خاورمیانه

پاپ و هشداری که شنیده نمی‌شود؛ آینده بشریت در خطر است

لئو و میراث فرانسیس جدید

رهبر کاتولیک‌های جهان، هفت ماه پس از آنکه رهبری بیش از یک میلیارد نفر را در جهان بر عهده گرفت، به‌عنوان اولین سفر خارجی خود راهی خاورمیانه شد.اولین پاپ آمریکایی جهان، سفر خود را پس از دیداری با اردوغان در آنکارا با حضور در شهری کوچک از ترکیه با نام ایزنیک در فاصله‌ای دوساعته با استانبول آغاز کرد. این سفری بود که پاپ فرانسیس امید داشت تا برای هزاروهفتصدمین سالگرد برگزاری شورای اول نیقیه در آن حضور پیدا کند.

ادامه مطلب

کابوسی که از این سو به آن سو می رود

شبح جنگ در آسمان منطقه جدید

محمدعلی مهتدی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می نویسد: سؤال مهمتر این است که در صورت بروز جنگ بین مقاومت لبنان و ارتش صهیونیستی، آیا این جنگ در محدوده لبنان محصور خواهد ماند یا ابعاد منطقه ای به خود خواهد گرفت. احتمال قوی این است که جنگ، منطقه ای خواهد شد.

ادامه مطلب

سفر معاون وزارت خارجه عربستان به تهران و موج تازه‌ای از گمانه‌زنی‌ها

قطار میانجیگری در ایستگاه ریاض جدید

سفر روز یکشنبه «سعود بن محمد الساطی» معاون وزیر خارجه عربستان سعودی به تهران، نقطه آغاز موجی از تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال آغاز نقش‌آفرینی ریاض در مدیریت تنش ایران و آمریکا شد؛ گمانه‌هایی که درست پس از رسانه‌ای شدن نامه مسعود پزشکیان به محمد بن سلمان و سفر اخیر ولیعهد به کاخ سفید شدت گرفت. این سفر در حالی انجام شد که فضای سیاسی و رسانه‌ای ایران همچنان تحت تأثیر روایت‌های متفاوت درباره محتوای نامه‌ای بود که رئیس‌جمهور ایران برای ولیعهد سعودی فرستاده است.

ادامه مطلب

نظم آینده خاورمیانه چگونه خواهد بود؟

نگاه و برداشت آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی در قبال جایگاه ایران در نظم آینده

روح الله سوری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: علی‌رغم وجود اختلاف روی اولویت‌ها، نقطه اشتراک آمریکا، اسرائیل و کشورهای عربی ادغام ایران در نظم آینده خاورمیانه است و این واقعیتی است که نباید از دید دستگاه سیاست خارجی ایران پنهان بماند.

ادامه مطلب

اهداف سفر وزیر امور خارجه ترکیه به تهران

یک سفر و چند هدف

در مجموع، سفر وزیر خارجه ترکیه به تهران تنها یک دیدار دیپلماتیک معمولی نیست. این سفر در شرایطی انجام می‌شود که معادلات سوریه، عراق، قفقاز، روابط ایران و غرب و حتی پرونده پ.ک.ک همگی در حال تغییرند. آنکارا می‌داند که بدون هماهنگی با تهران، هیچ‌یک از این پرونده‌ها به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. در مقابل، ایران نیز آگاه است که در فضای پس از ماشه و افزایش فشارها، داشتن یک شریک فعال منطقه‌ای مانند ترکیه می‌تواند فرصتی برای باز کردن مسیرهای تازه باشد.

ادامه مطلب

وضعیت مبهم مذاکرات

نه جنگ، نه صلح

حامد نقی‌لو می نویسد: هر بار که میانجی‌ها میان ایران و آمریکا پا به میدان می‌گذارند، بحران نه آرام می‌گیرد و نه راه‌حلی می‌یابد، بلکه به ابزاری تازه برای چانه‌زنی و نمایش قدرت تبدیل می‌شود. آنچه در پشت پرده «تلاش برای صلح» رخ می‌دهد، درواقع کوششی برای دستیابی به امتیاز، تحکیم جایگاه و نمایش نفوذ است.

ادامه مطلب

واقعیت‌ها خود را تحمیل می‌کنند

آتش دوباره جنگ کی، کجا و چگونه؟!

