قدرت های جدید منطقه

نویسنده: صلاح الدین خدیو، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: شورای انتقالی جنوب متشکل از جدایی طلبان یمن جنوبی ـ سابق ـ  با پشتیبانی نیروی هوایی امارات متحده عربی بار دیگر کنترل عدن پایتخت سابق یمن جنوبی را در دست گرفتند. این اتفاق آشکارا از انشقاق در ائتلاف عربی علیه حوثیها پرده بر می دارد و بیانگر وجود پروژه مستقل ابوظبی در یمن است. امارات کشوری که تا پنجاه سال قبل روی نقشه جغرافیا حضور نداشت، در هیات یک بازیگر نوظهور می خواهد از خلیج فارس تا دریای مدیترانه یک مسیر دریانوردی ویژه داشته باشد. این بازیگر کوچک بلندپرواز در جیبوتی، سومالی و اریتره حضور دارد و عدن سرپل مهمی برایش محسوب می شود.

امارات تنها کشوری نیست که در آب های گل آلود خاورمیانه به صرافت ماهیگیری افتاده است. ایران هم در مظان این گمان قرار دارد که در پی گشودن یک مسیر زمینی به سوی مدیترانه است. 

رویای ترکیه هم برای همبسته کردن کشورهای جنوب مدیترانه در یک بلوک اخوانی با استفاده از فرصت انقلابهای عربی به باد رفته است.

قطر هم که شریک بلندپروازیهای ترکیه بود، اکنون در محاصره و انزوا به سر می برد.

عربستان هم با پشتگرمی آمریکا و اسرائیل بر سر نفوذ و قدرت تا آستانه درگیری نظامی با ایران پیش رفته است.

چند سال قبل برای نخستین بار ایران متهم شد که نفوذ منطقه ایش را آنقدر بسط داده که عملا بر چهار پایتخت عربی صنعا، بغداد، دمشق و بیروت حکم می راند. این گزاره امروز باید تعدیل و تکمیل شود، زیرا ایران تنها کشور "پایتخت دار" منطقه نیست: ابوظبی بر عدن و بنغازی حاکم و در اندیشه استیلا بر طرابلس است. دوحه و آنکارا مانع سقوط‌ طرابلس شده اند.

ایران نفوذ مطلق گذشته را در بغداد ندارد و عربستان هم به متغیری مهم تبدیل شده است. محور عربستان ـ امارات در دو پایتخت مهم قاهره و خارطوم هماهنگ تر عمل کرده و صاحب نفوذ و اعتبارند.

محور ترکیه ـ قطر تا حد زیادی بازی را به دو قطب اصلی ایران و عربستان ـ امارات واگذار کرده است.

اسرائیل رسما هیچ پایتخت عربی را در ید ندارد، اما هر کجا را بخواهد بمباران می کند! از بیروت گرفته تا دمشق و بغداد و ...

این تصاویر آشفته نمایانگر وضعیت بی ثبات و در حال گذار خاورمیانه است. منطقه ای که به باشگاهی از دولت های ضعیف و شکست خورده تبدیل شده است. نظم گذشته تضعیف شده ولی نظم جدیدی جایگزین نشده است.

بازتعریف نظم منطقه ای مستلزم تعیین تکلیف منازعه فعلی ایران و آمریکاست. برآیند و خروجی این بحران و نیز تعیین تکلیف آینده روابط ترکیه و آمریکا، نظم آتی خاورمیانه را به مدت چند دهه تعیین خواهد کرد.