پیام‌هایی که این سفر در بر دارد
ابعاد استراتژیک سفر وزیر دفاع عربستان به ایران در بستر تحولات منطقه ای و مذاکرات
نویسنده: مبین عبدی کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه، دانشگاه علامه طباطبایی
دیپلماسی ایرانی: در شرایطی که مذاکرات حساس و غیررسمی میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا در عمان از سر گرفته شده، سفر رسمی وزیر دفاع عربستان سعودی، خالد بن سلمان، به تهران و دیدار او با رهبری معظم جمهوری اسلامی ایران، همراه با ارائه پیام مستقیم از سوی ملک سلمان، رویدادی دارای بار ژئوپلیتیک و راهبردی بالا محسوب می‌شود. این دیدار، نه صرفاً در ادامه روند عادی‌سازی روابط ایران و عربستان پس از توافق پکن، بلکه به‌عنوان پیامی ترکیبی برای واشینگتن، تل‌آویو، و دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی قابل تفسیر است.
ابعاد کلیدی دیدار وزیر دفاع عربستان با رهبر جمهوری اسلامی ایران
۱. زمان‌بندی حساس و پیام به طرفین مذاکرات
• این دیدار درست در بحبوحه مذاکرات ایران و آمریکا برگزار شد؛ هم‌زمانی‌ای که به‌هیچ‌وجه تصادفی نیست. عربستان می‌خواهد نشان دهد که اگر توافقی حاصل شود، نقش سازنده دارد و اگر شکست بخورد، در کنار بازیگران منطقه‌ای در مسیر جلوگیری از تنش و ناامنی عمل می‌کند.
۲. پیامی برای آینده بدون توافق
• یکی از احتمالات مهم درباره محتوای پیام ملک سلمان، این است که عربستان به ایران اطمینان داده در صورت شکست مذاکرات با آمریکا، حاضر نیست بخشی از تنش‌آفرینی‌های بعدی باشد. این یعنی:
• مخالفت ضمنی با استفاده از پایگاه‌های آمریکایی در خاک عربستان برای اقدام نظامی علیه ایران.
• ارسال این پیام به واشنگتن که ریاض دیگر نمی‌خواهد ابزار مستقیم فشار علیه تهران باشد.
• تلاش برای حفظ موازنه در روابط همزمان با واشنگتن و تهران.
۳. درخواست عربستان برای مهار تهدیدات نیابتی
• یک بند مهم دیگر که احتمال دارد در پیام سعودی‌ها آمده باشد، درخواست از ایران برای مهار حملات یا تهدیدات حوثی‌ها نسبت به سکوها و کشتی‌های نفتی عربستان است.
• این نگرانی در پی حملات چندماهه اخیر به مسیرهای کشتیرانی و زیرساخت‌های انرژی سعودی به‌ویژه در دریای سرخ و تنگه باب‌المندب، پررنگ‌تر شده است.
• ریاض نیاز دارد که اطمینان یابد توافق با تهران تنها یک ژست دیپلماتیک نیست، بلکه در عمل به کاهش تهدیدات می‌انجامد.
۴. تثبیت نقش مستقل عربستان
• عربستان سعودی تلاش دارد با این دیدار، خود را بازیگری مستقل و پیش‌برنده صلح منطقه‌ای معرفی کند؛ نه صرفاً وابسته به آمریکا یا معارض با ایران.
• این تلاش در راستای سیاست خارجی «چندجانبه‌گرای محتاطانه» محمد بن سلمان است؛ سیاستی که به تعادل با چین، آمریکا، روسیه و ایران همزمان می‌اندیشد.
۵. پاسخ راهبردی به اسرائیل
• نزدیکی ایران و عربستان، تهدیدی مستقیم برای رژیم صهیونیستی به شمار می‌رود که طی سال‌های اخیر تلاش داشت از تقابل تهران و ریاض، محور جدیدی برای مهار ایران بسازد.
• دیدار اخیر، عملاً امکان شکل‌گیری ائتلاف‌های نظامی ضدایرانی مانند ناتوی عربی را تضعیف کرده است.
نتیجه‌گیری
دیدار وزیر دفاع عربستان سعودی با مقام معظم رهبری، رویدادی استراتژیک برای منطقه است. این دیدار نه تنها مهر تأییدی بر روند تنش‌زدایی میان تهران و ریاض است، بلکه از منظری وسیع‌تر، بیانگر بازتعریف جایگاه عربستان در نظم امنیتی جدید خاورمیانه و تقویت اقتدار منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران در شرایط مذاکره با آمریکا محسوب می‌شود.
برای ایران، این دیدار فرصتی است برای نمایش قدرت نرم و نشان دادن آنکه همزمان می‌تواند در میز مذاکره با آمریکا حضور داشته باشد و در معادلات منطقه‌ای، جایگاهش را تثبیت کند. پیام ضمنی ایران به آمریکا نیز این است که در صورت عدم توافق، ابزارهای متنوعی برای توازن قدرت در اختیار دارد.
برای عربستان، سفر وزیر دفاع پیامی صریح به آمریکا و اسرائیل است که ریاض دیگر صرفاً دنباله‌رو سیاست‌های تقابلی نیست و در شرایط بحرانی، حاضر به ایفای نقش میانجی به‌جای متحد صرف نیست. همچنین، اگر مذاکرات به نتیجه نرسد، ریاض تلاش خواهد کرد با حفظ کانال ارتباط با تهران، از تبدیل شدن به میدان منازعه جلوگیری کند.
در همین حال، اگر عربستان واقعاً از ایران خواسته باشد کنترل تهدیدات حوثی‌ها را افزایش دهد، این نشانه‌ای از مرحله‌ای تازه در تعاملات امنیتی و شاید آغاز گفت‌وگوهای منطقه‌ای در قالبی گسترده‌تر است.
در نهایت، این دیدار نشان می‌دهد که نظم منطقه‌ای در حال حرکت از تقابل به تعامل راهبردی مشروط است؛ تعاملی که اگرچه پرچالش، اما به‌وضوح در مسیر نوعی هم‌زیستی هوشمندانه میان قدرت‌های رقیب منطقه‌ای قرار دارد.
نظر شما :