واکنش قاطع ایروانی در نشست شورای امنیت سازمان ملل پیرامون اجرای قطع نامه ۲۲۳۱
اجماع برای دیپلماسی؟!
دیپلماسی ایرانی: بعدازظهر سه شنبه به وقت محلی در نیویورک، نشست دورهای شورای امنیت سازمان ملل با دستور کار بررسی اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ برگزارشد و هر کدام از اعضای شورا (امنیت) به نمانیدگی از کشورهای متبوعشان به بیان دیدگاه‌ها و نظراتشان پرداختند. به گزارش شرق، در مجموع اگر چه نشست پایانی سال ۲۰۲۴ شورای امنیت در خصوص برجام به انتقادات و حتی خط و نشان کشیدن برای تهران گذشت، اما کماکان همه طرفین بر راه حل مذاکره و دیپلماسی به جای تشدید تنش تاکید دارند. چنانی که «رزماری دی کارلو»، معاون دبیر کل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و صلح در جریان قرائت هجدهمین گزارش «آنتونیو گوترش» این درخواست را داشت که به راه حل دیپلماتیک برای احیای اهداف برنامه متعهد باقی بمانند و چندجانبه گرایی و دیپلماسی را در اولویت قرار دهند.
دبیرکل سازمان ملل در بخشی از گزارش دو صفحه‌ای خود متذکر شد که، «از زمان آخرین گزارش من (گوترش)، تحولات منطقه‌ای پیرامون برجام بدتر شده است که بر نیاز حیاتی به راه حل صلح آمیز برای موضوع هسته‌ای ایران تاکید می‌کند». دبیرکل سازمان ملل یادآور شد که، «آمریکا، نه به این طرح (برجام) بازگشته است، نه تحریم های یک جانبه اعمال شده پس از خروج از برجام در ۸ مه ۲۰۱۸ را لغو یا تعلیق کرده است». در ادامه این گزارش قید شده که، «آمریکا همچنین معافیت‌ها را در رابطه با تجارت نفت جمهوری اسلامی ایران تمدید نکرده است. ایران از ماه مه ۲۰۱۹ پس از خروج آمریکا از برجام، هیچ یک از گام‌هایی را که بر خلاف تعهدات مرتبط هسته‌ای خود برداشته است، معکوس نکرده (بازنگردانده) است. در حالی که وارد آخرین سال اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) می‌شویم، از اعضای (شرکت کنندگان) برجام و آمریکا می‌خواهم که به راه حل دیپلماتیک برای احیای اهداف برنامه متعهد باقی بمانند و از آنها می‌خواهم که چندجانبه گرایی و دیپلماسی را در اولویت قرار دهند، همان اصولی که به آنها اجازه داد تا این توافق را در سال ۲۰۱۵ ایجاد کنند و مسیرهایی برای صلح و امنیت پایدار بدست آورند.»
آژانس: ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۳۲ برابر حد مجاز برجام است
هم چنین در نشست شورای امنیت سازمان ملل عنوان شد که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تازه‌ترین گزارش خود باور دارد که، «فعالیت‌های راستی‌آزمایی و نظارتی مربوط به برجام به‌طور جدی تحت تأثیر توقف اجرای تعهدات هسته‌ای ایران قرار گرفته است. آژانس تداوم آگاهی و اطلاعات در بسیاری از جنبه‌های برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران را از دست داده است. علاوه بر این، آژانس خاطرنشان کرد که از فوریه ۲۰۲۱ تاکنون قادر به راستی آزمایی کل ذخایر اورانیوم غنی شده در جمهوری اسلامی ایران نیست، اما تخمین زده است که تا ۲۶ اکتبر ۲۰۲۴، کل ذخایر اورانیوم غنی شده ۶۶۰۴.۴ کیلوگرم (بیشتر از حد ۲۰۲.۸ کیلوگرم تعیین شده در برجام)، شامل ۸۶۶.۴ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۲۰ درصد از نوع U-۲۳۵ و ۱۸۴.۳ کیلوگرم اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد از نوع U-۲۳۵ می‌باشد. آژانس علاوه بر این، در مورد نشست‌های سطح بالای خود با جمهوری اسلامی ایران در ۱۴ نوامبر ۲۰۲۴ گزارش داد، که طی آن احتمال عدم گسترش بیشتر ذخایر اورانیوم غنی‌شده U-۲۳۵ با خلوص ۶۰ درصد توسط ایران مطرح شد. با این حال، این گفت‌وگوها مستلزم رایزنی‌های مستمر برای ایجاد اقدامات راستی‌آزمایی فنی مورد نیاز آژانس برای تأیید اجرای چنین ترتیبی است.
