دعوای اردوغان در سوریه دعوای کربلا نیست

اظهارات رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه که در آن رخدادهای سوریه را به حادثه کربلا شبیه دانسته بود، واکنش های مختلفی را در بین صاحب نظران و ناظران تحولات بین المللی به همراه داشت.

صادق ملکی در گفت وگو با خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) در این باره خاطرنشان کرد: اگر ترکیه مستقیما در کشتاری که اردوغان را ناراحت کرده سهیم نباشد، غیرمستقیم در آن سهیم است و دعوای امروز اردوغان در سوریه دعوای کربلا نبوده و نیست.

وی گفت: راهبرد ترکیه در ارتباط با خاورمیانه خصوصا سوریه و عراق مبتنی بر یک نوستالوژی است. استراتژی مبتنی بر نوستالوژی در حوزه عمل سیاسی حاصلی فاجعه بار خواهد داشت. بحران امروز ترکیه با سوریه و عراق حاصل این نگاه است. نوستالژی درست یک قرن پیش با روی کار آمدن ترک های جوان در اواخر حیات دولت عثمانی سبب تسریع روند تجزیه و فروپاشی شد و ورود ترکیه به بازی ای که غرب هدایت آن و آنکارا ماموریت اجرای آن را بر عهده دارد می تواند در پی تجزیه سوریه، سبب تجزیه ترکیه نیز شود.

روسیه با سوریه به خاورمیانه بازگشته است

وی با تاکید بر اینکه ساده لوحی است که تحولات سوریه را بدون درک بازی بزرگتری که در منطقه و سطح بین المللی در جریان است تحلیل کنیم افزود: صحنه در سوریه، صحنه درگیری ژئوپولتیکی است. نتایج این درگیری عامل شکل گیری مجدد صف بندی های بین المللی و منطقه یی خواهد بود.

این کارشناس ارشد مسایل استراتژیک با بیان این اعتقاد که روسیه به طور جدی با سوریه به خاورمیانه بازگشته است گفت: مطالبات مردمی، دموکراسی خواهی و... در سایه کشمکش های حاصل از منافع، به حاشیه رانده شده است. در واقع جنگ سرد و صف بندی آن با سوریه باز تعریف می شود. با توجه به اهمیت ژئوپلتیک و استراتژیکی سوریه، از منظری تغییر معادلات و توازن در این کشور می تواند ظرفیت یک جنگ منطقه یی را در خود داشته باشد.

تحلیل غلط آنکارا بر سقوط زود هنگام اسد برخاسته از آرزوهای ترکیه بود

ملکی تصریح کرد: مقامات ترک بدون درک ابعاد درگیری و قابلیت های خود، تمام قد وارد بحران سوریه شده و با قرار گرفتن در کنار مرتجع ترین رژیم های عربی، عملا تسهیل کننده قدرت گیری جریان سلفی گری شده اند. تحلیل غلط آنکارا بر سقوط زود هنگام اسد و نماز تراویح خواندن در ماه های آغازین بحران در مسجد جامع دمشق، بیش از آنکه مبتنی بر واقعیت معادلات قدرت در سوریه باشد، حاصل خود بزرگ بینی و برخاسته از آرزوهای ترکیه بود.

وی ادامه داد: اظهارات تند رهبران ترک در رابطه با سوریه و کشورهای حامی آنان نیز برای پنهان کردن تحلیل و عملکرد اشتباهشان است. نگاه مبتنی بر عقلانیت، منکر ضرورت اصلاحات در سوریه نیست، اما اصلاحات حاصل یک روند است. دموکراسی امری صادراتی و یک شبه نیست. ترکیه خود پس از هشتاد سال تجربه جمهوریت، این روزها در روندی آرام و اصلاحی به سوی دموکراسی گام های محاسبه شده برمی دارد.

دغدغه کربلای اردوغان از جنس عاشورایی نیست

این کارشناس مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه اخیرا اردوغان در اظهاراتی کشتار جمعی منطقه بانیاس در سوریه را به اندازه کربلا دردناک و عاملان و حامیان آن را با یزید مقایسه کرده است، اظهارکرد: باید پرسید که هدف این اظهارات چیست. متاسفانه همانگونه که ادبیات مربوط به حقوق بشر و دموکراسی ابزار استثمار شده اند، ادبیات مذهبی نیز مصون از این امر نبوده اند. اردوغان خطیبی تواناست که می تواند با احساسات مخاطبان خود بازی کند. دغدغه کربلای اردوغان از جنس عاشورایی نیست.

