آیا دیدار سران مصر، عراق و اردن به تشکیل اتحادیه عرب جدیدی منجر می‌شود؟

نویسنده: طارق فهمی

دیپلماسی ایرانی: با ادامه یافتن دیدارهای دوره ای بین سران کشورهای مصر، عراق و اردن که تازه ترین مورد آن 25 اوت برگزار شد، این پرسش مطرح می شود که آیا ما در آستانه تشکیل اتحادیه عرب جدیدی هستیم یا این که هدف از برگزاری این دیدارهای دوره ای در زمان های مقرر، انتقال پیامی سیاسی به طرف های عربی یا منطقه ای است یا این که واکنشی به حوادث منطقه است که تاثیری مستقیم بر کشورهای عربی و سه کشور یاد شده دارد.

دیدار اخیر سران مصر و عراق و اردن در شرایطی برگزار شد که امارات متحده عربی امضای توافقنامه صلح با اسرائیل را امضا کرد و احتمالا کشورهای عربی دیگری هم این مسیر را در پیش خواهند گرفت. این مسئله نشان می دهد که تغییراتی بنیادین در ساختار نظام منطقه ای عربی ایجاد خواهد شد که باید تعاملی مسئولانه با آن داشت.

برگزار نشدن اجلاس سران عرب در موعد مقرر در الجزایر، رویدادی قابل تامل است. مخالفت برخی کشورهای عربی با برگزاری این اجلاس موجب شد الجزایر به بهانه بحران کرونا این اجلاس را به زمان نامعلومی موکول کند و برای نخستین بار در تاریخ اتحادیه عرب، اجلاس سران برگزار نشود. این مسئله نشان می دهد برخی کشورهای عربی، دیگر وجود اتحادیه عرب را مهم و ضروری نمی دانند.

بیانیه پایانی نشست سه جانبه سران مصر، عراق و اردن بر وحدت عمل مشترک عربی و تشکیل دبیرخانه دائمی تاکید دارد که نشان می دهد این سه کشور برنامه ای برای آینده دارند و قصد دارند این دیدارهای دوره ای را به دیدارهایی منظم تبدیل و دیگر کشورهای عربی را نیز به خود جذب کنند. از این رو احتمال می رود در آینده کشورهای لبنان، سوریه، الجزایر و لیبی نیز به این جمع ملحق شوند.

نشست سه جانبه یاد شده با توجه به ناتوانی اتحادیه عرب در عمل به مسئولیت هایش، امیدهایی را برای احیای نظام عربی و بازار مشترک عربی ایجاد کرده است. همچنین برگزاری این نشست در اردن و نزدیک سرزمین های فلسطینی معنای سیاسی و راهبردی دارد مبنی بر این که این کشورها از حق فلسطینی ها طبق قطعنامه ها و قوانین بین المللی حمایت می کنند.

برخی معتقدند این نشست سه جانبه، نشستی بین کشورهای ثروتمند یا کشورهایی که امکانات و قدرت اقتصادی یا مالی بالایی داشته باشند، نیست. این برداشت درست نیست زیرا مصر از نظر قدرت نظامی و جمعیت، بزرگترین کشور عربی است و عراق از امکانات اقتصادی عظیمی برخوردار است و اردن نیز کشوری مهم و مرتبط ترین کشور به مناقشه عربی – اسرائیلی است و موقعیتی راهبردی دارد. استفاده این سه کشور از امکانات خود می تواند پایه گذار اقدام مشترک عربی در شرایط سیال منطقه ای باشد.

اسرائیل به دنبال متلاشی کردن پایه های نظام عربی و ایجاد نظام جدیدی با حضور سیاسی و راهبردی خود در آینده است تا بتواند رهبری خاورمیانه جدید را پس از تحقق صلح و ثبات بر مبنای طرح صلح اقتصادی به جای صلح سیاسی، برعهده داشته باشد. همسویی مصر و عراق و اردن می تواند سدی در برابر این برنامه ها و چالش ها و طناب نجاتی برای کشورهای عربی باشد.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11