علی موسوی خلخالی در یادداشتی می‌نویسد: اگر وضعیت کنونی را بن‌بست بدانیم که تمامی شواهد نشان می‌دهد هست، تعمیق آن یا خروج از آن، بدون در نظر گرفتن دیگر عوامل ممکن نیست. اگر جنگ‌های خاورمیانه از سر گرفته شوند یا اسرائیل و امریکا و اروپا برای رسیدن به اهدافشان به تشدید تنش‌ها تا رسیدن به نقطه جوش رو آورند، بی‌شک بدون در نظر گرفتن دیگر عوامل ممکن نیست، عواملی که می‌تواند به جنگ روسیه در اوکراین یا مصالحه آن در این کشور، تشدید تنش چین با جامعه غربی و همچنین در نظر گرفتن شبکه تعاملات بین‌المللی ایران در منطقه و فرامنطقه مرتبط باشد.

ادامه مطلب

آیا ابوظبی ظرفیتش را دارد؟

امارات متحده عربی و بازتعریف نقش در نظم نوین منطقه‌ای

رضا حاجی‌محمدی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: این مقاله در پی آن است که بازتعریف نقش امارات در نظم جدید منطقه‌ای را بر اساس تحولات میدانی، منافع ژئوپلیتیکی، راهبردهای اقتصادی و ملاحظات امنیتی مورد تحلیل قرار دهد. 

ادامه مطلب

آنچه کشورهای عربی پیشتاز آن شده‌اند

بلاکچین در معادلات تجاری خاورمیانه و آفریقا

هستی عظیمی بهنمیری و خدایار سعید وزیری در یادداشت مشترکی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسند: بازار جهانی بلاکچین در زنجیره تأمین، طبق گزارش Allied Market Research، در سال ۲۰۲۴ ارزشی معادل ۲٫۴ میلیارد دلار داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۴ به ۹۵٫۳ میلیارد دلار برسد — رشدی با نرخ ترکیبی سالانه ۴۴٫۵ درصد. این رشد انفجاری، تنها یک آمار نیست؛ نشانه‌ای از یک تغییر پارادایم در نحوه‌ی مدیریت جریان کالا، اطلاعات و ارزش در جهان است.

ادامه مطلب

تأملی بر پیوستن قزاقستان به «پیمان ابراهیم»

چرا نباید پیوستن قزاقستان به پروژه مشترک ترامپ ـ نتانیاهو را کم اهمیت دانست؟

حسام‌الدین حجت‌زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: ونس که در جلسه ترامپ با رهبران آسیای مرکزی حضور داشت، تصمیم توکایف برای پیوستن به پیمان ابراهیم را یک «سیگنال» توصیف کرد. می‌توان گفت که سیگنال مورد اشاره ونس، فقط برای رهبران کشورهایی همچون عربستان، سوریه یا لبنان ارسال نشده است، بلکه سران دیگر کشورهای آسیای مرکزی را نیز عملاً به پیوستن به پیمان ابراهیم به مثابه مقدمه اجرای گام به گام پروژه خاورمیانه جدید فرامی‌خواند.

ادامه مطلب

غرب آسیا در آستانه تحول

دیپلماسی فعال و ضرورت بازگشت به مطالبات ملی

محمدمهدی مظاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در نهایت باید گفت مرور تاریخ نشان می دهد، کشورهایی در نظام بین‌الملل قابلیت بازیگری فعال و نقش آفرینی مؤثر دارند، که در عرصه داخلی به تقویت فاکتورهای قدرت (اقتصادی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی، رسانه ای) خود پرداخته باشند و در عرصه بین المللی نیز سیاستها و منافع خود را از طریق ائتلاف سازی و همکاری و مشارکت با کشورهای همسو پیش می برند.

ادامه مطلب

نکاتی که باید درک کرد

نگرشی بر مسائل مجموعه امنیتی منطقه‌ای در غرب آسیا

سیروس حاجی‌زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: نباید فراموش کنیم که مرکز و بخش عمده کشورهای غرب آسیا، علاوه بر ایران به عنوان هژمون منطقه، ترکیه و اسرائیل، کشورهای عربی هستند. این بدان معناست که کشورهای تأثیرگذار عربی باید در این زمینه مسئولیت ویژه‌ای داشته باشند و ابتکار عمل را در ارائه ایده‌هایی در مورد امنیت منطقه‌ای به دست بگیرند و این امر را به آمریکا یا سایر کشورهای منطقه واگذار نکنند.

