مذاکرات ایران و امریکا زیر سایه فشار

یادداشت سردبیر: ولادیمیر بکیاش - تحلیلگر نظامی-سیاسی روس، متخصص در امنیت استراتژیک و کارشناس خاورمیانه و آفریقا

دیپلماسی ایرانی: هر روز، جهان با اضطراب از خواب بیدار می‌شود و چشم به اخبار کاخ سفید می‌دوزد؛ در انتظار اقدامات و اعلامیه‌های «تاریخی» جدید از سوی دونالد ترامپ، که رفاه و امنیت بسیاری از کشورها واقعاً به آن وابسته است.

در مورد ترامپ بسیار می‌توان گفت: اینکه چه می‌کند، چگونه انجام می‌دهد و اینکه اقداماتش واقعاً چقدر مؤثر هستند. بسیاری استدلال می‌کنند که اظهارات جنجالی و نمایشی او اغلب فاقد محتوای واقعی است و اثرگذاری اقداماتش تاکنون، اگر نه کاملاً صفر، بسیار ناچیز بوده است.

وعده‌های پایان دادن به جنگ در اوکراین، اخراج تمام مهاجران بدون مدارک، تبدیل غزه به یک منطقه توریستی لوکس؛ بسیاری از اعلامیه‌های بزرگ انجام شده، اما تعداد کمی محقق شده‌اند. این شکست‌ها از دید ترامپ و حلقه نزدیکانش پنهان نمانده است. آنها می‌فهمند که این "تصویر" موجود باید تغییر کند. اقدامات جسورانه و سریع مورد نیاز است؛ اقداماتی که به وضوح منافع آمریکا را تأمین کنند و نشان دهند که ترامپ به وعده‌های خود عمل می‌کند.

و اکنون به نظر می‌رسد ایران ممکن است هدف بعدی چنین حرکتی باشد؛ چشم‌اندازی نگران‌کننده.

همان‌طور که می‌دانیم، ترامپ عملاً به ایران در مورد برنامه هسته‌ای آن اولتیماتوم داده است. او از تهران خواسته است که ظرف دو ماه توافقنامه جدیدی را برای محدود کردن و نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای خود امضا کند یا با حمله نظامی ویرانگر آمریکا روبه‌رو شود.

پاسخ ایران قاطع بوده است. رهبر معظم انقلاب آیت‌الله علی خامنه‌ای به صراحت هرگونه مذاکره با قدرت‌های "ارعاب‌گر" را رد کرده و اعلام کرده‌اند که تهران به گفت‌وگویی که برای تحمیل خواسته‌های خارجی طراحی شده باشد، وارد نخواهد شد. این پاسخ مستقیمی به نامه اخیر ترامپ بود که برای مذاکره در مورد یک توافق هسته‌ای جدید دعوت کرده بود. رهبر انقلاب ایران همچنین گفت: "هدف واقعی آنها حل مشکلات نیست، بلکه اعمال فشار است. ایران به چنین انتظاراتی تن نخواهد داد."

اوضاع به سرعت در حال تشدید است، نه فقط بین آمریکا و ایران، بلکه با حضور یک طرف سوم: اسرائیل. مقامات اسرائیلی هشدار داده‌اند که تأسیسات هسته‌ای ایران ممکن است حتی قبل از پایان مهلت دو ماهه ترامپ هدف قرار گیرند؛ احتمالاً در یک عملیات مشترک با ایالات متحده.

در همین حال، افزایش نظامی آمریکا در منطقه با سرعت ادامه دارد. بیش از 40 هزار سرباز آمریکایی در نزدیکی ایران مستقر شده‌اند. ناو هواپیمابر یواساس هری اس. ترومن در دریای سرخ فعالیت می‌کند، در حالی که گزارش‌ها حاکی از حرکت یواساس کارل وینسون برای تقویت حضور دریایی است.

تصاویر ماهواره‌ای تأیید می‌کنند که شش بمب‌افکن استیلث B-2 اسپیریت در حال حاضر در دیه‌گو گارسیا – یک پایگاه دورافتاده آمریکایی در اقیانوس هند – مستقر هستند.

بمب‌افکن‌های استراتژیک، از جمله B-52H، همچنان در پایگاه هوایی العیدید قطر باقی مانده‌اند. در روزهای اخیر، پنج هواپیمای باری C-5M سوپر گالاکسی محموله‌هایی را به همین پایگاه تحویل داده‌اند، که احتمالاً شامل سیستم‌های دفاع موشکی پاتریوت یا تاد بوده است. گزارش‌های دیگری از تحویل سیستم‌های پاتریوت به پایگاه هوایی عیسی در بحرین توسط پروازهای سی-۱۷ حکایت دارد.

