بایدهای دولت سیزدهم در سیاست خارجی

نویسنده: دکتر اعظم ملایی، محقق و پژوهشگر روابط بین الملل 

دیپلماسی ایرانی: سرانجام مناظره های تلویزیونی نه چندان جذاب نامزدهای ریاست جمهوری به پایان رسید و به زودی جمهوری اسلامی ایران شاهد یک دولت جدید و تازه نفس خواهد بود که امید می رود بتواند سروسامانی به مسایل بدهد و گره سردرگم مشکلات داخلی و خارجی کشور را باز کند. 
در شرایطی که اپیدمی کرونا و فضای سیاسی خاص حاکم بر کشور و جامعه سبب شد تا نامزدهای این دوره تلاش چندانی برای تبلیغات شهری انجام ندهند، انتظار می رفت مناظره های تلویزیونی به نقطه کانونی تمرکز و توجه کاندیداهای ریاست جمهوری تبدیل شود و دیدگاه های آنها را در حوزه مختلف بیان کند.

با این وجود طراحی و برنامه ریزی خاص این مناظره ها هم سبب شد تنها یکسری مسایل خاص از جمله اقتصاد، رانت و فساد و مسایل زنان و جوانان به طور کلیشه ای و بریده بریده مطرح شود و مساله مهمی همچون مواضع نامزدها در حوزه سیاست خارجی و برنامه و طرحهای آنها برای رویارویی با مشکلات منطقه ای به کلی مغفول بماند. 

این در حالی است که در مقطع کنونی ایران با یکی از چالش برانگیزترین شرایط منطقه ای و جهانی مواجه شده و توان رقابتی کشور در عرصه های مختلف با موانع اساسی روبرو شده است. 

هر چند احتمالا چگونگی اجرایی کردن برجام و رفع تحریمها همچنان مشغله مهم دولت سیزدهم در عرصه بین المللی نیز خواهد بود، اما این امر نباید سبب غفلت از شرایط جدید منطقه ای شود. یکی از مهمترین تهدیدات کنونی در عرصه منطقه ای  که باید در اولویت رسیدگی رئیس جمهور اینده ایران قرار بگیرد، سیاستها، جهتگیریها و اقدامات خصمانه رژیم صهیونیستی است که در ابعاد مختلف امنیت، ثبات و پیشرفت ایران را تهدید می کند. 

رژیم صهیونیستی تحت رهبری بنیامین نتانیاهوی افراطی در سال ها و ماه های اخیر بیشترین ضربه را به برنامه، تاسیسات و متخصصان هسته ای کشور وارد کرده و البته با ایجاد روابط دیپلماتیک و تاسیس سفارتخانه در برخی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، بیش از هر زمان دیگری به حریم امنیتی و حیات خلوت جمهوری اسلامی ایران نزدیک شده است. 

هر چند کنار زده شدن نتانیاهو از قدرت و روی کار آمدن نخست وزیری جدید در این رژیم می توانست شرایط متشنج منطقه را تا حدودی تغییر دهد، اما صدور اجازه راهپیمایی برای صهیونیستهای تندرو از سوی نفتالی بنت، نخست وزیر جدید آن هم برای جشن گرفتن سالگرد اشغال سرزمینهای فلسطینی در سال ۱۹۶۷ که منجر به درگیری و خشونت نیز شد، بیانگر این واقعیت است که دولت جدید این رژیم نیز بنایی برای تمرکز بر مشکلات داخلی و ارام کردن شرایط منطقه ندارد. 

بنت که پیش از این از بنیانگذاران و مالکان شرکتهایی در حوزه تجارت الکترونیک، فیشینگ و رایانش ابری بوده طبیعتا برنامه های جدی برای مقابله سایبری و جنگ الکترونیکی با ایران خواهد داشت. وی همچنین در سالهای اخیر وزیر دفاع رژیم صهیونیستی بوده و بسیاری از حملات به نیروها و پایگاه های ایران در سوریه و سایر مناطق تحت هدایت وی انجام شده و به اتخاذ مواضع سرسختانه در مقابل ایران مشهور است و این مساله لزوم توجه رئیس جمهور اینده ایران به مشکلات منطقه ای را صد چندان می کند.

اگر از زاویه دید  مکتب امنیتی کپنهاگ به ویژه نظریه مجموعه امنیتی منطقه ای به تحولات منطقه غرب آسیا و نوع بازیگری رژیم صهیونیستی در آن بنگریم، به این جمع بندی خواهیم رسید که این رژیم امنیت جمهوری اسلامی ایران را در ابعاد مختلف اطلاعاتی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی تهدید می کند و از این رو لازم است سیاست و رویکرد ایران به این تهدیدات نیز ابعاد و زوایای مختلفی داشته باشد.  

در واقع  رژیم صهیونیستی تحت حاکمیت راستهای افراطی همواره در حال تغییر استراتژی، هدف، رویکرد و شکل جنگهای خود بوده  و به نظر می رسد در سالهای اخیر به نوعی جنگ هیبریدی علیه ایران اقدام کرده است.

جنگ هیبریدی یا همان جنگ ترکیبی به راهبرد نظامی پیچیده‌ای اطلاق می‌شود که ترکیبی از نبردهای متعارف، نامتعارف، سایبری، روانی و اطلاعاتی را در خود جای می دهد. به همین دلیل است که هوشیاری همیشگی در مقابل این رژیم و تعریف یک برنامه نظام مند و همه جانبه، باید جزء الزامات و اولویتهای رئیس جمهور اینده ایران باشد.

البته جمهوری اسلامی ایران در طی سالهای گذشته نیز استراتژی های بازدارنده و موثر بسیاری برای مهار این رژیم اتخاذ کرده که بسیاری از انها نیز کارامد بوده و سبب محدود شدن اقدامات و شکست سیاستهای آن گردیده، حقیقتی که بخشهایی از آن در سریال اسرائیلی تهران هم به نمایش در آمد.

با این وجود، سرقت برخی اسناد محرمانه، خرابکاری و ایجاد اتش سوزی در تاسیسات هسته ای و البته تلخ تر از همه اینها ترور ناجوانمردانه شهید فخری زاده به صورت سایبری آن هم در نزدیکی پایتخت ایران نشان می دهد مقابله با این دشمن سرسخت، اهتمام، جدیت و همکاری های بین نهادی بیشتری را می طلبد که بخشی از آن به عهده دولت جدید خواهد بود.

در مقطع کنونی پیشرفت و تحول اقتصادی به حق دغدغه اصلی و اولیه مردم ایران است، اما بی شک این تنها نیاز ایران نیست. انتظار می رود دولت جدید با بهبود اقتصاد ایران از آن سکوی پرشی بسازد که بتواند حلال دیگر نیازها و الزامات ایران آزاد و آباد باشد؛  افزایش قدرت اطلاعاتی، علمی و سایبری کشور، تامین کارکنان بخشهای حساس و حفظ انها از نفوذ دشمن و توسعه مناسبات با کشورهای عربی_ اسلامی منطقه و بازداشتن انها از عادی سازی روابط با رژیم اسرائیل برخی از مهمترین این الزامات هستند. 
در قالب مجموعه امنیتی منطقه ای، ائتلاف سازی با قدرتهای منطقه ای یکی از راههای اساسی برای مقابله با تهدیدات امنیتی است و در این راستا دولت سیزدهم نیز باید بکوشد در ادامه تلاشهای دولت کنونی، یخ روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را ذوب کند،  انها را از موضع ایران هراسی خارج کرده و جبهه واحدی علیه دشمن مشترک یعنی اسرائیل تشکیل دهد.