خاورمیانه

مزیت نسبی، ژئوپلیتیک و کریدور

آنچه ایران باید نیک بداند جدید

ابوالفضل حسینی نیک در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: ایران یکی از معدود کشورهایی است که از مزیت نسبی ژئوپلیتیکی برخوردار است؛ زیرا در نقطه اتصال سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا واقع شده و می‌تواند حلقه ارتباطی میان شرق و غرب (از چین و هند تا اروپا) و شمال و جنوب (از روسیه و آسیای مرکزی تا خلیج فارس و اقیانوس هند) باشد. این موقعیت، ایران را در جایگاهی قرار می‌دهد که بالقوه می‌تواند به «گره ژئواکونومیک» در شبکه‌های تجاری جهانی تبدیل شود. در واقع، مزیت نسبی ایران نه فقط در منابع انرژی یا نیروی انسانی، بلکه در امکان ایفای نقش به‌عنوان کریدور ترانزیتی و پل ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای نهفته است.

ادامه مطلب

ریشه‌یابی آشوب‌طلبی آمریکایی در جهان معاصر

چرا ترامپ از مدار جنگ خارج نمی‌شود؟ جدید

محمد محمودی کیا در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: یکی از پیشران‌های اصلی در وقوع پرشتاب تحولات در منطقه راهبردی خاورمیانه، تشدید فرایندها برای ساخت نظمی نوین در عرصه نظام بین‌المللی است. جنگ اقتصادی میان چین و آمریکا که در دولت دونالد ترامپ شکلی عینی‌تر و پر تنش‌تر به خود گرفته، از تغییرات بنیادین در پیشران‌های نظم‌ساز در عرصه بین‌المللی نشان دارد به طوری که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین نیز از ضرورت باز تعریف مولفه‌های هنجاری و نیز بازطراحی ساختاری نظم بین المللی بر اساس خوانش چینی سخن به میان آورده است.

ادامه مطلب

ناتوی اسلامی:

بازگشت بلوک ژئواستراتژیک اسلام به صحنه قدرت جدید

دکتر احمد رشیدی‌نژاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: واقعیت این است که جهان اسلام یک بلوک ژئواستراتژیک قدیمی، پیوسته و بالقوه قدرتمند است که به دلیل منابع عظیم انرژی، موقعیت‌های ژئوپلیتیک ارزشمند، و اشراف بر آبراه‌ها و تنگه‌های استراتژیک بین‌المللی، از توانایی به چالش کشیدن سایر قدرت‌ها بلوک‌های ژئواستراتژیک را داراست.

ادامه مطلب

نقش‌آفرینی همسایگان در پرونده‌های سیاست خارجی ایران

معمای میانجیگری جدید

تجربه‌های اخیر نشان داده است ‌هرگاه ایران بیش از حد به نقش واسطه‌ها دل بسته، نتیجه آن تضعیف موقعیت چانه‌زنی و اتلاف انرژی سیاسی بوده است. میانجیگری، اگر بدون محاسبه دقیق از اهداف طرف مقابل انجام شود، نه‌تنها منجر به توافق نمی‌شود، بلکه به ابزار نفوذ بیگانگان تبدیل خواهد شد. در نتیجه، راهبرد هوشمندانه آن است که دستگاه دیپلماسی کشور ضمن بهره‌گیری از ظرفیت میانجی‌ها، استقلال تصمیم‌گیری و ابتکار عمل در مذاکرات را حفظ کند. بازگشت به تحلیل‌های واقع‌گرایانه، شناخت انگیزه‌های بازیگران خارجی و پرهیز از اشتباهات تاکتیکی، تنها مسیری است که می‌تواند از منافع ملی ایران در برابر رقابت‌های پنهان منطقه‌ای و جهانی صیانت کند.

ادامه مطلب

نگاهی به سیاست منطقه ای امریکا

ترامپ در خاورمیانه دنبال چیست؟

محمود عباس‌زاده مشکینی می نویسد: ‌در فضای رقابت داخلی و خارجی «پیش‌بینی اهداف و استراتژی و تاکتیک رقیب» اصل بسیار مهم و کارسازی است، به‌ویژه وقتی فضای موجود بین رقبا خاکستری یا خصمانه بوده و حریف هم از قدرت و ظرفیت بیشتری برخوردار باشد.

