از برجام تا اف‌ای‌تی‌اف و تداوم تحریم

ضرر بلاتکلیفی‌های کشور

۲۳ اسفند ۱۴۰۲ | ۱۴:۰۰ کد : ۲۰۲۵۰۱۰ اقتصاد و انرژی نگاه ایرانی
نویسنده خبر: کوروش احمدی
کوروش احمدی در یادداشتی می نویسد: بلاتکلیفی‌ها به هم مربوط هستند و تشدید یا تعدیل هر‌یک می‌تواند اثر مثبت یا منفی بر دیگری داشته باشد. قاعدتا هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد با چنین بلاتکلیفی‌هایی برای مدتی چنین طولانی که برای اقتصاد و شرایط اجتماعی‌اش سم است، مواجه باشد.
ضرر بلاتکلیفی‌های کشور

دیپلماسی ایرانی: اقتصاد، سیاست خارجی و روابط اقتصادی خارجی ایران از برخی بلاتکلیفی‌ها در رنج است. قبلا در یادداشتی توضیح دادم که مطابق برآورد کارشناسان بانکی ضرر مالی ایران به خاطر خودداری از عمل به توصیه‌های گروه ویژه اقدام مالی بین 8 تا 14 درصد در سال است. این ضرر ناشی از الزام بانک‌های خارجی به «نظارت‌های مضاعف» بر معاملات مربوط به ایران و «تدابیر تقابلی» علیه ایران است. اشاره کردم که با توجه به حجم مبادلات خارجی ایران با جهان در سال 2023 که در حد 95 میلیارد دلار بوده، می‌توان برآوردی از ضرر ایران در این سال‌ها داشت. ضمن اینکه بخشی از مبادلات خارجی ایران از طریق کار با صرافی‌ها انجام می‌شود که طبعا بسیار پر‌هزینه‌تر و پرمخاطره‌تر است. همچنین یادآوری کردم که در این زمینه توضیح مستند، مستدل و مبتنی بر اسناد اف‌ای‌تی‌اف از ناحیه مقامات مربوطه دریافت نکرده‌ایم.

بلاتکلیفی دیگری که کشور از آن در رنج است، تعلیق برجام است. روشن نیست که به طور قطع باید برجام را خاتمه‌یافته تلقی کنیم یا همچنان به احیای آن امیدوار باشیم. مسئله این است که در هر‌یک از این دو حالت، تکلیف باید روشن شود و روشن است که تعیین تکلیف بر‌‌عهده دولت‌های ایران و آمریکاست.

من به‌عنوان یک ایرانی اگر‌چه باید به دولت آمریکا معترض باشم که چرا کشورم را تحریم کرده؛ اما طبعا نمی‌توانم مطالبه‌ای از دولت آمریکا داشته باشم. دولت آمریکا اولویت‌ها و حساب و کتاب‌های خاص خود را دارد و پاسخ‌گویی آن نیز به کنگره آمریکا و مردمی است که انتخابش کرده‌اند و تکلیفش را باید در انتخابات بعدی معلوم کنند. ضمن اینکه برای دولت آمریکا با یک تولید ناخالص داخلی 27 تریلیون‌دلاری در سال 2023 و فقدان رابطه اقتصادی با ایران، تعلیق برجام تأثیری به لحاظ اقتصادی ندارد؛ اما برای ایران با یک تولید ناخالص داخلی 367 میلیارد‌ دلاری در 2023 مطابق برآورد IMF تعلیق برجام و ادامه تحریم‌های آمریکا تأثیر در خور توجهی دارد.

مشکل مهم‌تر تعلیق برجام این است که تنها یک‌سال‌و هفت ماه تا مهر 1404 یعنی مقطعی که قهرا تکلیف برجام باید روشن شود، بیشتر نمانده است. با اینکه ترامپ از برجام خارج شد، سازوکارهای تعبیه‌شده در برجام و قطع‌نامه مربوطه در دو مقطع قبلی یعنی در 27 مهر 99 و 26 مهر 402 امکان داد تا تحریم‌های تسلیحاتی و تحریم‌های موشکی به‌اضافه تحریم برخی نهادها و اشخاص ایرانی به طور خودکار لغو شود.