تسهیلگر برجام: گفت‌وگوها ادامه یابد؛ همه از اجرای برجام حمایت کنند
در ادامه نشست دورهای شورای امنیت هم ونسا فریزر، سفیر و نماینده دائم مالت در سازمان ملل که کشورش تسهیلگر توافق هسته‌ای ایران موسوم به برجام است بر راه حل مذاکره تاکید داشت و مانند گوترش در درخواست مشابهی عنوان کرد که، «من از همه کشورهای عضو می‌خواهم که به گفت‌وگو ادامه دهند و اهمیت برجام را به عنوان یک توافق چندجانبه در عدم اشاعه هسته‌ای تصدیق کنند.» نماینده مالت گفته هایش را اینگونه ادامه داد: «همچنین می‌خواهم جامعه بین‌المللی را تشویق کنم که مطابق بند ۲ قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) عمل کنند. این بند از همه کشورهای عضو، سازمان‌های منطقه‌ای و سازمان‌های بین‌المللی می‌خواهد اقدامات مناسب را برای حمایت از اجرای برجام انجام دهند.» به نوشته ایرنا، این آخرین گزارش کشور مالت در مقام تسهیل گری در عضویت دوساله در شورای امنیت (۲۰۲۲-۲۰۲۴) است. ساختار گزارش فعلی همانند گزارش ژوئن گذشته تمرکز بر تحولات مربوط به برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران و ارجاعات به گزارشات اخیر آژانس انرژی اتمی پیرامون برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران و برجام است. گزارش همانند گزارشات قبلی به تحولات اخیر و گزارشات آژانس و تبادل مکاتبات اخیر تروئیکا، ایران و روسیه پرداخته است. علاوه بر گزارشات آژانس، تسهیل گر به مکاتبات اخیر تروئیکا، ایران و روسیه به رئیس شورای امنیت و دبیرکل در مورد اجرای تعهدات ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام اشاره دارد.
چین: بکارگیری مکانیسم ماشه شورای امنیت سازنده نیست
در ادامه نشست شورای امنیت، سفیر و نماینده چین هم در سازمان ملل با بیان اینکه بکارگیری مکانیسم ماشه شورای امنیت سازنده نیست، با موفق دانستن مذاکرات اخیر ایران و اتحادیه اروپا، خواستار ادامه گفتگ ووها شد. این دیپلمات چینی، سفر رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران را موفقیت آمیز دانست و تاکید داشت که، «همکاری ایران و آژانس همچنان ادامه دارد و این تحولات دلگرم کننده و دشوار به دست آمده است و همه باید از این فرصت استفاده کنند.» سفیر چین در سازمان ملل ادامه داد که، «واشنگتن به عنوان مقصر اصلی بحران هسته‌ای ایران باید از اقدامات فشار حداکثری دوری و حسن نیت خود را نشان دهد». به گفته این مقام چینی، «نباید تحولات منطقه را به برنامه هسته‌ای ایران ربط داد و طرفین باید در چارچوب برنامه هسته‌ای ایران رفتار کنند. طرفین باید به‌دنبال کاهش تنش در خاورمیانه باشند.»