ادامه مطلب

با این دیپلماسی واشینگتن ضربه می‌خورد

رویکرد پراکنده و فردی، سیاست امریکا در غرب آسیا

سیروس حاجی زاده در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: برخلاف دوره‌های پیشین که سیاست خارجی آمریکا حول محور برنامه‌ریزی بلندمدت، تحلیل‌های جامع امنیتی و دیپلماسی ساختاریافته می‌چرخید، این دوره بیشتر متکی بر واکنش‌های آنی، تصمیم‌گیری‌های سریع و اولویت‌های شخصی رئیس‌جمهوری است که اغلب فاقد هماهنگی با بدنه کارشناسی و نهادهای رسمی سیاست خارجی است. این رویکرد باعث شده که سیاست آمریکا در غرب آسیا به جای دنبال کردن اهداف کلان و پایدار، بیشتر بر حسب شرایط و موقعیت‌های گذرا شکل گیرد و انسجام و ثبات همیشگی را از دست بدهد. 

ادامه مطلب

واشینگتن مسئولیت‌ها را تقسیم می‌کند

نگاه امریکا به پیمان‌های امنیتی جدید منطقه

ترامپ تلاش کرده است تا مسئولیت بیشتری را برای حفظ امنیت به متحدان ایالات متحده در منطقه منتقل کند، تا حد امکان از دخالت مستقیم نظامی در درگیری‌های منطقه اجتناب کند و از تبدیل آنها به جنگ‌های منطقه‌ای که نیروهای آمریکایی در آن دخیل باشند، جلوگیری کند.

ادامه مطلب

نگاهی به معادلات پیش رو

ترامپ بدون استراتژی تازه درباره ایران، صلح غزه را از دست خواهد داد

تداوم فشارهای حداکثری و بی‌اعتمادی متقابل میان واشنگتن و تهران، فضای سیاسی خاورمیانه را در آستانه یک بحران جدید قرار داده است. اندیشکده بریتانیایی چتم‌هاوس در تازه‌ترین گزارش خود هشدار می‌دهد که بدون تدوین یک استراتژی جامع‌تر در قبال ایران که ترکیبی از بازدارندگی، دیپلماسی و همکاری منطقه‌ای باشد هر گونه صلحی در غزه و فراتر از آن ناپایدار و شکننده خواهد بود.

ادامه مطلب

تماس‌های فشرده قاهره درباره پرونده هسته‌ای ایران گزارش می‌دهد:

پشت پرده نقش‌آفرینی مصری‌ها

اگر چه تماس‌های اخیر بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر نشانه‌ای از تکاپوی تازه قاهره برای بازگشت به مرکز دیپلماسی منطقه‌ای است، اما در عمل بعید به نظر می‌رسد که این تلاش‌ها بتواند نتیجه ملموسی در کوتاه‌مدت به همراه داشته باشد. روزی که می‌توانست به احیای یک مسیر گفت‌وگوی سازنده میان تهران و غرب منجر شود، فعلاً در تقویم سیاسی منطقه، به عنوان فرصتی که از دست رفت ثبت شده است.

ادامه مطلب

آب پاکی روی دست رئیس جمهوری امریکا ریخته شد

ترامپ؛ جشن صلح و آرزوی نوبل

محمدعلی مهتدی در یادداشتی می‌نویسد: کمیته جایزه نوبل، آب پاکی روی دست های ترامپ ریخت و خانم ماریا کورینا ماچادو، رهبراپوزیسیون ونزوئلا را نامزد دریافت جایزه صلح نوبل کرد. آیا ترامپ همچنان مرد به اصطلاح صلح خواهد ماند؟ یا عصبانیت و جنون بر وی چیره خواهد شد و میز صلح را به هم خواهد ریخت؟

ادامه مطلب

بازگشت ترامپ به خاورمیانه

پیام متناقض صلح و سایه جنگ

لحن دیپلماتیک ترامپ در کنار استمرار فشارهای میدانی و تحریم‌ها، نشانه‌ای از رویکردی دوگانه است؛ رویکردی که از یک سو وعده صلح می‌دهد و از سوی دیگر، ابزارهای فشار را حفظ می‌کند. برای ایران، تجربه سال‌های اخیر نشان داده است که اعتماد به وعده‌های واشنگتن بدون تضمین عملی، پرهزینه خواهد بود. در نتیجه، تا زمانی که هر دو طرف از مواضع حداکثری خود فاصله نگیرند، صلح در سایه بی‌اعتمادی باقی خواهد ماند.

