بایدن، گزینه جنگ و احتمال رفع تحریم های ایران

نویسنده: ایلیا مغنایر

دیپلماسی ایرانی: ایالات متحده امریکا تصمیم گرفته سامانه گنبد آهنین را برای رهگیری موشک ها در کشورهای اروپایی و عربی مستقر کند، این گام با تصمیم آمریکا برای الحاق اسرائیل به اتاق عملیات مرکزی‌اش موسوم به سنتکام همزمان شده است.

ایران انتقال فعالیت های عملیاتی اسرائیل از فرماندهی اروپایی به فرماندهی مرکزی آمریکا را گامی خصمانه قلمداد می کند که به اسرائیل اجازه می‌دهد بدون هرگونه استثنایی از پایگاه های آمریکایی استفاده کند. همچنین ایران بر این باور است که استقرار گنبد آهنین اسرائیل گامی احتمالی به سمت حمله نظامی پیشدستانه احتمالی علیه ایران است.

اگر تحریم های آمریکا بدون تغییر و در نظر گرفتن نگرانی های همپیمانان لغو شود یا اگر لغو نشود و ایران به افزایش غنی سازی اورانیوم وعقب نشینی از معاهدات و منع فعالیت بازرسان و نیز توسعه سانتریفیوژها اقدام کند، احتمالات مربوط به حمله پیشدستانه به این کشور بعید نیست، زیرا ایران به ما بعد خطوط قرمز اسرائیل رسیده است.

آیا خاورمیانه به سمت جنگ حرکت می‌کند، یا آنچه جریان دارد، فقط اقدامات دفاعی است؟ یک منبع در ایران به روزنامه الرای می‌گوید ایران هیچ تصمیمی برای حمله به پایگاه های آمریکایی و اسرائیلی ندارد، مگر این که در معرض حمله قرار بگیرد. پس از مصوبه پارلمان عراق مبنی بر خروج تمام نیروهای آمریکایی و حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی عین الاسد، هیچ نیازی برای گرفتن انتقام (شهادت) قاسم سلیمانی نیست. اما امروز ملاحظه می کنیم که اسرائیل به فرماندهی مرکزی آمریکا پیوسته تا از پایگاه های اطراف آن علیه ایران استفاده کند. این منبع به الرای می گوید چرا این سامانه‌ها مستقر می شوند، اگر قصد حمله به ایران و انتظار پاسخ موشکی آن را داشته باشند؟ آیا گمان می کنند قادر به انهدام تاسیسات ما و نیروهای موشکی و هسته ای ما هستند؟ این منبع به الرای تاکید می کند ایران صدها سکوی موشک و موشک های استراتژیکی را روی زمین و زیر زمین از طریق رزمایش های اخیر خود به نمایش گذاشت که هدف آن تثبیت قدرت بازدارندگی و اجتناب از جنگ است، بنابراین از بین بردن تمام این توانمندی ها محال است در نتیجه ایران می تواند اولین ضربه را مهار کند تا تمام اهدافی را که آماده کرده درهم بکوبد. 

اگر موشک های اسرائیلی قدرت خود را برای رهگیری تعداد زیادی موشک نشان داده، معنایش این است که تعداد کمی موشک به هدف خواهد رسید، ولی این سامانه نمی تواند با سیلی از موشک ها که به یک باره از اماکن مختلف شلیک شود، مقابله کند. ممکن است ایران نگرانی هایی داشته باشد، ولی این سناریو، تنها سناریوی در دسترس نیست. اگر نگرانی ایران صحت داشته باشد، تشدید تنش ممکن است مطرح باشد.

ولی بعید است که رئیس جمهور جو بایدن، دوران ریاست جمهوری خود را با جنگ در خاورمیانه آغاز کند، به ویژه با توجه به اینکه وی اولویت های فراوانی در سطح داخل و نیز مسائلی با چین و روسیه دارد و ایران، سوریه، لبنان، عراق، ترکیه و آمریکای لاتین جزء مهمی از دستورکار بایدن را تشکیل می دهد. ولی انتظار نمی رود که بایدن بدون اینکه ابتدا خواستار تغییراتی شود، به توافق هسته ای بازگردد که آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه و اوستن، وزیر دفاع وی تاکید کردند که رفتار ایران خطرناک است و بایدن عجله ای برای امضای توافق هسته ای ندارد که به مذاکره با شرکای آمریکا و نیز اضافه شدن برنامه موشکی ایران و همپیمانان ایران در خاورمیانه نیاز دارد که این دو نقطه را ایران قاطعانه رد کرده است. تهران اولا خواستار لغو تحریم ها شده است و ثانیا هرگز در سایه تحریم های سخت مذاکره نخواهد کرد.