اردوغان ترکیه را وارد کشمکش های مذهبی کرده است

وی توضیح داد: صاحب این صدا چشم های خود را بر جنایات تکفیری ها نسبت به آرامگاه حجر بن عدی و جعفر طیار بسته است. اردوغان باید پاسخ دهد در کجای حق و باطل ایستاده است. مگر می شود با همراهی واشنگتن و تل آویو از کربلا دم زد. امروز دولت اردوغان بر خلاف دولت های لائیک این کشور، ترکیه را وارد کشمکش های مذهبی کرده است.

تلاش برای تغییر معادلات در عراق اثبات می کند اردوغان در نقطه مقابل قربانیان کربلاست

ملکی گفت: نگاهی به عملکرد ترکیه در عراق نشان می دهد که آنکارا با ایستادگی در مقابل دموکراسی عددی اعتقادی به نرم های دموکراسی ندارد. چرا اردوغان علیه شیعیان عراق عمل می کند، مگر آنان مظلومان دیروز کربلا نیستند. اگر منطق اردوغان تغییر معادلات قدرت در سوریه براساس قواعد دموکراسی است، چرا دموکراسی عددی در عراق ر ا نمی پذیرد. تلاش برای تغییر معادلات در عراق با پناه دادن به طارق الهاشمی و برقراری ارتباطات نزدیک با اقلیم از موضع مذهبی برای بر هم زدن ائتلاف آنان با شیعیان، اثبات می کند اردوغان در نقطه مقابل قربانیان کربلاست.

وی تاکید کرد: در تاریخ امویانی بوده اند که برای کربلا اشک ریخته اند و سیاست به کارگرفته شده توسط اردوغان نه تنها سنخیتی با کربلا ندارد بلکه نقطه مقابل آن است. عوام فریبی نمی تواند پاسخگوی رفتار متناقضی باشد که به سران القاعده اجازه می دهد در استانبول کنفرانس خبری داشته باشند. اگر رفتار آشکار ترکیه در قبال سوریه این است، رفتار پنهانش چه خواهد بود.

ملکی گفت: بی شک اگر ترکیه مستقیما در کشتاری که اردوغان را ناراحت کرده سهیم نباشد، غیرمستقیم در آن سهیم است. به هرحال دعوای امروز اردوغان در سوریه دعوای کربلا نبوده و نیست. اگر او این دغدغه را دارد باید اول به ترکیه و رفتار آنکارا با علویان این کشور بنگرد.

برای اردوغان فقط حفظ معادلات قدرت به سود اهل تسن در ترکیه و سوریه اهمیت دارد

این کارشناس ارشد مسایل استراتژیک اضافه کرد: در سال 1938 در کربلای درسیم که ترک ها آن را به تونجعلی تغییر نام دادند، پنجاه هزار علوی قتل عام شدند. بنابر برخی اخبار در این قتل عام از بمب های سمی استفاده شد. آنچه برای اردوغان اهمیت دارد حفظ معادلات قدرت به سود اهل تسنن در داخل ترکیه و تغییر معادلات قدرت در سوریه به سود اهل تسنن است. مدعی کربلا، نباید در مسیر آمریکا و اسرائیل حرکت کند. تسریع در عادی سازی روابط با اسرائیل که تاکتیکی آسیب دیده بود، حاصل مقابله با نگاه عاشورایی است.

وی تاکید کرد: اظهارات اردوغان در مورد کربلا، حقوق بشر، دموکراسی وحتی حضور وی در مراسم عاشورای شیعیان استانبول همگی اقداماتی با اهداف سیاسی هستند. نباید این اظهارات و اقدامات، چرخش راهبردی تلقی شوند. ملاحظات سیاسی امروز، اردوغان را در حالی وادار به مذاکره با اوجالان کرده است که تا چندی پیش خواهان اعدام وی بود. ملاحظات فردا، می تواند اردوغان را واردار به عذرخواهی از ارامنه نیز کند.

ملکی همچنین درباره بهبود رابطه ترکیه با اسرائیل و تاثیر موضوع سوریه در انجام این تصمیم گفت: گرچه بحران سوریه عامل تاثیرگذار در این روند است اما آنچه مهمتر است آن است که بدانیم روابط آنکارا - تل آویو هیچگاه دچار آسیب راهبردی نشده است. حادثه داووس اقدامی نمایشی بود که توانست هدف های تاکتیکی ترکیه را تامین کند. متاسفانه ما نیز تحلیل درستی از این موضوع نداشتیم.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی با تاکید بر اینکه نباید حادثه داووس را چرخش راهبردی ترکیه قلمداد کرد اضافه کرد: ترکیه به همراه اسرائیل مهم ترین متحدین راهبردی غرب در خاورمیانه بوده و هستند. هیچ حادثه ای به این موقعیت صدمه نزده و نخواهد زد. درک مفهومی عضویت ترکیه در ناتو، اهداف استقرار سپر موشکی و پاتریوت ها عامل مهم در دور شدن از اشتباهات محاسباتی و احساسی خواهد بود.

