عراق حلقه وصل ایران به کشورهای عربی

دیپلماسی ایرانی – دیپلمات اسبق کشورمان در خصوص نوع نگاه دستگاه سیاست خارجی دولت های یازدهم و دوازدهم به مناسبات منطقه ای، به خصوص روابط تهران با جهان عرب معتقد است: "اگرچه محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امور خارجه ایران در این تقریباً شش سال توانسته است به عنوان یکی از موفق ترین چهره های سیاست خارجی جهان، ذیل پروسه مذاکره با 6 قدرت در روابط بین الملل خود را نشان دهد، اما همواره عدم پیگیری مناسب و لازم برای بهبود روابط منطقه ای، به ویژه مناسبات جمهوری اسلامی ایران با جهان عرب از جمله نقاط ضعف وی به شمار می رود". 

مرتضی موسوی خلخالی در گپ و گفتی با دیپلماسی ایرانی پیرامون شرایط کنونی تهران در مناسبات منطقه ای بر این باور است: "با وجود این که در ۶ سال گذشته با عدم پرداختن لازم به مناسبات منطقه ضربات زیادی از نظر اقتصادی، سیاسی، دیپلماتیک و دیگر ابعاد به کشور وارد شده است، اما هرچه پیگیری این پرونده به تأخیر بیفتد، شدت و میزان آسیب ناشی از این ضربات به کشور بیشتر خواهد بود، لذا باید در سال ۹۸ وزارت امور خارجه با همراهی و همکاری حاکمیت، شورای عالی امنیت ملی، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی و دیگر نهادها برنامه جدید و در عین حال جدی را برای پیگیری مناسبات خود با جهان عرب طراحی و البته زمان بندی کند. به عبارت دیگر باید شخص محمد جواد ظریف به عنوان وزیر امرو خارجه یک بازه زمانی مشخصی را برای رسیدن به این هدف تعریف کند. در این صورت می توان گام بسیار مهمی را در این رابطه (تعدیل مناسبات با جهان عرب) برداشت؛ چون اگر چه در حال حاضر کشورهایی مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و حتی مصر نسبت به افزایش قدرت ایران در منطقه خاورمیانه حساسیت های جدی دارند، اما خود این کشورها نیز بر قدرت و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه واقفند، لذا همزمان با این که خود را از دشمنان و مخالفان جدی گسترش نفوذ ایران در جهان معرفی می کنند، اما نیم نگاهی هم به عدم افزایش تنش‌ها با تهران را در سیاست خارجی خود لحاظ می کنن

در ادامه این کارشناس جهان عرب بر این نکته تاکید کرد: "اگر وزیر امور خارجه کشور در کنار زبان انگلیسی می توانست با زبان عربی تکلم کند و یا حداقل یکی از معاونین اصلیش را از میان افرادی انتخاب می کرد که به شرایط، تاریخ، فرهنگ و اقتضائات جهان عرب آشنایی و اشراف داشت و به این زبان مسلط بود اکنون نگاه این کشورها به دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، نگاهی متفاوت بود، چرا که کشورهای عربی با نگاه ناسیونالیستی و رادیکال خودشان نسبت به هرگونه اِلِمان عربی مانند همین زبان واکنش بسیار مثبتی نشان می‌دهند و اگر وزیر امور خارجه و معاونینش با این زبان می‌توانستند تکلم کنند، اکنون مناسبات ما قدری بهتر بود. از این رو به نظرم وزیر امور خارجه باید افراد خاصی را که متناسب با این شرایط هستند برای دو سال آینده به کار گیرد و از پتانسیل آنها استفاده کند. در این راستا به نظر من اشخاصی چون علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه سابق کشورمان و رئیس فعلی سازمان انرژی اتمی و یا نظایر آن که به زبان عربی هم مسلط هستند از کسانی بودند که علیرغم فشارها و نگاه سیاست خارجی دولت دهم توانست تنش های تهران با جهان عرب را مدیریت کند. از این رو اشخاصی چون آقای صالحی می‌توانند برگ برنده ما در این عرصه باشند".

این مقام پیشین وزارت امور خارجه در ادامه اذعان داشت: "اگرچه تنها نزدیک به دو سال از وزارت امور خارجه دوران ظریف باقی مانده است، اما با یک برنامه‌ریزی دقیق و به کارگیری افرادی ماهر و آشنا به شرایط منطقه ای و مسلط به زبان عربی می‌توان شرایط را بهبود بخشید، چون اکنون کشورهای عربی می توانند به عنوان اهرم و برگ‌های برنده ما در شرایط فعلی اقتصادی ما عمل کنند. این کشورها دارای یک پتانسیل اقتصادی بسیار مناسب هستند و با تعامل با آنها می توانیم میزان صادرات غیر نفتی خود را افزایش دهیم. این کشورها که عموماً دارای ثروت بسیار بالایی هستند، می‌توانند سودهای سرشاری را نصیب کشور کنند".  

کارشناس مسائل خاورمیانه تشریح کرد: "برای پیگیری تعدیل مناسبات جمهوری اسلامی با جهان عرب، کشوری مانند عراق می تواند یک گزینه بسیار مهم و راهبردی باشد. چرا که عراق تنها کشور عربی است که می تواند در عین مناسبات گرم، عمیق و سازنده خود با تهران از پتانسیل و نفوذ جدی خود در میان کشورهای عربی، به خصوص کشورهای حوزه خلیج فارس و شورای همکاری خلیج فارس نهایت استفاده را ببرد. اگر چه به نظر می‌رسد دولت جدید بغداد با همکاری و هماهنگی بسیار خوب و می توان گفت بی نظیر در 16 سال گذشته میان برهم صالح، رئیس جمهور و عادل عبدالمهدی، نخست وزیر هم  برنامه‌های جدی برای این مسئله را در نظر دارند. اما باید تهران همکاری و هماهنگی بیشتری با دولت مرکزی بغداد در این راستا انجام دهد". 

در این رابطه مرتضی موسوی خلخالی در پایان سخنانش تصریح کرد: "سفر سال گذشته آقای روحانی به عراق می‌تواند یک نقطه عطف جدی برای از سرگیری مناسبات تهران - بغداد و جمهوری اسلامی ایران با جهان عرب در سال آتی ایجاد کند که در این شرایط بسیار لازم و حیاتی است. چون کانال مالی مد نظر سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلستان برای حمایت از ایران در برابر تحریم های ایالات متحده آمریکا چندان کارساز نیست و دوای موثری بر زخم عمیق اقتصادی و معیشتی مردم نخواهد گذاشت. پس باید از طریق کشور عراق به تعدیل مناسبات خود با جهان عرب و آمریکا اندیشید. یعنی کشور عراق می‌تواند با استفاده از نفوذ خود در عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین، عمان، کویت و حتی قطر شرایط را برای ادامه مناسبات با ایران و تقابل با تحریم های آمریکا فراهم کند. چون این کشورها وزنه‌های بسیار مهمی برای سیاست های ایالات متحده آمریکا و کاخ سفید در منطقه خاورمیانه هستند".

عبدالرحمن فتح الهی، عضو تحریریه دیپلماسی ایرانی