سایه خشم و تهدید بر مذاکرات دور پنجم

دیپلماسی ایرانی: دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا در حالی آغاز شد که وزارت امور خارجه امریکا ۲۴ ساعت قبل از آن، تحریم‌های جدیدی را در حوزه ساخت و ساز متوجه ایران کرد. بر اساس آنچه اعلام شده است، هر فرد و نهادی که مواد خاص ساختمانی در حوزه ساخت‌وساز را در اختیار ایران بگذارد، از این پس تحت تحریم‌های ایالات متحده قرار می‌گیرد.

این در حالی است که طی روزهای گذشته مقامات ارشد امریکایی همچنان خط قرمزهای ایران را زیر سؤال برده‌اند و همچنان بر عدم غنی‌سازی توسط ایران تاکید کرده‌اند. ایران در حالی دور پنجم مذاکرات را آغاز کرده که استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد امریکایی و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه امریکا که با حفظ سمت سرپرستی شورای امنیت ملی امریکا را نیز بر عهده گرفته است همچنان می گویند که امریکا غنی‌سازی ایران را نمی‌پذیرد و آن را خط قرمزی برای خود برای رسیدن به هر گونه توافقی می‌داند. روبیو بارها گفته که ایران به غنی‌سازی نیازی ندارد و اصل غنی‌سازی را توانایی برای رسیدن به تسلیحات هسته‌ای عنوان کرده است. او تصریح می‌کند که ایران نیازهای خود را می‌تواند از خارج تهیه کند.

ایران همواره تاکید کرده که غنی‌سازی خط قرمز آن است و هیچ‌گاه نمی‌پذیرد درباره آن کوچکترین صحبتی انجام شود تا آنجا که تلویحا اشاره کرده اصرار بر غنی‌سازی صفر سبب می‌شود تا میز مذاکره را ترک کند.

اگر منصفانه به چهار دور گفت‌وگوهای انجام شده تا کنون بنگریم، واقعیت این است که ما اظهارات ضد و نقیضی را از جانب امریکایی مشاهده می‌کنیم؛ درحالی که ویتکاف در مصاحبه‌ای قبل از آغاز دور سوم گفت‌وگوها شخصا از امکان برخورداری ایران از حق غنی‌سازی ۳٫۶۷ درصد صحبت کرده و گفته است که می‌توان بر این اساس با ایران به توافق رسید، اما بعدا اظهارات خود را تغییر داده و در مصاحبه‌های مکرر بر لزوم توقف غنی‌سازی توسط ایران صحبت کرده است. اظهاراتی که به نظر می‌رسد بیشتر مصرف داخلی در امریکا داشته باشد چرا که طرف ایرانی بارها گفته که طرف امریکایی هیچ‌گاه در مذاکرات از توقف غنی‌سازی صحبت نکرده است. طرف ایرانی می‌گوید قابل درک است که امریکایی‌ها ازجمله ویتکاف تحت فشار باشند اما این موضوعی داخلی است که ارتباطی به ایران ندارد کما این که دولت ایران خود نیز تحت فشارهای داخلی است. برای همین موضوع افکار عمومی امریکا و فشارهای امریکایی را باید طرف امریکایی خود تدبیری برای آن بیندیشد و ایران کاری نمی‌تواند انجام دهد.

این اظهارات ضد و نقیض سبب شده است تا طرف ایرانی با بی‌اعتمادی مضاعفی به طرف امریکایی بنگرد و جدیتش را در پیشبرد مذاکرات زیر سؤال ببرد. طرف ایرانی انتظار دارد وقتی که از خطوط قرمزش صحبت می‌کند و بر آن تاکید دارد طرف امریکایی درک کند که نمی‌تواند هیچ‌گونه مذاکره‌ای را بر سر آن بپذیرد. بنابراین همان‌طور که مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر امور خارجه و یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده کشورمان گفته است، اصرار بر غنی‌سازی صفر سبب می‌شود تا مذاکرات به بن‌بست برسد و به نتیجه نرسد. 

از سوی دیگر برخی تحلیلگران نیز می‌گویند که این گونه اظهارنظرهای ضد و نقیض توسط طرف امریکایی، با هدف پیش بردن مذاکرات از دریچه قدرت بیان می‌شود؛ چیزی که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا خود نیز در مصاحبه‌هایش بیان کرده است. اما این شیوه برخورد تنها بی‌اعتمادی را تشدید می‌کند و سبب می‌شود که مذاکرات به نتیجه نرسد.

حالا طرف ایرانی در حالی وارد مذاکرات رم شده که از یک سو عصبانی است و می‌گوید آشفتگی در مواضع امریکا را برنمی‌تابد و نمی‌تواند باور کند که طرف امریکایی تا چه اندازه در پیشبرد مذاکرات برای رسیدن به نتیجه‌ای قابل قبول، جدی است؛ و از سوی دیگر احساس می‌کند همچنان باید طرف امریکایی را بیازماید و با طمانینه و احتیاط بیشتر به گفت‌وگوها ادامه دهد، مساله‌ای که سبب می‌شود مذاکرات طولانی‌تر و در عین حال به روند فرسایشی دچار شود که طرف ایرانی بسیار از آن پرهیز دارد. وانگهی اعمال تحریم بر این فضای منفی می‌افزاید و بدبینی را بیشتر می‌کند، در این صورت اگر بنا باشد توافقات ضمنی بر سر برخی مسائل جزئی یا قابل حصول هم به دست آید، با سخت‌گیری و احتیاط و محافظه‌کاری بیشتر بر سر آنها چانه‌زنی خواهد شد. برای همین می‌توان گفت دور پنجم گفت‌وگوها سخت‌تر از گذشته پیش خواهد رفت و حتی چه بسا طرف ایرانی احساس می‌کند همچنان در خانه اول است.