مقتدی صدر، مایکل کارلئونه عراق

نوینسده: فنر حداد

دیپلماسی ایرانی: مقتدی صدر شاید به پیروان خود دستور داده باشد که از درگیری‌های خشونت‌بار هفته گذشته در بغداد اجتناب کنند، ولی این تازه ترین اقدام مقتدا تنها حسابرسی ها در عراق  بحران زده را به تعویق انداخته است. صدر قول داده که به این بن بست  که خود نیز یکی از عوامل آن است، پایان دهد.

صدر، مشهورترین روحانی – سیاستمدار عراق، به یقین در انتخابات سال گذشته پیروز شد. این انتخابات به تشکیل دو اردوگاه ائتلاف نجات میهن به رهبری صدر شامل نیروهای سنی و کرد و چارچوب هماهنگی تحت حمایت و متمایل به ایران، انجامید.  صدری ها با کسب ۷۳ کرسی، بزرگترین برنده انتخابات بودند.

از نگاه صدری‌ها، این پیروزی همراه با ائتلاف گسترده‌ آن، یک مأموریت انتخاباتی و قانون اساسی برای ایجاد دولت بود. رهبر آنها قول داده که رویه دولت های توافقی که از سال ۲۰۰۵ بر سیاست عراق مسلط بوده است را کناربگذارد. انتخابات پیشین همواره با یک روند طولانی چانه زنی پشت درهای بسته در میان طبقات سیاسی دنبال می شد تا مشخص شود چه کسی دولت بعدی را تشکیل دهد و سهم خود را در آن تعیین کند. صدر درعوض می‌خواهد دولتی مبتنی بر اکثریت پیروز و بازندگان انتخابات و اپوزیسیون پارلمانی تشکیل ‌شود، ولی رقبای شیعه مذهب او حذف از دولت را نمی پذیرند.

صدر  به صراحت گفته است که از دولت دچار فساد شده و گرفتار در فعالیت های شبه نظامی و روابط با ایران حمایت نخواهد کرد. او موضع خود را به عنوان یک موضع انقلابی با هدف براندازی مبانی نظم حاکم تعیین کرده است.

این موارد تنها عوامل سطحی هستند و انگیزه های رقابت امروز را توضیح نمی دهند. صدر و رقبای او در کنار موضوعات دیگر، در مورد نوع روابط عراق و ایران و ماهیت حکومت کشور اختلاف نظر دارند، ولی این چیزی نیست که باعث بی ثباتی در ۱۰ ماه گذشته شده است. انقلاب صدر در واقع، یک بازی قدرت با هدف حفظ برتری شیعیان در سیاست و به طور گسترده بر دولت عراق است.

صدر خود را  یک چهره به دور از زدو بندهای سیاسی معرفی می کند که می خواهد با فساد، تعدد گروه های مسلح، نبود حاکمیت و غیره مبارزه کند. این سخنان به گوش بسیاری از مردم عراق جذاب است ولی چنین تحولی نمی تواند یک شبه اتفاق بیفتد. صدر و هیچ کس دیگری نمی توانند رویاهای انقلابی موجود در رسانه های اجتماعی عراق را محقق کنند.

اتکا به صدری ها برای اعمال چنین تغییراتی شبیه معامله با شیطان است: صدری ها به شدت در اقتصاد سیاسی عراق ریشه دوانده اند. آنها نه فقط بخشی از سیستم بلکه از ارکان اصلی آن و به اندازه هر کس دیگری به خاطر مشکلات، فساد و خشونت شبه نظامی گرفته تا نقض حاکمیت قانون، مقصر هستند. همچنین آنها بارها تمایل خود را برای اولویت دادن به منافع سیاسی خود بر منافع متحدان احتمالی، چه در سیاست رسمی و چه با فعالان معترض، نشان داده‌اند.

بسیار بعید است که صدر بتواند یا حتی بخواهد نظام را تغییر دهد. در عوض، او احتمالاً قصد دارد نظام را تحت تسلط خود درآورد. اگر تلاش الصدر برای تضمین برتری خود و حذف برخی از رقبای خود به نتیجه برسد، مخالفان نظام کنونی خوشحال خواهند شد. با این حال، آنها باید نسبت به طرح های صدری که بعید است با احساسات گسترده تر اصلاحات مردمی و فعالان مدنی مطابقت داشته باشند، محتاط باشند. برای عراقی های بی شماری که رویای آینده ای بهتر را در سر می پرورانند، یک موفقیت صدری منجر به یک مبارزه تازه خواهد شد: مهار سلطه صدریان.

عراقی ها معمولا می گویند دولت آنها یک دولت مافیایی است. بازیگران سیاسی، گروه‌های مسلح، بازیگران قبیله‌ای، جنایات سازمان‌یافته و قدرت‌های خارجی با یکدیگر در تسخیر دولت تبانی می‌کنند.

به عبارت دیگر، در کشور مافیایی عراق، انقلاب صدر علیه طبقات سیاسی فاسد بیشتر مانند اقدام مایکل کورلئونه علیه سایر خانواده ها و نه برخورد الیوت نس، پلیس، علیه آل کاپون است. صدر با توجه به پایگاه، قدرت خیابانی و جهت گیری سیاسی اش، اغلب به عنوان عامل بالقوه تغییر در نظر گرفته می شود، ولی تکیه بر یا متحد شدن با صدری ها نیازمند شناخت فرصت ها و تهدیدهای ارائه شده توسط جنبش است.

این روحانی عراقی وعده اصلاحات می دهد، ولی انگیزه  چندانی برای اجرای تغییرات ریشه ای در نظام ندارد.

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11