سایه جنگ اوکراین بر پرونده های مختلف خاورمیانه

نویسنده: سام منسی

دبپلماسی ایرانی: جنگ در اوکراین موجب شد اهمیت بسیاری از مشکلات و کشمکش های منطقه ای و بین المللی کاهش یابد بدون آن که این کشمکش ها پایان یابد. این جنگ همچنین ضربه شدیدی به ابهت روسیه به عنوان یک ابرقدرت نظامی وارد کرد و شکنندگی اقتصاد و بسته بودن فرهنگ آن را نشان داد. جنگ اوکراین پیامدهایی برای اقتصاد جهان و جبهه گیری های سیاسی و ایدئولوژیک خواهد داشت که قطعا تاثیر آن را بر منطقه خاورمیانه به ویژه بر بازیگران مهم منطقه مثل ایران، اسرائیل و ترکیه خواهیم دید. 

احیای توافق هسته ای با ایران که از قریب الوقوع بودن آن صحبت می شد، اکنون دشوارتر شده است. بدون شک کمتر سخن گفتن رسانه ها از توافق هسته ای به معنای شکست آن نیست بلکه دستیابی به توافق به موضوعی داخلی در تهران و واشنگتن تبدیل شده است. درخواست ایران برای حذف سپاه پاسداران از فهرست تروریسم به عنوان شرط دستیابی به توافق، موضوع را پیچیده تر کرد زیرا هر دو طرف به علل داخلی نمی توانند در این زمینه عقب نشینی کنند. بعید نیست جنگ اوکراین بر روند مذاکرات وین تاثیر گذاشته باشد که علت آن حضور روسیه به عنوان یک طرف اصلی در مذاکرات وین و روابط نزدیکش با تهران است.  

ایران با چالش هایی در صحنه سیاسی عراق مواجه است ولی همچنان می تواند رقبایش را در این کشور هدف شلیک موشک قرار دهد و با استفاده از نفوذش، مانع انتخاب رئیس جمهور و تشکیل دولتی ضد ایرانی در عراق شود. در سوریه نیز ایران با موانع بیشتری مواجه شده است هرچند کاهش نقش آفرینی روسیه به علت جنگ اوکراین می تواند به گسترش نفوذ ایران در سوریه کمک کند. همچنین شاهد عقب نشینی آشکار ایران در یمن در سطح نظامی و سیاسی (به علت توافق برای انتقال قدرت از منصور هادی به شورای ریاست جمهوری) هستیم. 

اسرائیل در داخل با مشکلاتی مانند اعتراضات عرب های اسرائیلی و فلسطینی ها به ویژه در قدس مواجه است و پیش بینی می شود این مشکلات افزایش یابد. در موضوع خارجی نیز اسرائیل تحت تاثیر توقف مذاکرت برای احیای برجام قرار خواهد گرفت. اسرائیل هرچند علنا با بازگشت به برجام مخالفت می کند ولی در باطن با توجه به ادامه پیشرفت ایران در زمینه غنی سازی اورانیوم، ترجیح می دهد برجام احیا شود زیرا جایگزین آن، جنگی است که اسرائیل تمایلی به آن ندارد. اسرائیل همچنین در مرزهای شمالی خود با لبنان و جولان، با مشکل حضور ایران و گروه های مسلح مورد حمایتش مواجه است. 

ترکیه نیز که سومین کشور تاثیرگذار در منطقه است دوره دشواری را سپری می کند که نشانه های آن را می توان در عملکرد دولت رجب طیب اردوغان و چرخش سریع او در موضع گیری ها و سیاست هایش به خصوص در قبال آمریکا و اسرائیل و نزدیک شدنش به غرب به ویژه اروپا و ناتو مشاهده کرد. ترکیه در سیاست خارجی خود معتدل تر شده و روابطش با مسکو و تهران را متوقف نکرده است. با توجه به مشکلی که آنکارا با واشنگتن و بغداد و دمشق بر سر کردها دارد باید دید آیا ترکیه می تواند خود را با تحولات همراه کند یا خیر. 

هر گونه سخن گفتن تهران درباره برپایی نظام امنیتی منطقه ای، تا زمانی که اختلافات این کشورها با دیگر کشورها ادامه دارد بی معنی است. 

منبع: الشرق الاوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11