عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان چقدر شدنی است؟

نویسنده: حامد ابوالعز 

دیپلماسی ایرانی: در ماه ها و هفته های اخیر، عربستان سعودی در برابر همه گزارش هایی که از تلاش ها و فشار ایالات متحده آمریکا برای متقاعد کردن ریاض به عادی سازی روابطش با تل آویو حکایت داشت، سیاست سکوت دیپلماتیک را در پیش گرفت ولی ظاهرا مصاحبه شبکه فاکس نیوز با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی این سکوت را شکست چرا که ولیعهد سعودی توقف مذاکره برای عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان را تکذیب و تاکید کرد آنها بیش از هر زمانی به تحقق هدف عادی سازی نزدیک شده اند. 

به رغم سخنان ولیعهد سعودی که ظاهرا در چارچوب سوق دادن طرف اسرائیلی و آمریکایی به دادن امتیازات بیشتر به عربستان مطرح شده، به نظر می رسد روند عادی سازی روابط بین ریاض و تل آویو به علت معادلات پیچیده سیاسی و ژئوپلتیک که حاکم بر این پرونده است، روندی طولانی و پیچیده خواهد بود. 

ممکن است عده ای فکر کنند مسئله فلسطین مانعی در مسیر عادی سازی روابط بین عربستان و اسرائیل نیست ولی واقعیت های تاریخی و شرایط کنونی، عکس آن را نشان می دهد. نباید فراموش کرد که ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، اصلی ترین حامی ابتکار کشورهای عربی برای حل مسئله فلسطین است. عربستان خود را از نظر سیاسی و اخلاقی در مسئله فلسطین متعهد می داند و درک می کند که اگر بخواهد نقش خود را در جهان اسلام و در منطقه بازیابد، باید مانند ملت های عربی و اسلامی از حقوق ملت فلسطین دفاع کند. 

در شرایطی که حکومتی تندرو به ریاست بنیامین نتانیاهو بر اسرائیل حکومت می کند، هر گونه عادی سازی روابط با تل آویو فراتر از طرح صلح عربی در حکم پایان دادن به نقش آفرینی کشورهای عربی در مناقشه فلسطینی – اسرائیلی خواهد بود. همچنین عربستان باید بداند طرف فعال در داخل فلسطین، جنبش های مقاومت فلسطینی هستند نه تشکیلات خودگردان فلسطینی که نماینده مردم فلسطین نیست بنابراین برای ایجاد معادله ای قدرتمند، باید با جنبش های مقاومت مشورت کند. 

از سوی دیگر، درخواست عربستان سعودی از آمریکا برای کمک به ریاض در زمینه توسعه برنامه هسته ای صلح آمیز خود، بزرگترین و پیچیده ترین مانع در برابر دستیابی به توافق برای عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل است چرا که اسرائیل به شدت با هسته ای شدن عربستان مخالف است و نمی خواهد رقیبی هسته ای در خاورمیانه ظهور کند که به مالکیت انحصاری این فناوری پایان دهد چرا که توسعه برنامه هسته ای عربستان می تواند مقدمه ای برای دستیابی به سلاح هسته ای در دراز مدت باشد. 

به رغم سخنان مثبتی که درباره روند عادی سازی روابط با اسرائیل گفته می شود، عربستان به خوبی می داند که موانع بسیار دشواری در این مسیر قرار دارد. در درجه نخنست، مسئله فلسطین باید بر اساس ابتکار صلح عربی حل شود و در ثانی لازم است عربستان تضمین های امنیتی از آمریکا در زمینه حمایت نظامی یا فروش سلاح های پیشرفته دریافت کند. حداکثر امتیازی که آمریکا می تواند در این زمینه به عربستان بدهد، امضای توافقنامه هایی شبیه به توافقنامه های امضا شده با ژاپن و کره جنوبی است که متضمن همکاری با آنان برای پاسخ دادن به هرگونه تجاوز نظامی به این کشورهاست ولی به پای تعهد آمریکا در قبال اعضای ناتو نمی رسد که مداخله نظامی مستقیم آمریکا را در صورتی که هر کشور عضو ناتو هدف حمله قرار گیرد، ایجاب می کند. 

مانع دیگر در مسیر عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل، دستیابی به توافق با آمریکا برای توسعه برنامه هسته ای صلح آمیز بومی در داخل عربستان و با نیروی داخلی است در حالی که آمریکا با هرگونه غنی سازی اورانیوم در خاک عربستان مخالف است یا محدودیت های شدیدی بر آن اعمال می کند. این در حالی است که عربستان جایگزین های کارآمدتری دارد به طوری که چین مشارکت در این برنامه را پیشنهاد داده و حتی ایران پیشنهاد کرده در زمینه توسعه برنامه هسته ای صلح آمیز عربستان به این کشور کمک کند.

منبع: عربی 21 / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11