درخواست نماینده اروپا در سازمان برای مذاکره آمریکا و همه طرف‌ها درباره برجام
نشست شورای امنیت با«استاوروس لامبرینیدیس، سخنان نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل متحد ادامه یافت او از همه طرف‌ها از جمله آمریکا خواست درباره برنامه هسته‌ای ایران و برجام مذاکره کنند. نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل هم چنین اضافه کرد که، «دیپلماسی همچنان بهترین راه برای اطمینان از ماهیت برنامه هسته‌ای ایران است و برجام به ثبات سراسر منطقه کمک خواهد کرد.» به گفته ایرنا، او بدون اشاره به اقدامات مخرب تروئیکای اروپا با بیان اینکه قطعنامه ۲۲۳۱ همچنان چارچوب گزارش‌ها آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برنامه هسته‌ای ایران است، با مقصر وانمود کردن تهران، مدعی شد که،« گزارش های اخیر آژانس حاکی از توسعه برنامه هسته‌ای خطرناک ایران است و عدم همکاری ایران با آژانس موجب اخلال در روند نظارت آژانس شده است.» این مقام اروپایی همچنین ادعا کرد که، «اظهارات مقامات ایران درباره احتمال تغییر دکترین هسته‌ای خود نیز نگران کننده است.» نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل با بیان اینکه این اتحادیه به راهکار دیپلماتیک در قبال برنامه هسته‌ای ایران پایبند است، این را مطرح که، «کانال ارتباطی برای دریافت پیشنهادهای مختلف باز است.» این مقام اروپایی به جنگ اوکراین و ادعاها درباره نقش تهران در این جنگ در کمک به روسیه هم پرداخت و به ادعای او، «اتحادیه اروپا نگران مشارکت ایران در جنگ روسیه علیه اوکراین است.»
آمریکا: دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به راه حل موثر در قبال ایران است
در نشست شورای امینت «رابرت وود»، سفیر و نماینده آمریکا در سازمان ملل هم با تکرار ادعاهای واشنگتن علیه جمهوری اسلامی ایران بر راه حل مذاکره تاکید داشت و مدعی شد که، «دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به راه حل موثر و پایدار برای نگرانی های جامعه بین‌المللی در مورد برنامه هسته‌ای ایران است.» البته این دیپلمات دولت بایدن با ارجاعی به گزارش دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادعا کرد که، «ما دلایل خوبی برای نگرانی در مورد نیات تهران داریم». چون به باور او، «اقدامات ایران نشان می‌دهد که علاقه‌ای به اثبات قابل راستی آزمایی بودن برنامه هسته‌ای خود ندارد. لذا ما باید در محکومیت این رفتار خطرناک و شکست ایران در همکاری و رسیدگی به سؤالات حل نشده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صریح باشیم.» این دیپلمات آمریکایی در عین حال افزود که، «اگرچه دیپلماسی بهترین گزینه است، اما ایالات متحده نیز به صراحت گفته است ایران هسته‌ای هرگز نمی‌تواند یک گزینه باشد. ما آماده هستیم تا از تمام عناصر قدرت ملی برای اطمینان از این نتیجه استفاده کنیم.»
روسیه: فعال‌سازی مکانیسم ماشه محکوم به شکست است
واسیلی نبنزیا سفیر و نماینده دائم روسیه نیز در سازمان ملل روز سه شنبه به وقت محلی در نشست شورای امنیت درباره قطعنامه ۲۲۳۱ و اجرای برجام با انتقاد از رویکرد آمریکا و اروپا در قبال برجام، تهدید به فعال‌سازی مکانیسم ماشه محکوم به شکست دانست. به گفته این دیپلمات روس، «نمی‌توان اظهارات نماینده اتحادیه اروپا درباره توافق هسته‌ای ایران را منطقی و واقع گرایانه دانست. آنها با مقصر جلوه دادن ایران و اظهاراتی ضدایرانی خواستار نادیده گرفتن نقض تعهدات خود نسبت به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هستند.» نبنزیا با بیان اینکه دولت بایدن با ادعای تلاش برای رسیدن به توافق با ایران روی کار آمد اما تلاش معناداری برای بازگشت به برجام انجام نداد، خاطرنشان کرد که، «طرف های اروپایی با وجود ادعای خود مبنی بر پایبندی به دیپلماسی، از هر بهانه‌ای برای اتخاذ رویکردهای ضدایرانی استفاده می‌کنند و نیز نتوانستند از آمریکا فاصله بگیرند».