ادامه مطلب

با توجه به طرح ترامپ

جایگاه ایران در معادله پیچیده طرح صلح غزه

محمدمهدی مظاهری در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: در نتیجه طرح صلح ترامپ، به معنای ورود به فازی جدید از مهندسی منطقه‌ای است که در صورت انفعال یا واکنش صرفاً ایدئولوژیک ایران، می‌تواند منجر به تغییر دائمی موازنه به نفع ائتلاف آمریکایی-اسرائیلی-عربی شود و ایران را در منطقه‌ای که باید مرکز نفوذ آن باشد، در موقعیت انزوا قرار ‌دهد.

ادامه مطلب

مناطق شکننده و آینده نظم جهانی:

روایت بحران از اوکراین و غزه تا تایوان و قفقاز

احمد رشیدی نژاد در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: نظریه مناطق شکننده بر این ایده استوار است که در نظام بین‌الملل، برخی مناطق به دلیل ویژگی‌های ژئوپلیتیکی، منابع طبیعی، تنوع قومی و مذهبی، و ضعف ساختارهای حکومتی، همواره در معرض بی‌ثباتی و بحران قرار دارند. این مناطق به‌گونه‌ای هستند که هرگونه تنش یا درگیری در دل آن‌ها می‌تواند به سرعت به سطح منطقه‌ای و حتی جهانی سرایت کند.

ادامه مطلب

نگاهی به اجلاس شرم‌الشیخ

صف‌آرایی‌های جدید در منطقه و جهان

کوروش احمدی می نویسد: طرح ترامپ برای غزه و اعلام موافقت تقریبا همه کشورها با آن نشان داد که در پی جنگ‌های تجاوزکارانه اسرائیل و بی‌ثباتی‌های ناشی از آن، شرایط جدیدی در منطقه در حال شکل‌گیری است که می‌تواند هم‌زمان بر شرایط بین‌المللی نیز اثر بگذارد.

ادامه مطلب

صحبت از پیروزی در عین فرار از واقعیت

بعد از شرم الشیخ چه خواهد شد؟

ترامپ تصمیم گرفت موانع احتمالی پیش رو را نادیده بگیرد. در سخنرانی خود در کنست، او متن را رها کرد تا شخصیت نتانیاهو را ارزیابی کند: "او آسان‌ترین فرد برای کنار آمدن نیست، اما این چیزی است که او را عالی می‌کند." او به تفصیل در مورد ساعت‌ها مکالمه فرستاده ویژه خود، استیو ویتکوف، که اوایل امسال با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، دیدار داشت، صحبت کرد. ویتکوف، یک سرمایه‌گذار املاک و مستغلات از نیویورک، توسط ترامپ به عنوان "هنری کیسینجری که اطلاعات را فاش نمی‌کند" توصیف شد. کیسینجر، مشاور امنیت ملی و سپس وزیر امور خارجه در دوران نیکسون و فورد، استاد افشاگری‌های خودخواهانه واشینگتن بود.

ادامه مطلب

از این تعامل دکترین به‌دست می‌آید؟

ظاهر موفق دیپلماسی خاورمیانه‌ای ترامپ

سؤال اکنون این است که آیا از این اولین گام‌ها در پایان دادن به جنگ غره، یک دکترین موفق پدیدار خواهد شد؟ اول، همه طرفین باید آتش‌بس را رعایت کنند. همچنین این سؤال وجود دارد که آیا برنامه صلح به مرحله دوم خود حرکت می‌کند یا خیر. آتش‌بس ژانویه گذشته هرگز به مرحله بعدی دنباله برنامه‌ریزی شده خود نرسید.

ادامه مطلب

هشدار امانی درباره ملاحظات سیاسی در کمک‌های ایران به لبنان

سیاست «فاصله» بیروت از تهران بدون دستاورد داخلی

شرایط جدید لبنان ایجاب می‌کند که ایران با دقت بیشتری معادلات خود را تنظیم کند تا از شکل‌گیری گسل عمیق سیاسی میان تهران و بیروت جلوگیری شود. اکنون حزب‌الله لبنان در مرحله‌ای حساس قرار دارد؛ مرحله‌ای که برخی تحلیلگران آن را دوران «گذار پس از سیدحسن نصرالله» می‌نامند. نبود شخصیتی با کاریزمای مشابه، می‌تواند زمینه‌ساز پیچیده‌تر شدن معادلات داخلی لبنان شود. با این حال، جمهوری اسلامی ایران تجربه و هوشمندی لازم برای مدیریت این وضعیت را دارد. سیاست تهران بر حفظ ثبات، حمایت از مقاومت و جلوگیری از نفوذ بازیگران مخرب متمرکز است. حفظ پیوندهای راهبردی با لبنان، نه فقط برای ایران بلکه برای موازنه قدرت در کل منطقه اهمیت حیاتی دارد؛ چراکه هرگونه گسل در روابط دو کشور می‌تواند به سود دشمنان مشترک تمام شود.

