این موضع گواه آن است که نقش دفاعی واشنگتن در قبال قاره کهن رو به افول است و کشورهای عقب‌مانده از تعهد مالی دفاعی را تحت فشار قرار داده است تا به وعده‌های خود عمل کنند.

در حال حاضر بلژیک (۱.۲۹٪)، ایتالیا (۱.۵٪) و اسپانیا (۱.۲۴٪) – سه کشوری هستند که به طور سنتی در انتهای رتبه‌بندی‌ها قرار دارند و مبالغ قابل توجهی را برای رسیدن به هدف ۲٪ متعهد شده‌اند و کانادا نیز به هدف تعیین‌شده (۱.۴۵٪) نمی‌رسد. البته برخی از بازیگران اصلی امنیتی و دفاعی مانند بریتانیا (۲.۳۳٪)، آلمان (۲.۱٪) و فرانسه (۲.۰۳٪) برای حفظ بقای خود در تلاش هستند، البته طبق داده‌ها، بیشتر این بودجه به سمت جناح شرقی و منطقه مرزی با روسیه، کشورهای بالتیک و لهستان هدایت می‌شود. واشینگتن در تلاش است تا  هزینه‌های دفاعی ناتو را از ۲ به ۵ درصد تولید ناخالص داخلی افزایش دهد. مذاکرات در حال انجام است و دیپلمات‌های ناتو پیشنهاد می‌دهند که می‌توان به توافقی در حدود ۳٪ یا ۳.۵٪ دست یافت؛ البته تصمیم نهایی در اجلاس رهبران در لاهه در پایان ماه ژوئن گرفته خواهد شد. اولف کریسترسون، نخست وزیر سوئد، در این زمینه گفت که هدف معمول برای هزینه‌های دفاعی می‌تواند 5/1 درصد تا  5/3 درصد با توجه به وضعیت مناطق باشد؛ این مقام سوئدی همچنین افزوده که بحث‌های مداومی در داخل ناتو در مورد تعیین اهداف برای دفاع مدنی، آمادگی و پشتیبانی از اوکراین در جریان است.

۳۲ عضو ناتو سال گذشته در مجموع ۱.۳۰۳ تریلیون دلار برای امور دفاعی هزینه کردند که از پیش‌بینی‌ها فراتر رفته و ۲۲ عضو به هدف ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی رسیدند؛ ارقامی که حکایت از رکورد سطوح هزینه‌ها دارد. طبق آمار منتشر شده توسط این ائتلاف نظامی غربی نشان دهنده سطح بی‌سابقه‌ای از هزینه‌های اعضای آن است که در مجموع به ۴۶۸ میلیارد دلار در اروپا و کانادا می‌رسد و ۳۸ درصد آن برای خرید تجهیزات اصلی بوده است. همچنین  ایالات متحده ۸۱۸ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده است. طبق این سند، در سال قبل، یعنی ۲۰۲۳، اعضای ناتو ۲۰۰ میلیارد دلار  کمتر برای امور دفاعی هزینه کردند که نشان‌دهنده افزایش ۱۹ درصدی است. برآوردهای اولیه منتشر شده در ابتدای سال، این  بود که ۲۳ کشور به این هدف دست خواهند یافت، اما مونته‌نگرو نتوانست به این هدف دست یابد. 

موسسه بین‌المللی تحقیقات صلح استکهلم (SIPRI) در آخرین گزارش خود اعلام کرد هزینه‌های نظامی جهانی در سال ۲۰۲۴ به دلیل جنگ‌ها و درگیری‌های مسلحانه جاری در کره زمین، بیشترین افزایش را از زمان پایان جنگ سرد ثبت کرده و به ۲.۷ تریلیون دلار رسیده است. طبق این گزارش افزایش به ویژه در اروپا و خاورمیانه ملموس بوده و لذا هزینه‌های دفاعی در سال ۲۰۲۴ دهمین سال متوالی رشد داشته که نشان‌دهنده سطح بالای تنش‌های ژئوپلیتیکی است. همچنین  این گزارش تأکید می‌کند که بیش از ۱۰۰ کشور در سال گذشته بودجه دفاعی خود را افزایش داده‌اند. 

اروپا، از جمله روسیه، مناطقی با بالاترین هزینه‌های نظامی است که میزان آن  ۱۷ درصد افزایش به ۶۹۳ میلیارد دلار رسیده است. به طور خاص، روسیه در سال ۲۰۲۴، ۱۴۹ میلیارد دلار به ارتش خود اختصاص داد که نسبت به سال قبل ۳۸ درصد افزایش و نسبت به سال ۲۰۱۵ دو برابر شده است. بودجه نظامی اوکراین، کشوری که مورد تهاجم روسیه قرار گرفته، ۲.۹ درصد افزایش یافته و به ۶۴.۷ میلیارد دلار رسیده است. اگرچه این تنها ۴۳ درصد از معادل منابع روسیه را نشان می‌دهد، کیف با اختصاص ۳۴ درصد از تولید ناخالص داخلی به امور دفاعی، بالاترین هزینه‌های نظامی را در جهان دارد. به‌طور کلی هزینه‌های نظامی آلمان با ۲۸ درصد افزایش به ۸۸.۵ میلیارد دلار  رسیده و جایگاه هند را در رتبه چهارم بدست آورده و برای اولین بار از زمان اتحاد مجدد، آلمان به بزرگترین تأمین‌کننده دفاعی در اروپای مرکزی و غربی تبدیل شده است. ایالات متحده، که بیشترین هزینه نظامی را در جهان دارد، بودجه خود را در سال ۲۰۲۴، ۵.۷ درصد افزایش داد و به ۹۹۷ میلیارد دلار یعنی ۳۷ درصد از هزینه‌های جهانی و ۶۶ درصد از هزینه‌های کشورهای عضو ناتو رسید. 

در خاورمیانه نیز روند به همین منوال است. از طرفی رژیم صهیونیستی اسرائیل به جنگ و جنایات خود در نوار غزه ادامه می‌دهد و طبق گزارش SIPRI، در سال ۲۰۲۴ هزینه‌های نظامی اش ۶۵ درصد افزایش یافته و به ۴۶.۵ میلیارد دلار رسیده که بزرگترین افزایش از زمان جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷ است. از سوی دیگر، بودجه ایران با کاهش ۱۰ درصدی به ۷.۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ رسید. همزمان چین که در حال سرمایه‌گذاری در نوسازی نیروهای مسلح، گسترش قابلیت‌های جنگ سایبری و زرادخانه هسته‌ای خود است، پس از ایالات متحده در جایگاه دوم قرار دارد و اکنون نیمی از هزینه‌های نظامی در آسیا و اقیانوسیه را به خود اختصاص داده است. طبق گزارش SIPRI، چین در سال ۲۰۲۴ بودجه نظامی خود را ۷ درصد افزایش داد و به ۳۱۴ میلیارد دلار رساند.

در مجموع با جهانی بی ثبات توامان با تغییرات سریع و غافلگیرکننده ای مواجه هستیم که بخشی از آن نشات گرفته از نقش روزافزون دانش فنی بشری و بخش دیگر نتیجه سوداگری صاحبان صنایع و تجارت تسلیحاتی بوده و در نتیجه موجب تقویت جایگاه بخش دفاعی و امنیتی در ساختارهای حاکمیتی جهان شده که نوید دهنده آینده ای آکنده از صلح و آرامش در بشریت نیست و موجب شده است تا هزینه های زیادی به بخش های دفاعی به‌جای بهره‌گیری در رفاه و توسعه جوامع مختلف اختصاص یابد.