تحلیلی گفتمانی بر سخنرانی تحلیف دونالد ترامپ

نویسنده: رحمان ولایتی، دکتری تخصصی روابط بین‌الملل 

دیپلماسی ایرانی: دونالد جی ترامپ روز ۲۰ ژانویه در ساختمان کنگره رسما با برگزاری مراسم سوگند به عنوان چهل و هفتمین رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا معرفی شد و برای دومین بار در کسوت رئیس کاخ سفید قرار گرفت. با توجه به اهمیت این مراسم که کانون تغییرات سیاسی و اعتقادی آمریکا به شمار می‌رود، این موضوع از بسیاری جهات مورد توجه افکار عمومی جهان قرار گرفت؛ از حضور میهمانان خاص و میلیاردرهای سیلیکون ولی تا رفتارهای همیشه خاص و غیرقابل پیش بینی ترامپ و خانواده اش و از همه مهمتر ادبیات سخنرانی ترامپ که به سیاق دوره قبل منحصر و ساختارشکنانه بود.

در برش تحلیل گفتمانی که زبان در آن مجرای تولید معنا و صورت‌بندی اجتماعی و سیاسی را شکل می‌دهد ادبیات سخنرانی تحلیف چهل و هفتم متشکل از دقایق و دال و مدلول های گفتمانی بود که در بستر تحلیل گفتمان نورمن فرکلاف، استعاره از پیام های مهمی به نظم جهانی حاکم بود.

در تحلیل گفتمان فرکلاف متن سخنرانی از سه محل توصیف، تفسیر و تبیین بررسی و کالبدشکافی می شود که در توصیف تاکید بر ساختار جملات و قواعد دستورات گرامری از منظر ارزش‌های تجربی و رابطه ای و بیانی مورد توجه قرار می گیرد.

او در تفسیر تاکید بر متن سخنرانی و ذهنیت مفسر محل مداقه است و در نهایت تبیین که مهمترین شاخص بررسی تحلیل فرکلاف هست متن به عنوان کنش اجتماعی محل اثر قرار می گیرد.

دونالد ترامپ این دوره با وجود کهولت سن نسبت به دوره قبل با ساختار و تصویر آناتومیک و فیزیولوژیک بسیار جوان تر از سن تقویمی خود در مراسم حاضر و با اعتماد به نفس مستحکم سوگند ادا کرد و وقتی پشت تریبون کنگره برای شروع سخنرانی قرار گرفت کلمات و جملات را با صلابت و قدرت و با تاکید دقیق روی آکسان ها و رعایت کامل پاراگراف و ویرگول نسبت لحن و  بار معنایی کلمه را به‌طور دقیق ادا کرد. این همان رعایت ارزش تجربی متن و ارزش رابطه ای و بیانی بود که کاملا در سخنرانی وی مشهود بود. همه اینها متبادر از ذهن و بدون ملاحظات یادداشت برداری از روی کاغذ بود و این تصویر برای یک فرد ۸۰ ساله نمایش اعلای قدرت بود.

در برش تفسیر متن که از ذهنیت نگارنده متاثر است کانون جملات دونالد ترامپ کلیدواژه "عقل سلیم یا به قول دموکراسی آمریکایی" commen sence  بود. ترامپ مهمترین راهبرد دولت خود را بازگشت به عقل سلیم نامید. اکنون اگر بخواهیم عقل سلیم را تعریف کنیم در واقع در متون دموکراسی آمریکایی عقل سلیم یا همان قلب سلیم در نهاد جامعه و مردم قرار گرفته است. دموکراسی آمریکایی یک نسخه متفاوت از دموکراسی های اروپایی که معطوف به انتزاع و سوژه و نخبه است. یک دموکراسی دهاتی و ساده و متوجه متن زیست روزمره مردم است که همان قلب سلیم و یا عقل سلیم نامیده می شود. ترامپ با اشاره به این مفهوم در واقع می خواست یادآوری کند برخلاف دموکرات‌ها که سیاست و مدیریت و تصمیم گیری ها را در پستوها و جهان سوژه و انتزاع و در حلقه های الیگارشی و آریستوکراتیک می‌گیرند من همه تصمیماتم متوجه خواست و نیاز و اولویت مردم آمریکا خواهد بود که همان عقل سلیم استCome back to common sense.

در مرحله نهایی و برش تبیینی، سخنان ترامپ از عبارات کوتاه ملی گرایانه و ناسیونالیستی متشکل بود وقتی که گفت؛ من شکوه را به آمریکا برمی‌گردانم و یا همه باید به آمریکا احترام بگذراند و یا در ادامه با اشاره به سیاست‌های ساختارشکنانه در ارتباط با خلیج مکزیک و تغییر آن به خلیج آمریکا و یا موضوع چالشی انضمام کانادا به آمریکا و یا کانال پاناما و گرینلند همگی اشاره به تعصب و دیدگاه وی بر ناسیونالیسم افراطی و تعریف و تثبیت ایالات متحده آمریکا به عنوان یک کشور با تعهدات و تقیدات ملی گرایانه در ساحت نظام جهانی است؛ درست برخلاف دیدگاه دموکرات‌ها و حتی جمهوریخواهان میانه رو که بر نقش و جایگاه و همچنین مسئولیت آمریکا در قالب دکترین حمایت(RTP)  نسبت به دیگر دولتها و جوامع دارند.

مضاف بر این راهبردهای ساختارشکنانه که ترامپ در بیانیه تحلیف خود ابراز کرد. جملاتی در متن سخنانش به‌صورت عریان نمایان بود که به‌طور واضح تصویری ایدئولوژیک داشت، آنجا که وی با اشاره به حادثه سوءقصد پنسیلوانیا و اینکه حضور وی در کرسی ریاست جمهوری آمریکا و نجاتش از آن حادثه دست پنهانی خداوند بود که سر وی را در آن لحظه چرخاند و قطعا برای ماموریتی ویژه نگهش داشت و الآن پیروزی و حضورش  در جایگاه اول آمریکا برای انجام ماموریت خداوند است. در برش تببین گفتمانی این جمله مملو از باور و ایمان عمیق دونالد ترامپ به آن حادثه و ملاحظه ماموریت ویژه جهانی برای خودش است. در واقع دونالد ترامپ زندگی و جهان بینی خود را به قبل و بعد از حادثه سوءقصد پنسیلوانیا تقسیم می کند به طوری که اگر قبل از آن هدفش صرفا سیاسی بود اکنون سیاسی اعتقادی است.

در نتیجه گیری کلی تحلیل گفتمان سخنرانی دونالد ترامپ در بستر تئوری نورمن فرکلاف عبارات و جملات وی از سه منظر توصیف و تفسیر و تبیین تصویری منسجم منضبط و قدرتمند داشت که باید منتظر راهبردهای بسیار ساختارشکنانه در نظم جهانی حاکم بود.