اگر برجام احیا می‌شد یا همچنان امیدی به احیای آن باشد، در سرفصل بعدی یعنی در 26 مهر 404 قطع‌نامه 2231 منقضی می‌شود، تحریم‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران لغو می‌شود و برنامه هسته‌ای ایران از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود. تحقق این امور تنها در صورتی است که تا آن زمان اسنپ‌بک یا «مکانیسم ماشه» فعال نشود و از این طریق قطع‌نامه‌های تحریمی قبلی شورای امنیت علیه ایران احیا نشود.  

بلاتکلیفی در رابطه بین ایران و آژانس نیز ادامه دارد. مدیرکل آژانس در چند ماه گذشته پیوسته ادعاهایی را علیه ایران مطرح کرده است. ادعای یافته‌شدن اورانیوم در سه سایت قدیمی، ادامه غنی‌سازی در سطح 60 درصد، ادعای اینکه این سطح از غنی‌سازی هیچ مصرف غیرنظامی ندارد، ادعای اینکه ایران در حد ساخت سه بمب اورانیوم غنی‌شده در اختیار دارد، مسئله صادرنکردن ویزا برای یک‌سوم از بازرس‌های آژانس، ابراز نگرانی اخیر گروسی از اظهارات رئیس کنونی و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران مبنی بر داشتن توانایی لازم برای ساخت بمب اتمی و... از مسائل موجود بین ایران و آژانس است.

سرنوشت انتخابات آمریکا منشأ تعلیق دیگری است که از هم‌اکنون تا اواسط آبان بر اقتصاد ایران سایه‌گستر خواهد بود و تا آن زمان انواع گمانه‌زنی‌ها تأثیرات سوء خود را بر اقتصاد کشور خواهد داشت. با نهایی‌شدن نامزدی بایدن و ترامپ، تصور فعالان اقتصادی، درست یا غلط، از هم‌اکنون این است که باید نگران بازگشت ترامپ به کاخ سفید باشند؛ با این فرض که با بازگشت او تحریم‌ها تشدید خواهد شد.

دلداری‌ها به فعالان اقتصادی و عامه مردم مبنی بر اینکه تحریم شدیدتر از این ممکن نیست، معلوم نیست تأثیر داشته باشد؛ چراکه علاوه بر شدت تحریم‌ها، شدت و نحوه اعمال آنها نیز مهم است. 

به‌علاوه ترامپ ممکن است از طریق تغییر سیاست خارجی آمریکا ازجمله نوع رابطه با روسیه و اتخاذ سیاست متفاوتی درباره بحران‌های خاورمیانه، بر ایران تأثیر بگذارد.

در کنار این بلاتکلیفی‌ها در سیاست خارجی با بلاتکلیفی‌هایی نیز در سیاست داخلی مواجه هستیم که پرداختن به آنها از حوصله این مختصر خارج است؛ اما اثرات سوء آنها کمتر از بلاتکلیفی‌ها در سیاست خارجی نیست. این بلاتکلیفی‌ها به هم مربوط هستند و تشدید یا تعدیل هر‌یک می‌تواند اثر مثبت یا منفی بر دیگری داشته باشد. قاعدتا هیچ کشوری اجازه نمی‌دهد با چنین بلاتکلیفی‌هایی برای مدتی چنین طولانی که برای اقتصاد و شرایط اجتماعی‌اش سم است، مواجه باشد. حکومت ما نیز نباید خود را از شمول این قاعده مستثنا بداند./شرق

کوروش احمدی

نویسنده خبر

کارشناسی ارشد سیستم ها و ساخت های سیاسی Universite de Paris و دیپلمات سابق ایران در سازمان ملل