روز جمعه، منابع گزارش دادند که آمریکا و کره جنوبی موافقت کرده‌اند سیستم‌های موشکی پاتریوت را به طور موقت از شبه‌جزیره کره به خاورمیانه منتقل کنند؛ نشانه‌ای از افزایش آمادگی نظامی واشینگتن. نیروهای آمریکایی به وضوح در حال جابه‌جایی تجهیزات برای محافظت از پایگاه‌های خود در anticipation of تلافی احتمالی ایران هستند.

در همین حال، ایران هیچ نشانه‌ای از عقب‌نشینی نشان نمی‌دهد. این کشور مدت‌هاست هدف حملات اسرائیل بوده و گزارش‌ها حاکی از آن است که در اکتبر، حملات هوایی اسرائیل آخرین سیستم‌های دفاع هوایی S-300 عرضه شده توسط روسیه به ایران را از کار انداخت. بر اساس منابع آمریکایی و اسرائیلی، سیستم‌های باقی‌مانده S-300 ایران در حملات قبلی – از جمله یکی در آوریل 2024 – نابود شده‌اند.

با این حال، علی‌رغم این شکست‌ها، ایران مانند کشوری که توسط تهدیدها مرعوب شده باشد رفتار نمی‌کند. دیوید پترائوس، ژنرال سابق آمریکا، اخیراً هشدار داد که ایران هنوز دارای قابلیت‌های تلافی‌جویانه قابل توجهی از جمله زرادخانه گسترده موشکی است؛ حتی اگر حملات اسرائیل تولید موتورهای سوخت جامد را به میزان قابل توجهی کند کرده باشد.

نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز شبکه رادارهای هشدار زودهنگام فراتر از افق "قدیر" خود را گسترش داده است، با نصب سیستم‌های جدید نزدیک تبریز و در امتداد خلیج فارس. این سیستم‌ها می‌توانند هواپیماها، موشک‌های کروز و موشک‌های بالستیک را از فاصله دور شناسایی کنند و شبکه دفاع هوایی ایران را تقویت کنند. بسیاری از تحلیلگران معتقدند این رادارها بر اساس سیستم "رزونانس-ان" روسیه ساخته شده‌اند که به ایران صادر شده و احتمالاً به صورت محلی تطبیق داده شده است.

در روزهای اخیر، مقامات ایرانی تهدیدهای مستقیمی را مطرح کرده‌اند. آنها هشدار داده‌اند که در صورت حمله، تهران علیه منافع آمریکا در منطقه – از جمله پایگاه دیه‌گو گارسیا – تلافی خواهد کرد.

نگران‌کننده‌تر، محمد متعمدی‌زاده، نماینده مجلس ایران، ادعا کرده است که غنی‌سازی اورانیوم تا سطح سلاح‌های هسته‌ای "به آسانی نوشیدن آب" خواهد بود. او افزود: "اگر تصمیم به ساخت سلاح هسته‌ای بگیریم، می‌توانیم این کار را بدون زحمت انجام دهیم."

علی لاریجانی، مشاور ارشد رهبر معظم انقلاب، حتی فراتر رفت. او در مصاحبه‌ای در 31 مارس اعلام کرد که اگر تأسیسات هسته‌ای ایران توسط آمریکا یا اسرائیل مورد حمله قرار گیرد، تهران چاره‌ای جز دنبال کردن سلاح هسته‌ای نخواهد داشت. او گفت: "اگر فشار بیاورید، این مسئله توجیه ثانویه پیدا می‌کند. مردم خواهان ساخت سلاح هسته‌ای برای امنیت ملی خواهند شد."

انتظار می‌رود تحولات بیشتری به زودی رخ دهد. محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، رویداد مهمی را برای 9 آوریل اعلام کرده است که در آن کشور بیش از 100 دستاورد علمی و فناوری جدید را رونمایی خواهد کرد؛ نشانه‌ای واضح از تحرک و جاه‌طلبی ایران.

چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا حملاتی علیه ایران صورت خواهد گرفت؟ آیا تهران در آخرین لحظات برای به تأخیر انداختن رویارویی امتیازاتی خواهد داد؟ به شخصه بعید می‌دانم ترامپ عقب‌نشینی کند. گفتمان تشدید خواهد شد و حملات واقعاً ممکن است اتفاق بیفتد؛ و به زودی. اما آنچه بعداً اتفاق می‌افتد، و کجا – در خلیج فارس، در اسرائیل، یا حتی در خاک آمریکا – نامشخص است. آنچه روشن است این است که چیزی در راه است.

منبع: نیوز / ترجمه: محمدحسین واحدی