ادامه مطلب

گذار از نظم سنتی به بی‌نظمی نوین

معماری امنیتی خاورمیانه

فرزاد محمدی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: نظم وستفالیایی که زمانی بر دولت – ملت‌ها، حاکمیت مطلق و ائتلاف‌های رسمی استوار بود، امروزه در برابر پیچیدگی‌های خاورمیانه ناتوان است. ما اکنون در دوره پسامدرنیته امنیتی به سر می‌بریم؛ دورانی که در آن کلان‌روایت‌هایی مانند ناسیونالیسم عربی، سکولاریسم یا دموکراسی‌سازی لیبرال، جذابیت و کارایی پیشین خود را از دست داده‌اند، در چنین شرایطی، اعتماد عمومی به نهاد دولت به‌عنوان تنها ارائه‌دهنده امنیت، به‌شدت تنزل یافته است؛ اما این بی‌نظمی کنونی را نباید معادل هرج‌ومرج یا فروپاشی کامل دانست.

ادامه مطلب

اهداف احمد الشرع از سفر به روسیه

تلاش برای موازنه

تحلیلگر مسائل غرب آسیا گفت: «تحولات اخیر نشان می‌دهد که روابط دمشق و مسکو در دوره احمد الشرع، بیش از آنکه حاکی از شراکتی راهبردی باشد، ابزاری برای امتیازگیری متقابل است.»

ادامه مطلب

سدسازی‌ها و خشکسالی مشکل‌ساز شده‌اند

مناقشه آب در عراق و شام

حقوق آب در حوضه‌های رودخانه‌ای مشترک در سراسر منطقه مورد مناقشه است و عراق و سوریه به ویژه در شام تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.

ادامه مطلب

برتری‌طلبی منطقه‌ای توهم است

خیال‌پردازی در مورد خاورمیانه جدید

باور اشتباه اسرائیل مبنی بر اینکه برتری استراتژیک دائمی بر دشمنان خود ایجاد کرده است، تقریباً مطمئناً به انجام اقدامات تحریک‌آمیز فزاینده‌ای منجر خواهد شد که مستقیماً اهداف کاخ سفید را به چالش می‌کشد.

ادامه مطلب

مزیت نسبی، ژئوپلیتیک و کریدور

آنچه ایران باید نیک بداند

ابوالفضل حسینی نیک در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: ایران یکی از معدود کشورهایی است که از مزیت نسبی ژئوپلیتیکی برخوردار است؛ زیرا در نقطه اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا واقع شده و می‌تواند حلقه ارتباطی میان شرق و غرب (از چین و هند تا اروپا) و شمال و جنوب (از روسیه و آسیای مرکزی تا خلیج فارس و اقیانوس هند) باشد. این موقعیت، ایران را در جایگاهی قرار می‌دهد که بالقوه می‌تواند به «گره ژئواکونومیک» در شبکه‌های تجاری جهانی تبدیل شود. در واقع، مزیت نسبی ایران نه فقط در منابع انرژی یا نیروی انسانی، بلکه در امکان ایفای نقش به‌عنوان کریدور ترانزیتی و پل ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نهفته است.

ادامه مطلب

ریشه‌یابی آشوب‌طلبی آمریکایی در جهان معاصر

چرا ترامپ از مدار جنگ خارج نمی‌شود؟

محمد محمودی کیا در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: یکی از پیشران‌های اصلی در وقوع پرشتاب تحولات در منطقه راهبردی خاورمیانه، تشدید فرایندها برای ساخت نظمی نوین در عرصه نظام بین‌المللی است. جنگ اقتصادی میان چین و آمریکا که در دولت دونالد ترامپ شکلی عینی‌تر و پر تنش‌تر به خود گرفته، از تغییرات بنیادین در پیشران‌های نظم‌ساز در عرصه بین‌المللی نشان دارد به طوری که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین نیز از ضرورت باز تعریف مولفه‌های هنجاری و نیز بازطراحی ساختاری نظم بین المللی بر اساس خوانش چینی سخن به میان آورده است.