ادامه مطلب

افشای اسناد تازه همکاری امنیتی اسرائیل و شش کشور عربی زیر نظر آمریکا

هم‌پیمانان خاموش

در حالی که دولت‌های عربی جنگ در نوار غزه را در محافل بین‌المللی محکوم می‌کردند، اسناد افشاشده وزارت دفاع آمریکا نشان می‌دهد آن‌ها همزمان همکاری امنیتی خود را با ارتش اسرائیل گسترش داده‌اند. این روابط پنهان که با هدایت مستقیم واشنگتن شکل گرفته بود، پس از حمله هوایی اسرائیل به قطر به بحران رسید، اما اکنون می‌تواند نقشی کلیدی در نظارت بر آتش‌بس تازه غزه داشته باشد.

ادامه مطلب

نگاهی به تغییر سیاست خارجی قاهره

مصر در تلاش برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر رژیم صهیونیستی

عبدالامیر نبوی در گفتگویی اظهار داشت: عامل اصلی برای بازتعریف راهبردی مصر در منطقه «مواجهه با توسعه‌طلبی رژیم اسرائیل» است. این استاد دانشگاه با مرور کلی تحولات، تأکید می‌کند: «شتاب و عمق تغییرات ژئوپلیتیک در غرب آسیا به خصوص پس از تجاوزات مکرر رژیم اسرائیل به سوریه، لبنان و …، و همچنین حمله به ایران و قطر، دیگر دولت‌ها را واداشته تا با تنوع‌بخشیدن به مشارکت‌ها و گسترش روابط اقتصادی و دیپلماتیک، عملا لنگرگاه‌های امیدبخش و اطمینان‌بخش جدیدی را برای خود، با هدف مدیریت بحران‌ها جستجو کنند».

ادامه مطلب

از پیمان پاکستان - عربستان تا نزدیکی روابط ترکیه و مصر

پیمان‌های منطقه‌ای جدید خاورمیانه چه ماهیتی دارند

خاورمیانه در حال حاضر دستخوش یک تحول بزرگ است، شاید حتی مهم‌تر از چرخه‌های قبلی تغییر در منطقه. یک درک منطقه‌ای وجود دارد که چشم‌انداز فعلی تشدید و تنش، حداقل برای میان‌مدت، ادامه خواهد یافت.

ادامه مطلب

هزینه‌های سنگینی که رژیم صهیونیستی را گستاخ‌تر کرد

پیامدهای رویداد ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بر خاورمیانه

مسعد سلیتی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: صلح خاورمیانه نه در پیروزی نظامی، بلکه در عدالت و همزیستی نهفته است. خاورمیانه می‌تواند صلح و رفاه داشته باشد، اگر چرخه انتقام خارج شود و به دیپلماسی بازگردد.

ادامه مطلب

معمای ایران و آمریکا

پاسخی به چرایی اعمال فشار حداکثری ایلات متحده آمریکا به جمهوری اسلامی

محسن عوضوردی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: چرا آمریکا و شرکایش، با وجود عمل ایران به تعهداتش در برجام باز هم به دنبال فشار حداکثری بودند و خلاف تعهدات خود در برجام عمل کردند؟ برای پاسخ به این پرسش باید جدای تهدیدات انتسابی هسته‌ای ایران، به مسئله روابط ایران و آمریکا، از منظر موقعیت‌های استراتژیک ایران بنگریم.

ادامه مطلب

نقشه‌ای که برای تحت فشار گذاشتن تهران، پکن و مسکو است

کریدور IMEC و حذف ایران از نقشه ترانزیت جهانی

ابوالفضل حسینی نیک در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: به بیان ساده، (IMEC)  یک مسیر جایگزین و مکمل در نظام تجارت جهانی است که می‌خواهد نه‌تنها کالا، بلکه سرمایه و نفوذ سیاسی را نیز از هند تا اروپا جابه‌جا کند. همین ترکیب منافع اقتصادی و ملاحظات ژئوپلیتیکی، این کریدور را به یک ابزار اقتصاد سیاسی تمام‌عیار تبدیل کرده است، البته در عمل پیامدهای ژئوپلیتیکی جدی برای ایران به همراه دارد.