بحران روابط ترکیه و اسرائیل بخشی از برنامه زمان بندی شده ترک ها برای بازتعریف روابط با تل آویو است

وی گفت: بحران در روابط ترکیه و اسرائیل بخشی از برنامه زمان بندی شده ترک ها در جهت بازتعریف روابط آنان با تل آویو و در نگاهی کلان خاورمیانه بود که نظام جهانی نیز با آن هماهنگ شده بود. جا انداختن الگوی ترکیه، به دست آوردن بازار خاورمیانه، جلب افکارعمومی و ... از جمله اهداف این اقدام بود. انتخاب نام اردوغان برای کودکان فلسطینی و در صدر قرار گرفتن این نام در سرزمین های اشغالی نمودی از موفقیت ترک ها در این روند بود. به هرحال آن گونه که موضوع فلسطین برای جمهوری اسلامی ایران موضوعی راهبردی بود هیچ گاه برای ترک ها این امر راهبرد نبوده است. اردوغان پس از داووس، بیش از اردوغان قبل از داووس می تواند عامل مشروعیت اسرائیل وعادی سازی در روابط آن با منطقه خصوصا در ارتباط با فلسطینی ها باشد.

شرایط امروز سوریه مطلوب غرب است

ملکی در ادامه گفت وگوی خود با ایسنا در مورد روند بحران در سوریه تصریح کرد: تابلو امروز سوریه تابلویی مبهم است. ظاهرا هیچ یک از طرفین، قدرت غلبه بر دیگری را ندارد. از نگاهی شرایط سوریه می تواند مطلوب غرب باشد. کشوری ویران که قابلیت های مقابله با اسرائیل را از دست داده و ویروس القاعده را به خود جلب کرده است، تا حدود زیادی تامین کننده اهداف غرب است. از هر طرفی کشته شود منافع غرب تامین شده است.

بخش مهمی از هزینه تامین منافع غرب را کشورهای اسلامی می دهند

وی تاکید کرد: ملاحظه مهم بحران سوریه آن است که بخش مهمی از هزینه تامین منافع غرب را کشورهای اسلامی می دهند. درواقع غرب با هزینه کشورهای اسلامی در سوریه، جنگ را مدیریت و منافع خویش را تامین می کند. شرایط فعلی سوریه حاکی از جا به جایی مکرر جبهه ها و شرایط نبرد است. در بدترین شرایط ، اگر اسد سقوط کند، باز این تحول به معنای پایان بحران در سوریه نیست.

بحران تجزیه سوریه قابلیت گسترش به ترکیه، عراق و لبنان را دارد

ملکی اضافه کرد: بحران تجزیه سوریه قابلیت گسترش به ترکیه، عراق و لبنان را خواهد داشت. از سوی دیگر یک سوریه تحت رهبری القاعده می تواند نسل کشی دیگری را که در آن غرب، ترکیه، عربستان و ... سهیم هستند به منصه ظهور برساند. تضمینی نیست که علویان قتل عام نشوند.

وی خاطرنشان کرد: هیچ کس مخالف تغییرات در سوریه نیست. دیر یا زود باید ساختار نظام سیاسی سوریه به سود اهل تسنن تغییر کند، اما منطقی که به این تغییر اعتقاد دارد، ضمن اینکه تاکید بر لزوم این تغییر را در بحرین هم دارد، خواستار پذیرش و تن دادن به دموکراسی عددی در عراق نیز است. عرصه سیاست در نگاه عام خصوصا به هنگام بحران، عرصه تعامل و پرهیز از تقابل است.

ملکی تاکید کرد: سوریه راه حل نظامی ندارد و باید با راهکار سوری - سوری و به کارگیری راه حل سیاسی از مسیر صلح و در طی یک روند به حل معضل آن پرداخت. هیچ کشوری آن هم در موقعیت ژئوپلیتیکی سوریه از معادلات آن قابل حذف نیست و به نظر می رسد دیر یا زود قدرت های بین المللی و منطقه یی با درک این موضوع در یک چارچوب منطقی روی به راه حل سیاسی آورده و کمک به حل آن کند. درغیر این صورت بحران سوریه حل نشده و دامنه های آن به منطقه گسترش خواهد یافت.