بعد از شرم الشیخ چه خواهد شد؟

نویسندگان: دیوید ای. سنگر و اریکا سولومون

دیپلماسی ایرانی: پرزیدنت ترامپ صبح دوشنبه دقایقی پس از آزادی اولین گروگان از ۲۰ گروگان توسط حماس، وارد اسرائیل شد و تمام روز را در میان تشویق‌های کشوری گذراند که بیش از بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، به خاطر تجدید دیدارهای خانوادگی شاد و آتش‌بس پس از دو سال جنگ، به او اعتبار می‌دهد.

ترامپ از این فرصت استفاده کرد و به کنست، پارلمان اسرائیل، گفت که این «نه تنها پایان یک جنگ، بلکه پایان عصر ترور و مرگ است.» او با استفاده از جمله‌ای که سایر روسای جمهور به آن رسیده‌اند – و اغلب ناامید شده‌اند – افزود: «این طلوع تاریخی یک خاورمیانه جدید است.»

او سپس به مصر سفر کرد، جایی که ده‌ها رهبر جهان منتظر ورود او برای یک «نشست صلح» بودند که شکوه و جلالی را که آقای ترامپ به آن معروف است، ارائه می‌داد. بنرهایی با تصویر او در امتداد خیابان‌های یک تفرجگاه در دریای سرخ نصب شده بود.

عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهوری مصر، گفت: «از شهر شرم الشیخ، اراده مردم با عزم رهبران جهان برای پایان دادن به جنگ در غزه تلاقی می‌کند. همه آنها یک پیام واحد برای بشریت دارند: جنگ بس است. به صلح خوش آمدید.»

اما در اجلاس مصر، نه اسرائیل و نه حماس شرکت نداشتند. و اگرچه کاخ سفید سندی را منتشر کرد که به نظر می‌رسید توسط کشورهایی که در آن شرکت داشتند امضا شده باشد، اما امضاکنندگان را به هیچ اقدام خاصی متعهد نکرد.

به ندرت پیش آمده که یک رئیس جمهوری آمریکا، به ویژه رئیس جمهوری که در داخل به اندازه ترامپ تفرقه‌انگیز است، با چنین تحسینی در خارج از کشور روبه‌رو شود. در میدان گروگان‌ها در تل آویو، ده‌ها هزار نفر فریاد زدند: «ترامپ، ترامپ» و در کنست برخی از اعضا کلاه‌های قرمز به سبک MAGA به سر داشتند.

بنیامین نتانیاهو، که نامش شنبه شب در همان میدان هو شد، اعلام کرد که رئیس جمهوری امریکا «بزرگترین دوستی است که اسرائیل تاکنون در کاخ سفید داشته است». صحبت‌های بیشتری در مورد نامزدی او برای جایزه صلح نوبل و جایزه اسرائیل مطرح شد.

و خود ترامپ وقتی دو بار به ایران – کشوری که اسرائیل و ایالات متحده تنها چهار ماه پیش آن را بمباران کردند – پیشنهاد ورود به مذاکراتی را داد که می‌تواند به دهه‌ها دشمنی و انزوا پایان دهد، قانونگذاران اسرائیلی را شگفت‌زده کرد.

او گفت: «می‌دانید چه عالی می‌شود اگر بتوانیم با آنها به توافق صلح برسیم. آیا از این خوشحال می‌شوید؟» او افزود: «فکر می‌کنم آنها خسته شده‌اند»، اما این پیشنهاد واکنش مشتاقانه‌ای را به دنبال نداشت.

وقتی ترامپ ترور دانشمندان هسته‌ای ایران توسط اسرائیل را در طول بمباران ۱۲ روزه این کشور توصیف کرد، یا وقتی تعداد بمب‌افکن‌های B-2، سوخت‌رسان‌ها و هواپیماهای پشتیبانی که بمب‌های سنگرشکن را روی فوردو، نطنز و اصفهان، سایت‌های اصلی غنی‌سازی هسته‌ای ایران، انداختند را شرح داد، تشویق‌های پرشورتری به گوش رسید.

و درست در زیر این ظاهر، اختلافات آشکاری بر سر آینده غزه و حتی بر سر اینکه آیا آتش‌بس که سرانجام اجازه ورود غذا و دارو به این سرزمین را می‌دهد، لزوماً به صلح پایدار منجر می‌شود یا خیر، وجود داشت. ترامپ، چه در هواپیمای مخصوص ریاست جمهوری در مسیر اسرائیل و چه در راهروهای کنست، به خبرنگاران گفت: «جنگ تمام شده است.»