اطلاعات بیشتر

کلید واژه ها: تحریم کوروش احمدی ایران و امریکا اقتصاد ایران اف ای تی اف برجام مذاکرات برجام تعلیق مذاکرات برجام مراودات مراودات اقتصادی ایران ایران تعلیق برجام سیاست خارجی بلاتکلیفی بلاتکلیفی سیاست


( ۴ )

نظر شما :

مهندس مهراب لاهیجانی ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ | ۱۱:۱۶
بهتر است یک نگاه انضمامی به موضوعات مطروحه مقاله داشته باشیم . ایا ایران در وسط اقیانوسی بدون دشمن زندگی میکند یا در وسط دیگ همیشه جوشان خاورمیانه ؟ ایا نباید به چرایی تاسیس و حمایت مطلق غرب از رژیم صهیونیستی در منطقه ما توجه داشت؟ ایا نباید اثر تکانه های خارجی ذیل الذکر را لحاظ کرد؟ توجه کنید ، خارج دور و نزیک ایران توسط امریکا به اتش کشیده شده است . حمله به افغانستان و عراق و بی ثباتی در سوریه ، سودان ، یمن ، ارمنستان و... به منظور سلب فرصت توسعه از ایران و متعاقبا تولید انشقاق بین ملت و دولت و نهایتا بی ثباتی و تجزیه ایران محقق شده است. ما در جهان هابزی زندگی میکنیم و نه دنیایی فانتزی ، در اندیشه هابز به عنوان زیر بنای غرب فلسفی ، فقط توازن قوا موجد اثر و مفید فایده است. پیش از توازن قدرت ، ایران باید ذیل طرف مقابل قرار گیرید. ( نمونه ان برجام ) .که با خواست ملت ، حکم جغرافیا ، بنا عقلا و نص قران تعارض دارد . لذا برای توسعه پایدار ( نه پیشرفت همانند عربستان و امارات و...) ایران چاره ای جز بسط قدرت نظامی به منظور تحمیل منافع خود بر دیگران ندارد . این امر به عنوان رکن رکین و اصل اصیل توسعه ، ضل الطاف الهی و با تدابیر رهبری معظم ، حلم ملت رشید و تلاش دانشمندان ایران محقق شده و در حال ترجمه به قدرت اقتصادی است.
حسین ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ | ۱۴:۴۰
ظاهرا ایشان بیشتر از اینکه نگران منافع ایران باشد نگران منافع امریکاییهاست و با عملکرد امریکاییها در مسئله برجام و درخواست برجامهای بعدی برای محدود کردن ایران موافق است و اما در مورد درآمد سالانه امریکاییه باید بدهیهای خارجی این کشور هم حساب شود.و در آخر متاسفانه تلکیف امثال ایشان با خودشان معلوم نیست و تحلیل ایشان کامل و جامع نیست.
بنزینی بی سواد ۲۸ اسفند ۱۴۰۲ | ۲۳:۱۲
با آمدن بایدن به غرور آمریکائی ها خدشه وارد شد که با توجه به این مسئله احتمال پیرورزی ترامپ در انتخابات بسیار زیاد است ودر اثر این انتخابات دنیا تحولات بسیار زیادی خواهد دید و اما امروز آنچه مهم است قدرت بازی در سیاست خارجی است که از تحولات به بهترین وجه برای منافع ملی استفاده کرد آن برادر عزیزی که بالا بردن قدرت نظامی را به عنوان رکن رکین توسعه می داند اینرا بدانید که تاثیر یک کشور در اقتصاد جهانی است که می تواند قدرت چانه زنی یک کشور را در مذاکرات بالا ببرد باید سوال مطرح شود که چرا تحریم روسیه تاثیر جدی بر روی آن کشور نداشته است فقط به خاطر بحث انرژی است حا ل این سوال مطرح می شود که اگر اقتصاد اروپا به گاز ایران وابسته بود ایا به راحتی می توانستند ایران را تحریم کنند؟