ادامه مطلب

ناتوی اسلامی:

بازگشت بلوک ژئواستراتژیک اسلام به صحنه قدرت

دکتر احمد رشیدی‌نژاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: واقعیت این است که جهان اسلام یک بلوک ژئواستراتژیک قدیمی، پیوسته و بالقوه قدرتمند است که به دلیل منابع عظیم انرژی، موقعیت‌های ژئوپلیتیک ارزشمند، و اشراف بر آبراه‌ها و تنگه‌های استراتژیک بین‌المللی، از توانایی به چالش کشیدن سایر قدرت‌ها بلوک‌های ژئواستراتژیک را داراست.

ادامه مطلب

نقش‌آفرینی همسایگان در پرونده‌های سیاست خارجی ایران

معمای میانجیگری

تجربه‌های اخیر نشان داده است ‌هرگاه ایران بیش از حد به نقش واسطه‌ها دل بسته، نتیجه آن تضعیف موقعیت چانه‌زنی و اتلاف انرژی سیاسی بوده است. میانجیگری، اگر بدون محاسبه دقیق از اهداف طرف مقابل انجام شود، نه‌تنها منجر به توافق نمی‌شود، بلکه به ابزار نفوذ بیگانگان تبدیل خواهد شد. در نتیجه، راهبرد هوشمندانه آن است که دستگاه دیپلماسی کشور ضمن بهره‌گیری از ظرفیت میانجی‌ها، استقلال تصمیم‌گیری و ابتکار عمل در مذاکرات را حفظ کند. بازگشت به تحلیل‌های واقع‌گرایانه، شناخت انگیزه‌های بازیگران خارجی و پرهیز از اشتباهات تاکتیکی، تنها مسیری است که می‌تواند از منافع ملی ایران در برابر رقابت‌های پنهان منطقه‌ای و جهانی صیانت کند.

ادامه مطلب

نگاهی به سیاست منطقه ای امریکا

ترامپ در خاورمیانه دنبال چیست؟

محمود عباس‌زاده مشکینی می نویسد: ‌در فضای رقابت داخلی و خارجی «پیش‌بینی اهداف و استراتژی و تاکتیک رقیب» اصل بسیار مهم و کارسازی است، به‌ویژه وقتی فضای موجود بین رقبا خاکستری یا خصمانه بوده و حریف هم از قدرت و ظرفیت بیشتری برخوردار باشد.

ادامه مطلب

با این دیپلماسی واشینگتن ضربه می‌خورد

رویکرد پراکنده و فردی، سیاست امریکا در غرب آسیا

سیروس حاجی زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: برخلاف دوره‌های پیشین که سیاست خارجی آمریکا حول محور برنامه‌ریزی بلندمدت، تحلیل‌های جامع امنیتی و دیپلماسی ساختاریافته می‌چرخید، این دوره بیشتر متکی بر واکنش‌های آنی، تصمیم‌گیری‌های سریع و اولویت‌های شخصی رئیس‌جمهوری است که اغلب فاقد هماهنگی با بدنه کارشناسی و نهادهای رسمی سیاست خارجی است. این رویکرد باعث شده که سیاست آمریکا در غرب آسیا به جای دنبال کردن اهداف کلان و پایدار، بیشتر بر حسب شرایط و موقعیت‌های گذرا شکل گیرد و انسجام و ثبات همیشگی را از دست بدهد. 

ادامه مطلب

واشینگتن مسئولیت‌ها را تقسیم می‌کند

نگاه امریکا به پیمان‌های امنیتی جدید منطقه

ترامپ تلاش کرده است تا مسئولیت بیشتری را برای حفظ امنیت به متحدان ایالات متحده در منطقه منتقل کند، تا حد امکان از دخالت مستقیم نظامی در درگیری‌های منطقه اجتناب کند و از تبدیل آنها به جنگ‌های منطقه‌ای که نیروهای آمریکایی در آن دخیل باشند، جلوگیری کند.

ادامه مطلب

نگاهی به معادلات پیش رو

ترامپ بدون استراتژی تازه درباره ایران، صلح غزه را از دست خواهد داد

تداوم فشارهای حداکثری و بی‌اعتمادی متقابل میان واشنگتن و تهران، فضای سیاسی خاورمیانه را در آستانه یک بحران جدید قرار داده است. اندیشکده بریتانیایی چتم‌هاوس در تازه‌ترین گزارش خود هشدار می‌دهد که بدون تدوین یک استراتژی جامع‌تر در قبال ایران که ترکیبی از بازدارندگی، دیپلماسی و همکاری منطقه‌ای باشد هر گونه صلحی در غزه و فراتر از آن ناپایدار و شکننده خواهد بود.