انگلیس: تروئیکای اروپا به تعامل با ایران ادامه خواهد داد
جیمز کاریوکی، سفیر و معاون نمایندگی انگلس در سازمان ملل هم بر دیپلماسی تاکید داش و طی نشست شورای پیرامون قطعنامه ۲۲۳۱ و اجرای برجام تصریح کرد که، «انگلستان و شرکایش در اتحادیه اروپا مصمم به دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک هستند و ما به تعامل با ایران برای یافتن راهی سازنده ادامه خواهیم داد.» البته این دیپلمت اروپایی هم با ادبیاتی ضدایرانی اتهاماتی را متوجه تهران کرد و مدعی شد که، «ایران به توسعه برنامه هسته‌ای خود در سطوحی ادامه می‌دهد که فاقد هرگونه توجیه غیرنظامی معتبر است و ذخایر اورانیوم غنی شده ایران در حال حاضر بیش از ۳۲ برابر محدودیت های برجام است.» او در پایان عنوان داشت: «اما بگذارید روشن بگویم؛ با نزدیک شدن به موعد انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت در اکتبر آینده (سال ۲۰۲۵)، در مقطع حساسی قرار داریم. ما هر گام دیپلماتیک لازم را برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای از جمله فعال‌سازی مکانیزم ماشه را در صورت لزوم برخواهیم داشت.»
ایروانی: سوء استفاده از مکانیسم ماشه با پاسخ قاطع ایران مواجه خواهد شد
مهم‌ترین بخش نشست دوره شورای امنیت به سخنان امیرسعید ایروانی اختصاص داشت و هشدار داد که، «سوء استفاده از مکانیسم ماشه با پاسخ قاطع و متناسب ایران مواجه خواهد شد.» نماینده و سفیر دائم ایران در سازمان ملل تصریح کرد: «بگذارید یک بار برای همیشه روشن کنیم که سازوکار موسوم به "اسنپ‌بک"، (مکانیسم ماشه) ابزاری در دستان شما نیست که بتوانید از آن برای تهدید ایران سوءاستفاده کنید. ایران به‌صراحت اعلام کرده است که چنین اقدام تحریک‌آمیزی با پاسخی قاطع و متناسب مواجه خواهد شد. این موضع به‌طور مشخص در نامه رئیس‌جمهور وقت ایران به سران تروئیکای اروپایی در تاریخ ۸ می۲۰۱۹ اعلام شده بود. فعال‌سازی سازوکار موسوم به اسنپ‌بک برای «بازاعمال مفاد قطع‌نامه‌های لغوشده» بحرانی بزرگ ایجاد خواهد کرد که به نفع هیچ طرفی نخواهد بود.
دیپلمات ارشد کشورمان ادامه داد که، «ایران بر تعهد پایدار خود به دیپلماسی و گفت‌وگو به‌عنوان تنها مسیر ممکن برای پیشبرد این موضوع تأکید دارد. در فضایی مبتنی بر تعامل سازنده، هیئت ایرانی دورهای مفصلی از گفت‌وگوها را با تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا در حاشیه هفتاد و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و سپس در تاریخ ۲۸ و ۲۹ نوامبر در ژنو برگزار کرد. هدف این مذاکرات تبادل دیدگاه‌ها در خصوص وضعیت کنونی و بررسی چشم‌انداز ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای بود. ایران در این گفت‌وگوها جدیت و صداقت خود را نشان داده و انتظار دارد طرف‌های مقابل نیز همین رویکرد را اتخاذ کنند. در ژنو توافق شد که تعاملات در هفته‌های آتی ادامه یابد تا شرایط مساعد برای مذاکرات معنادار فراهم گردد.»