نتانیاهو بسیار محتاط‌تر بود و از آزادی گروگان‌ها و این واقعیت که برای اولین بار در این سال‌ها هیچ اسرائیلی زنده‌ای در غزه نگهداری نمی‌شود، استقبال کرد، در حالی که از بحث در مورد اینکه آیا اسرائیل در صورت عدم خلع سلاح یا ترک این منطقه توسط حماس، خصومت‌ها را از سر خواهد گرفت یا خیر، خودداری کرد. حماس هرگز با آن بخش از طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ موافقت نکرد و شبه‌نظامیان آن در حال حرکت به محله‌هایی بودند که اسرائیل در روزهای اخیر از آنها عقب‌نشینی کرده بود. و حتی در حالی که ترامپ در اورشلیم بود، وزیر دفاع اسرائیل، اسرائیل کاتز، اعلام کرد که حماس تنها بقایای چهار نفر از ۲۸ گروگانی را که در اسارت جان باخته بودند، آزاد کرده است. او در X نوشت: «هر تأخیر یا اجتناب عمدی نقض آشکار توافق تلقی می‌شود و به تبع آن پاسخ داده خواهد شد.»

ترامپ تصمیم گرفت موانع احتمالی پیش رو را نادیده بگیرد. در سخنرانی خود در کنست، او متن را رها کرد تا شخصیت نتانیاهو را ارزیابی کند: "او آسان‌ترین فرد برای کنار آمدن نیست، اما این چیزی است که او را عالی می‌کند." او به تفصیل در مورد ساعت‌ها مکالمه فرستاده ویژه خود، استیو ویتکوف، که اوایل امسال با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، دیدار داشت، صحبت کرد. ویتکوف، یک سرمایه‌گذار املاک و مستغلات از نیویورک، توسط ترامپ به عنوان "هنری کیسینجری که اطلاعات را فاش نمی‌کند" توصیف شد. کیسینجر، مشاور امنیت ملی و سپس وزیر امور خارجه در دوران نیکسون و فورد، استاد افشاگری‌های خودخواهانه واشینگتن بود.

ترامپ به جز اشاراتی کوتاه، درباره آنچه برای بازسازی غزه یا آینده مردم فلسطین یا بده‌بستان بین ایجاد یک کشور فلسطینی و جایگزین‌های آن لازم است، صحبتی نکرد.

در واقع، تقریباً هیچ بحث عمومی در مورد اجرای طرح ۲۰ ماده‌ای او وجود نداشت، به جز این واقعیت که او با کشورهای ثروتمند عربی و دولت‌های اروپایی برای تشکیل یک نیروی تثبیت بین‌المللی یا تأمین بودجه بازسازی سرزمین ویران‌شده ملاقات می‌کرد.

در این راستا، بخش‌هایی از سخنرانی ترامپ نگاهی دیگر به سیاست خارجی او انداخت. او کشورها را به خاطر قدرت نظامی‌شان، به ویژه اسرائیل، که به گفته او «قوی‌تر و محترم‌تر» از قبل ظاهر شده بود، ستایش کرد.

دو سال درگیری با حماس، حزب‌الله و ایران قطعاً ثابت کرد که اسرائیل قوی‌ترین قدرت در منطقه است. اما ترامپ در مورد انزوای دیپلماتیک آن صحبتی نکرد، زیرا قدرت‌های اروپایی ایده یک کشور جداگانه فلسطینی را تا حدی به دلیل تلفات عظیم غیرنظامیان ناشی از حملات اسرائیل پذیرفتند.

طبق معمول، ترامپ استدلال کرد که کشورها بر اساس منافع اقتصادی خود تصمیم می‌گیرند – به عنوان مثال، پیوستن به توافق‌نامه‌های ابراهیم تجارت را افزایش می‌دهد. اما البته خاورمیانه پر از ملت‌ها، گروه‌های مذهبی و سازمان‌های خشنی است که حتی زمانی که همه پیشرفت‌های اقتصادی را می‌تواند به خطر ‌اندازد، به سراغ جنگ رفته‌ است. روسیه نیز همین کار را در حمله به اوکراین انجام داد.

