نقشه شومی که تل‌آویو دنبال می‌کند
نتانیاهو و نقشه «اسرائیلِ بزرگ»
نویسنده: عمادالدین حسین
دیپلماسی ایرانی: «احساس می‌کنم به رؤیای «اسرائیل بزرگ» پیوندی عمیق دارم و آن را مأموریتی تاریخی و روحانی می‌دانم که نسل‌های گذشته، حال و آیندهِ یهود در آن سهیم‌اند و هر نسل، این مأموریت را به نسل یهودیِ بعدی می‌سپارد.» این عبارتِ بسیار خطرناک را بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در گفت‌وگویی با شارون گال، مجری اسرائیلی و نماینده پیشینِ راست‌گرا، در میانهِ هفته گذشته بر زبان آورد. مجری پس از شنیدنِ این جمله، خطاب به نخست‌وزیر گفت می‌خواهد به او هدیه‌ای بدهد؛ و آن، «نقشه اسرائیل بزرگ» بود. سپس نتانیاهو بار دیگر رؤیا یا تعهد خود نسبت به این نقشه را تکرار کرد.
بسیاری از عرب‌ها، ایده «اسرائیل بزرگ» را باور نمی‌کردند و آن را یا اغراق‌گوییِ افراطیون عرب می‌پنداشتند یا رؤیای گروه‌های کوچکی از افراطیون اسرائیلی. اما وقتی خودِ نخست‌وزیر اسرائیل آن را در این زمانه بر زبان می‌آورد، مشکل از همین‌جا آغاز می‌شود؛ و از همین زاویه می‌توان واکنش‌های تندِ عربی به‌ویژه از سوی مصر، اردن و شورای همکاری خلیج فارس را فهمید.
اما نقشه «اسرائیل بزرگ» که این اندازه در منطقه جنجال آفرید، چیست؟
این اصطلاح، یا «سرزمین کامل اسرائیل»، بنا بر تفسیر توراتی از رود نیل در مصر تا رود فرات در عراق امتداد می‌یابد و بنابراین، همه منطقه میان این دو رود را در بر می‌گیرد. طبق تفسیرهای جدید اسرائیلی، این نقشه تمام فلسطینِ کنونی، سراسر اردن، لبنان و سوریه و نیز بخش‌هایی از عراق و مصر و شبه‌جزیره عربستان را شامل می‌شود.
تا سپتامبر ۲۰۲۳، مفهوم «اسرائیل بزرگ» تقریباً به نوشته‌ها و اندیشه‌های تندروترین صهیونیست‌ها محدود بود؛ به‌ویژه پس از توافق اسلو در سال ۱۹۹۳ که باعث شد اسرائیل گه‌گاه از عزم مخالفت خود با ایده راه‌حل دو‌دولتی سخن بگوید حتی اگر این سخن صرفاً نظری و بی‌پایه در عرصه عمل بود. اما در میانهِ سپتامبر ۲۰۲۳، یعنی حدود سه هفته پیش از عملیات «طوفان الاقصی»، نتانیاهو در مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی کرد و نقشه‌ای را نمایش داد که کرانه باختری و نوار غزه را در چارچوب مرزهای اسرائیل نشان می‌داد؛ و این نخستین بار بود که اسرائیل علناً از راه‌حل دو‌دولتی دست می‌شست.
در سپتامبر ۲۰۲۴، و لحظاتی پس از ترورِ سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله، به دست ارتش اسرائیل، نتانیاهو گفت: اکنون وقت آغازِ ترسیم نقشه‌ای تازه برای خاورمیانه است. او این عبارت را بارها تکرار کرد؛ به‌ویژه پس از سرنگونی نظامِ بشار اسد در سوریه در ۸ دسامبر گذشته، و سپس پس از عملیات ویژه علیه تأسیسات هسته‌ای و نظامی ایران در ژوئن گذشته.
با این همه، برخی ممکن است بپرسند: در سخنان اخیر نتانیاهو چه نکته تازه‌ای هست در حالی که عبارات مشابهی کم‌وبیش از دیرباز و حتی پیش از تأسیس دولت اسرائیل در سال ۱۹۴۸ تکرار می‌شد؟ پاسخ ساده است: خطر اکنون از آن‌جاست که این‌ها صرفاً گفته‌های یک روحانی یهودی، یک افراطی راست‌گرا یا یک شخص رسانه‌‌ای اسرائیلی برای تحریک احساساتِ راستِ دینی نیست؛ بلکه گوینده، خودِ نخست‌وزیر اسرائیل است.