ادامه مطلب

تنش‌های جاری در خاورمیانه

آیا این یک جنگ تمدنی است؟

محمدعلی مهتدی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: جنگی که اکنون در منطقه جریان دارد جنگ روایت ها و گفتمان سازی است که متاسفانه دشمن در این مورد دست بالا دارد و ما کار زیادی انجام نداده ایم. باید تبیین شود که ما جنگ طلب نیستیم.

ادامه مطلب

هشتاد سالگی سازمان ملل متحد نگرش‌ها، روش‌ها و پویش‌ها

پرسشی که سازمان ملل را به چالش می‌کشد

محمدکاظم سجادپور در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: مجموعه رفتارها، گفتارهای تناقض‌آمیز رهبران دولت‌های عضو ملل متحد در مورد این سازمان، پرسش‌های عمده‌ای را در مورد ماهیت و کارکرد این بزرگترین بوروکراسی بین‌الدولی دنیا را فراروی ما قرار داده است.

ادامه مطلب

نقش آمریکا، اسرائیل و واکنش ایران

خاورمیانه در تله‌ی نظم مصنوعی

امیر مقدمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: حالا بسیاری از ایرانی‌ها، حتی آن‌هایی که پیش‌تر طرفدار تعامل با غرب بودند، آمریکا را نه‌فقط به‌عنوان یک قدرت خارجی، بلکه به‌عنوان تهدیدی مستقیم علیه استقلال و امنیت ملی می‌بینند.

ادامه مطلب

خواب‌هایی که امریکا و اسرائیل برای منطقه دیده‌اند

و اینک ماموریت جدید ترکیه

احمد کاظمی در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: ارکان اصلی سیاست خارجی ترکیه به طور عام از سال ۲۰۰۲ و به خاص از سال ۲۰۱۱ بر مبنای نئوعثمانیم، پان ترکیسم، ارائه الگویی از مدل اسلام ترکیه‌ای بوده است؛ که این رویکرد، یادآور اصول مطرح شده در کتاب «سه طرز سیاست» یوسف آکچورا در اواخر دوره عثمانی بود که بر انتخاب یکی از سه سیاست (عثمانی‌گرایی، اسلام‌گرایی و پان‌ترکیسم) تاکید داشت؛ اما اکنون، سیاست عملی معاصر ترکیه، سنتزی از این سه طرز سیاست است که البته از محتوای اسلام‌گرایی آن کاسته و بر ظواهر تبلیغاتی‌اش افزوده شده است.

ادامه مطلب

با تشدید تنش‌ها در شرق اروپا و خاورمیانه

جبهه‌گیری جهت‌دار برای جنگ جهانی سوم؟!

علی بمان اقبالی زارچ در یادداشتی برای دیپلماسی ایرانی می‌نویسد: این تهدید جدی وجود دارد که در صورت کشیده شدن جنگ به جغرافیای ناتو و با در نظر گرفتن تحولات خونین در خاورمیانه با گذر از خطوط قرمز از سوی نتانیاهو فرض جنگ جهانی جدید چندان دور از دسترس نباشد.

ادامه مطلب

تضادهای میان تمدن ها می توانند به جنگ منجر نشوند

غرب آسیا؛ منطقه ای که دوباره باید شناخت

ماندانا تیشه‌یار در یادداشتی که در احتیار دیپلماسی ایرانی قرار داده است می‌نویسد: تضادهای میان تمدن ها می توانند به جنگ منجر نشوند، اگر با استفاده از روش های نوین گفت‌وگو، دیپلماسی و به رسمیت شناختن تفاوت ها بتوانیم راه های مدنی تری برای تعامل و همزیستی بیابیم. 

ادامه مطلب

همکاری نظامی بحرین و پاکستان پس از توافق ریاض و اسلام‌آباد

تنها قدرت اتمی جهان اسلام در برابر تنها قدرت اتمی خاورمیانه

هدف اصلی کشورهای عربی از تقویت روابط دفاعی با پاکستان، ایجاد نوعی بازدارندگی در برابر اسرائیل است. اسرائیل به عنوان تنها قدرت هسته‌ای در خاورمیانه، پس از هفتم اکتبر سیاست‌های تهاجمی‌تری را در منطقه در پیش گرفته و این مساله نگرانی بسیاری از کشورهای عربی را برانگیخته است. از سوی دیگر، پاکستان به عنوان قدرت اتمی جهان اسلام، می‌تواند به عنوان وزنه‌ای مهم در معادلات بازدارندگی منطقه‌ای ایفای نقش کند و این همان نقطه‌ای است که همکاری‌های اخیر را معنادار می‌سازد.

ادامه مطلب