آیت الله خامنه ای، رهبر معظم ایران تاکید کرده که ایران عجله ای برای بازگشت امریکا به توافق هسته ای ندارد، بلکه خواهان لغو تحریم هاست و هرگز دوستانش را رها نخواهد کرد. 

بنابراین کاملا واضح به نظر می رسد که بایدن تا 21 فوریه به توافق بازنخواهد گشت، تاریخی که ایران به عنوان موعد نهایی مشخص کرده است پیش از آنکه اقدامات شدیدتری را در مسیر هسته ای بردارد که آمریکا و اسرائیل از آن می ترسند.

قطعا بایدن هشدار ایران را نمی‌پذیرد تا ضعیف به نظر نرسد، ولی ممکن است برخی تحریم هایی را که ترامپ تحمیل کرد، لغو کند و تحریم های دیگر را باقی نگه دارد تا نوعی حسن نیت از خود نشان دهد و خواستار زمان بیشتری پیش از نشستن در پای میز مذاکرات شود.

فقط آمریکا نیست که خواستار بازنگری در توافق هسته ای شده، بلکه اروپا و کشورهایی در خاورمیانه هم این درخواست را مطرح کرده اند، به ویژه پس از آنکه، ایران قدرت موشکی بالستیکی دقیق خود را که برد آن به دو هزار کیلومتر می‌رسد، نشان داده است. در نتیجه عناصری که بر احتمال جنگ دلالت می کند، وجود ندارد.

بنابراین آمریکا، مذاکرات را به تاخیر خواهد انداخت و ایران هم سطح غنی سازی را افزایش خواهد داد و در نتیجه سطح تنش افزایش می یابد، بدون اینکه روند امور از تنش فراتر رود. احتمال دیگری وجود دارد که اسرائیل مانع حرکت بایدن به سمت ایران و لغو تمام تحریم ها شود و این مسئله بایدن را وادار خواهد کرد تا نگرانی ها و خواسته ها را مورد توجه قرار دهد.

قطعا سامانه گنبد آهنین می تواند تعداد زیادی از موشک های ایرانی را پیش از رسیدن به تل آویو و دیگر اهداف در خاورمیانه رهگیری کند، ولی ایران همپیمانانش در لبنان، سوریه، عراق و یمن را به این موشکهای نقطه زنی مجهز کرده است که اسرائیل تلاش می کند هر از چندگاهی آنها را در برخی انبارهایشان در سوریه و عراق منهدم کند. اما همکاری اسرائیلی – آمریکایی در یک اتاق عملیاتی واحد مانع حزب الله لبنان برای غرق کردن اسرائیل در صدها هزار موشک و هدف قرار دادن اماکنی را که در بانک اهدافش مشخص کرده است، نخواهد شد.

ایران ابتکار خود در خصوص کشورهای عربی را که قبلا با عنوان ابتکار هرمز ارائه کرده بود، احیا کرده، ایران از کشورهای عربی دوست و روسیه خواسته است برای حل اختلافات میان کشورهای خاورمیانه و ایجاد روزنه در بن بست و نیز دعوت به گفت وگوی مستقیم برای تضمین امنیت منطقه و برطرف کردن نگرانی های کشورها در خصوص مقاصد ایران دخالت کنند. ولی ایران در خصوص توافق هسته ای موضع ثابتی دارد به طوری که هرگز با اضافه شدن هر پرونده دیگر به آن موافقت نخواهد کرد. از سوی دیگر به گفته منابعی در همپیمانان ایران، هرگونه گشایش در مذاکراتی که ایران پیشنهاد می کند، در حال حاضر بعید است.

هیچ کس جز رئیس جمهور بایدن نمی تواند با چشم پوشی از آنچه معاونانش یا همپیمانان وی پیشنهاد می‌کنند، تصمیمی اتخاذ کند، ولی علامت غیر مثبتی در ارتباط با خاورمیانه وجود دارد، بایدن می گوید صهیونیست است و در طول 50 سال زندگی سیاسی خود از اسرائیل حمایت کرده و بارها حمایت نامحدود خود از اسرائیل را مورد تاکید قرار می دهد. با این حال رابطه میان باراک اوباما و بنیامین نتانیاهو در آخرین سال های ریاست جمهوری اوباما تیره شده بود.

سئوال این است که آیا بایدن موفق به ایجاد تعادل و موازنه خواهد شد؟ آیا تمام تحریم های ایران را لغو خواهد کرد و توافق را همانطور که هست، خواهد پذیرفت، نشانه های دلگرم کننده ای در حال حاضر وجود ندارد.

منبع: الرای / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11