انحرافاتی از روال معمول وجود داشت. ترامپ به ایجاد اتحاد معروف نیست، اما از «تمام کشورهای جهان عرب و مسلمان که برای فشار آوردن به حماس گرد هم آمدند» ابراز قدردانی کرد. با این حال، او در مورد چگونگی تقویت این همکاری جدید، چیز زیادی نگفت.

در شرم‌الشیخ، ترامپ از سرعت برگزاری اجلاس با عجله برنامه‌ریزی شده و تعداد افرادی که آمده بودند، شگفت‌زده شد: رهبران بیش از ۲۰ کشور برای پیوستن به او روی صحنه‌ای که با کلمات «صلح 2025» مزین شده بود، هجوم آوردند. ترامپ گفت: «همه این افراد مانند او ۲۰ دقیقه قبل از شروع اجلاس آمدند.»

بیشتر این اجلاس شامل تمجید پرشور ترامپ از دیگر رهبران جهان حاضر بود. ترامپ در کنار رهبران سه کشور میانجی دیگر – مصر، قطر و ترکیه – سندی. را امضا کرد. ترامپ گفت که این سند «قرار است بسیاری از قوانین و مقررات و بسیاری از چیزهای دیگر را شرح دهد. این سند بسیار جامع است.» اما نسخه‌ای از سند که توسط کاخ سفید منتشر شد، جزئیات اساسی را شامل نبود و در عوض عمدتاً به اصول مبهم اشاره داشت. در بخشی از این سند آمده است: «ما بدین‌وسیله به حل اختلافات آینده از طریق تعامل و مذاکره دیپلماتیک به جای زور یا درگیری طولانی متعهد هستیم.»

اعتراضات پراکنده‌ای در اسرائیل علیه سفر ترامپ انجام شد و دو قانونگذار چپ‌گرا متعلق به یک حزب سیاسی مشترک فلسطینی – اسرائیلی به دلیل نمایش تابلوهایی که روی آنها نوشته شده بود «فلسطین را به رسمیت بشناسید!» از کنست بیرون رانده شدند. آنها به سرعت توقیف شدند و ترامپ قبل از گفتن: «این بسیار کارآمد بود.» لب‌هایش را جمع کرد.

ایمن عوده، یکی از این دو قانونگذار، در رسانه‌های اجتماعی نوشت که سخنرانی‌های کنست، نتانیاهو را «از جنایات علیه بشریت مرتکب شده در غزه» مبرا نمی‌کند. او بعداً افزود: «اینجا دو ملت وجود دارد و هیچ‌کدام از آنها اینجا را ترک نمی‌کنند.»

ترامپ این استدلال را مطرح کرد که اگر سه سایت هسته‌ای اصلی ایران را نابود نکرده بود، توافق برای خروج گروگان‌ها از غزه امکان‌پذیر نبود. کشورهای عربی خطر فشار آوردن به حماس، یک نیروی متحد ایران، را به جان نمی‌خریدند.

او با رد پیش‌بینی‌ها مبنی بر اینکه ایران تلاش خواهد کرد برنامه هسته‌ای خود را از سر بگیرد، گفت: «ما ابر بزرگی را از خاورمیانه و اسرائیل دور کردیم. آخرین کاری که آنها می‌خواهند انجام دهند این است که دوباره در کوه‌هایی که تازه منفجر شده‌اند، شروع به حفر گودال کنند. آنها این کار را نمی‌کنند. آنها می‌خواهند زنده بمانند.»

اما نشانه‌هایی از موانع پیش رو وجود داشت. رهبران عرب به ویژه در مورد تعهد نتانیاهو که این هفته به اسرائیلی‌ها گفت که کارزار نظامی در غزه «تمام نشده است» محتاط بوده‌اند. نتانیاهو با برنامه‌ای در آخرین لحظه برای شرکت در اجلاس صلح، نگرانی‌های آنها را برجسته کرد. ریاست جمهوری مصر به سرعت اعلام کرد که این یک لحظه نمادین بزرگ برای این رویداد خواهد بود. اما اندکی پس از آن، هنگامی که نتانیاهو برنامه‌های خود را با استناد به یک تعطیلات یهودی لغو کرد، مجبور به عقب‌نشینی شد.

منبع: نیویورک تایمز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