آیا بایدن به توصیه اوباما برای تقسیم منطقه میان ایران و عربستان عمل می کند؟

نویسنده: رفیق خوری

دیپلماسی ایرانی: اهمیت خاورمیانه با میزان توجه آمریکا به این منطقه و حتی با بازگشت روسیه برای نقش آفرینی در آن و همچنین با چشمداشت چین برای ایفای نقشی گسترده در این منطقه، سنجیده نمی شود. اهمیت خاورمیانه در جایگاه راهبردی آن است و آنچه ملت ها و دولت های منطقه در طول تاریخ انجام داده اند. با این حال، همه این روزها در منطقه خاورمیانه درگیر مسئله خروج نظامی آمریکا از این منطقه و گستردگی آن هستند. خروج واشنگتن از منطقه عملا آغاز شده و برخی طرف ها را نگران کرده است در حالی که برخی دیگر، بخاطر اهداف گوناگون، خروج آمریکا را خواستار هستند.

ایران خروج کامل و سریع آمریکا نه فقط از عراق و سوریه بلکه از «غرب آسیا» را خواستار است و به گونه ای رفتار می کند که گویا با خروج آمریکا، دستش برای مداخله در خلیج (فارس) و سواحل مدیترانه باز خواهد شد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه که هم‌پیمان آمریکا در ناتو است، خروج نظامیان این کشور از شرق فرات در سوریه و کردستان عراق را خواستار است تا به سرکوب نیروهای کرد بپردازد که آنها را تروریست می خواند صرفا به این علت که حقوق خود را طلب می کنند. روسیه و سوریه نیز خروج نیروهای آمریکایی از شرق فرات را خواستار هستند تا سیطره نظام سوریه بر سراسر این کشور تکمیل شود ولی به معامله ای با واشنگتن برای دستیابی به توافق سیاسی و بازسازی سوریه نیاز دارند.

واشنگتن به دنبال بیرون کشیدن خود از «جنگ های بی پایان» است ولی نمی خواهد و نمی تواند به طور کامل از خاورمیانه خارج شود زیرا منافع گسترده ای در این منطقه دارد و دغدغه های سه گانه اش یعنی «اسرائیل، نفت و کمونیسم» تغییری نکرده بلکه با قدرت گرفتن چین و از خواب بیدار شدن روسیه، ابعاد جدیدی به خود گرفته است.

مسئله این نیست که آمریکا در خاورمیانه باشد یا نباشد بلکه مسئله این است که جهان عرب به توسعه و مقابله با چشمداشت های اسرائیل و ایران و ترکیه در منطقه ادامه دهد و این سئوال که چه کسی خلأ آمریکا را پر خواهد کرد همچنان بدون پاسخ مانده است. نه روسیه و چین جایگزین آمریکا هستند، نه اروپا و نه سه قدرت منطقه ای یعنی اسرائیل، ایران و ترکیه که در کشورهای عربی جولان می دهند.

آمریکا 20 سال پس از سرنگون کردن طالبان، با توافق این گروه از افغانستان خارج شد ولی کشورهای خاورمیانه وضع یکسانی ندارند. سوریه و یمن و لیبی درگیر جنگ داخلی با مداخله طرف های منطقه ای و بین المللی هستند و عراق نیز به دنبال بازیافتن تعادل در روابط با ایران و آمریکا و کشورهای عربی است. لبنان با بحران موجودیت مواجه است و کشورهای مغرب عربی گرفتار مشکلات خود هستند. تنها راه برای خروج از این وضع، روی آوردن به مصر و عربستان و امارات است.

در شرایطی که ترکیه با مصر و ایران با عربستان در حال مذاکره است، آماده شدن برای رویارویی نیز ادامه دارد. بدترین سناریو همان پیشنهاد باراک اوباما است که پیش از دستیابی به توافق هسته ای با ایران به هر قیمتی، سناریوی تقسیم نفوذ در جهان عرب بین عربستان و ایران را پیشنهاد کرد. معلوم نیست جو بایدن این سناریو را دنبال خواهد کرد یا خیر ولی عرب ها محکوم به تحقق بخشیدن به سناریوی بهتری هستند: برپایی حکومت هایی ملی که خلأ آمریکا را پر کند و با چالش چشمداشت طرف های منطقه ای برای نفوذ در عمق کشورهای عربی، به مقابل بپردازد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11