ادامه مطلب

تماس‌های فشرده قاهره درباره پرونده هسته‌ای ایران گزارش می‌دهد:

پشت پرده نقش‌آفرینی مصری‌ها

اگر چه تماس‌های اخیر بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر نشانه‌ای از تکاپوی تازه قاهره برای بازگشت به مرکز دیپلماسی منطقه‌ای است، اما در عمل بعید به نظر می‌رسد که این تلاش‌ها بتواند نتیجه ملموسی در کوتاه‌مدت به همراه داشته باشد. روزی که می‌توانست به احیای یک مسیر گفت‌وگوی سازنده میان تهران و غرب منجر شود، فعلاً در تقویم سیاسی منطقه، به عنوان فرصتی که از دست رفت ثبت شده است.

ادامه مطلب

آب پاکی روی دست رئیس جمهوری امریکا ریخته شد

ترامپ؛ جشن صلح و آرزوی نوبل

محمدعلی مهتدی در یادداشتی می‌نویسد: کمیته جایزه نوبل، آب پاکی روی دست های ترامپ ریخت و خانم ماریا کورینا ماچادو، رهبراپوزیسیون ونزوئلا را نامزد دریافت جایزه صلح نوبل کرد. آیا ترامپ همچنان مرد به اصطلاح صلح خواهد ماند؟ یا عصبانیت و جنون بر وی چیره خواهد شد و میز صلح را به هم خواهد ریخت؟

ادامه مطلب

بازگشت ترامپ به خاورمیانه

پیام متناقض صلح و سایه جنگ

لحن دیپلماتیک ترامپ در کنار استمرار فشارهای میدانی و تحریم‌ها، نشانه‌ای از رویکردی دوگانه است؛ رویکردی که از یک سو وعده صلح می‌دهد و از سوی دیگر، ابزارهای فشار را حفظ می‌کند. برای ایران، تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که اعتماد به وعده‌های واشنگتن بدون تضمین عملی، پرهزینه خواهد بود. در نتیجه، تا زمانی که هر دو طرف از مواضع حداکثری خود فاصله نگیرند، صلح در سایه بی‌اعتمادی باقی خواهد ماند.

ادامه مطلب

با توجه به طرح ترامپ

جایگاه ایران در معادله پیچیده طرح صلح غزه

محمدمهدی مظاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در نتیجه طرح صلح ترامپ، به معنای ورود به فازی جدید از مهندسی منطقه‌ای است که در صورت انفعال یا واکنش صرفاً ایدئولوژیک ایران، می‌تواند منجر به تغییر دائمی موازنه به نفع ائتلاف آمریکایی-اسرائیلی-عربی شود و ایران را در منطقه‌ای که باید مرکز نفوذ آن باشد، در موقعیت انزوا قرار ‌دهد.

ادامه مطلب

مناطق شکننده و آینده نظم جهانی:

روایت بحران از اوکراین و غزه تا تایوان و قفقاز

احمد رشیدی نژاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: نظریه مناطق شکننده بر این ایده استوار است که در نظام بین‌الملل، برخی مناطق به دلیل ویژگی‌های ژئوپلیتیکی، منابع طبیعی، تنوع قومی و مذهبی، و ضعف ساختارهای حکومتی، همواره در معرض بی‌ثباتی و بحران قرار دارند. این مناطق به‌گونه‌ای هستند که هرگونه تنش یا درگیری در دل آن‌ها می‌تواند به سرعت به سطح منطقه‌ای و حتی جهانی سرایت کند.

ادامه مطلب

نگاهی به اجلاس شرم‌الشیخ

صف‌آرایی‌های جدید در منطقه و جهان

کوروش احمدی می نویسد: طرح ترامپ برای غزه و اعلام موافقت تقریبا همه کشورها با آن نشان داد که در پی جنگ‌های تجاوزکارانه اسرائیل و بی‌ثباتی‌های ناشی از آن، شرایط جدیدی در منطقه در حال شکل‌گیری است که می‌تواند هم‌زمان بر شرایط بین‌المللی نیز اثر بگذارد.

ادامه مطلب