ایروانی با اشاره به این نکته که، «دیپلماسی معنادار مستلزم احترام متقابل، اصل عمل متقابل و تعهدی پایدار به حقوق بین‌الملل است»، بیان داشت که، «تروئیکای اروپایی و ایالات متحده باید رویکردهای تقابلی را کنار گذاشته و تعهد واقعی خود را به دیپلماسی نشان دهند.» به گفته نماینده اران در سازمان ملل، «مسیر پیشِ رو در تعامل مسئولانه و سازنده نهفته است، نه در تهدید، اجبار و فشار. تجربه گذشته نشان داده است که تهدید و فشار علیه ایران بی‌اثر بوده و تنها اعتماد را تضعیف کرده و تلاش‌های آتی را پیچیده‌تر می‌سازد.» دیپلمات کشورمان سخنانش را با این جملات به پایان رساند که، «ما قویاً معتقدیم برجام همچنان چارچوبی مستحکم و کارآمد برای حل بحران‌های غیرضروری و ساختگی پیرامون برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران است. لذا ایران آماده مشارکت معنادار است، مشروط بر آنکه دیگر طرف‌ها اراده سیاسی واقعی نشان داده و به حقوق بین‌الملل پایبند باشند.»
زمان دقیق ادامه گفتوگوهای ایران و اروپا هنوز مشخص نشده است
با وجود آنکه برخی از اعضای شورای امنیت سازمان ملل در نشست روز سه شنبه بر ادامه گفت‌وگوها و حتی ادامه نشست ژنو تاکید داشتند، اما به گفته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هنوز تاریخ مشخصی برای برگزاری نشست ژنو تعیین نشده است. اما به گفته او، «تفاهم شده که این روند ادامه پیدا کند و نامه‌نگاری‌های مرتبط با این موضوع، امر جدیدی نیست و طبیعی است». سخنگوی دستگاه دیپلماسی درخصوص پاسخ ایران به نامه‌اخیر این کشور‌ها به شورای امنیت سازمان ملل متذکر شد که، «ما نیز پاسخ خود را هم به شورای امنیت ارسال کردیم و هم در بیانیه‌ای که از طرف سخنگوی وزارت خارجه منتشر شد، مواضع خود را بیان کردیم.» همزمان با این گفته ها، کاظم غریب آبادی در مقام معاون حقوقی وزیر امور خارجه هم در پاسخ به ادعای گروسی در مصاحبه با خبرگزاری ایتالیایی ای ان اس ای تاکید داشت: «صرف نظر از این که برجام موضوعیت دارد یا نه، راه‌حل پایدار این وضعیت، گفتوگوهای سازنده خواهد بود».
حال باید دید که با روندی که در نشست پایانی سال ۲۰۲۴ برای قطعنامه ۲۲۳۱ به عنوان ضامن اجرایی برجام طی شد و مواضعی که هر کدام از اعضا داشتند، طرف‌های غربی و مشخصاً سه کشور اروپایی حاضر در توافق هسته‌ای (آلمان، فرانسه و انگلستان) چه برنامه‌ای در تعامل یا تقابل با تهران دارند؟ از همه مهم‌تر آنکه باید منتطر ماند با آغاز به کار دولت دونالد ترامپ از ۲۰ ژانویه سال جدی میلادی، چه مسیری برای پرونده هسته‌ای رقم خواهد خورد؟ آیا به باور طیفی برلین، پاریس و لندن با حمایت ترامپ نهایتاً مسیر تهدید، ارعاب، افزایش فشار، فعال شدن مکانیسم ماشه و نهایتاً بازگشت قطع نامه‌های شورای امنیت را در دستور کار خواهند داش یا می‌توان به مذاکره و راه حل دیپلماتیک امیدوار ماند؟ هرچند که باید اذعان داشت در صورت آغاز مذاکرات هم فرصت چندان زیادی برای تهران وجود ندارد. چون اروپایی‌ها در نشست فصلی شورای حکام در اسفند ماه سال جاری (شمسی)، احتمالاً گام‌های اولیه برای فعال کردن مکانیسم ماشه را بردارند و از سوی دیگر باید معترف بود که آخرین بازه زمانی برای رسیدن به یک راه حل جدی، مرداد ماه ۱۴۰۴ خواهد بود. آیا می‌توان در این فرصت کوتاه به انبوهی از اختلافات جدی با غرب پایان داد؟/شرق
نظر شما :