خطرناک‌تر آن‌که مجموع رفتار و تحرکات اسرائیل از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، گام‌هایی عملی برای پیاده‌سازی همین رؤیاها و تمنیات بر زمین است. وقتی اسرائیل به ویران‌سازی نوار غزه ادامه می‌دهد، رسماً اعلام می‌کند که با برخی کشورها برای کوچاندن فلسطینیان به آنجاها مذاکره می‌کند، روند یهودی‌سازیِ کرانه باختری را پیش می‌برد، اراضی بیشتری از سوریه را اشغال می‌کند و از جنوب لبنان خارج نمی‌شود، ایران را بمباران می‌کند و با مصر تنش می‌آفریند این دیگر صرفاً تشدید لفظی برای خشنود کردن افراطی‌ها نیست؛ اصل خطر آن است که اکنون همین افراطی‌ها عملاً بر اسرائیل حکم می‌رانند.
واکنش‌های عربی به‌موقع بود؛ از جمله محکومیت وزارت أمور خارجه مصر نسبت به اظهارات نتانیاهو و درخواست این وزارتخانه برای ارائه توضیحات درباره معنای آن سخنان، همراه با تأکید بر این‌که هیچ راه‌حلی جز تشکیل دولت فلسطینی بر مرزهای ژوئن ۱۹۶۷ وجود ندارد. وزارت امور خارجه امارات متحده عربی نیز با صدور بیانیه‌ای تند، اظهارات نتانیاهو را به شدیدترین وجه محکوم و تقبیح کرد و آن را تجاوزی آشکار به حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل دانست. وزارت أمور خارجه امارات همچنین بر ردّ قاطعِ هرگونه تهدید علیه حاکمیت کشورهای عربیِ برادر تأکید کرد و خواستار آن شد که افراطیونِ دولت اسرائیل از صدورِ بیانیه‌ها یا انجام اقدامات تحریک‌آمیز دست بکشند؛ و نیز همه طرح‌های شهرک‌سازی و توسعه‌طلبانه که ثبات منطقه را تهدید و فرصت‌های صلح و همزیستی در منطقه و میان ملت‌های آن را تضعیف می‌کند، فوراً متوقف شود.
در یادداشتی بر بستر «ایکس»، دکتر انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک حاکم امارات، اظهارات نتانیاهو را گفتمانی افراطی و متکبرانه توصیف کرد که منطقه و ملت‌هایش همواره بهای آن را پرداخته‌اند. او همچنین نوشت: «این چه تحریک‌آفرینی است؟ و چه مصلحتی از این گفتمانِ تحریضی حاصل می‌شود؟ و تا کِی افراط و افراطیون با گفتمان حذف و به‌حاشیه‌راندن، سرنوشت منطقه را رقم خواهند زد؟»
شورای همکاری خلیج فارس نیز به‌گفتهِ دبیرکل آن، جاسم البدیوی همین موضع قاطع را گرفت و اظهارات نتانیاهو را نقضی آشکارِ منشور سازمان ملل و حقوق بین‌الملل و تهدیدی مستقیم برای امنیت و ثبات منطقه دانست.
عربستان سعودی این اظهارات را با شدیدترین عبارات محکوم کرد و بر ردّ کاملِ ایده‌ها و طرح‌های شهرک‌سازی و توسعه‌طلبانه تأکید کرد.
اردن این سخنان را پوچ و تحریک‌آمیز خواند و اعلام کرد که نه به اردن و نه به دیگر کشورهای عربی آسیبی نخواهد رساند.
طبعیتاً همین موضعِ ردّکننده از سوی اکثریت کشورهای عربی و نیز اتحادیه عرب تکرار شد.
این‌ها مواضعِ عربیِ خوبی است، اما به هماهنگی بیشتری نیاز دارد تا پیامِ روشنی به آمریکا و اسرائیل برسد که اعراب «نقشه نتانیاهو» را نخواهند پذیرفت.
منبع: روزنامه البیان / مترجم: رضا حاجی محمدی
نظر شما :