محمد بن زاید از سراج الدین حقانی چه می‌خواهد؟

دیپلماسی ایرانی: در سفری که اولین سفر خارجی او از زمان به قدرت گرفتن طالبان در افغانستان در سال ۲۰۲۱ بود، سراج الدین حقانی، وزیر داخله طالبان، قبل از اینکه فیلم‌های او در مراسم حج در عربستان سعودی منتشر شود، هفته گذشته به امارات متحده عربی رفت.

حقانی در کاخ ساحلی ابوظبی با عالی‌ترین مقام امارات، شیخ محمد بن زاید آل نهیان دیدار کرد. هیئت افغان شامل عبدالحق وثیق رئیس دستگاه اطلاعات عمومی طالبان نیز بود.

به گزارش خبرگزاری امارات، رئیس امارات متحده عربی با هیئت افغان به ریاست سراج الدین حقانی وزیر داخله، «تقویت روابط دوستانه و همکاری بین دو کشور» و راه‌های توسعه آن در راستای منافع مشترک و تامین ثبات منطقه، به ویژه در زمینه‌های اقتصادی و توسعه و حمایت از بازسازی و توسعه در افغانستان گفت‌وگو کرد.

ذبیح الله مجاهد سخنگوی طالبان نیز در شبکه اجتماعی X گفت که دو طرف در مورد تقویت روابط دوجانبه، تلاش‌های طالبان برای به دست آوردن همکاری امارات متحده عربی در بخش بهداشت و زیرساخت‌های نهادهای امنیتی طالبان، علاوه بر آزادی زندانیان افغان از زندان‌های امارات متحده عربی، تسهیل صدور ویزا برای افغان‌ها و مشارکت امارات متحده عربی در بازسازی افغانستان و سرمایه‌گذاری صحبت کردند.

سراج الدین حقانی رهبری یک گروه افغان به نام شبکه حقانی را بر عهده دارد که در ایالات متحده به عنوان یک «سازمان تروریستی» شناخته می‌شود و متهم به برنامه‌ریزی و انجام حملات متعدد و آدم‌ربایی علیه نیروهای امریکایی و نیروهای ائتلاف در افغانستان و نیز دولت افغانستان و اهداف غیرنظامی است.

حقانی همچنین به طور خاص توسط وزارت امور خارجه ایالات متحده به عنوان یک «تروریست جهانی» تعیین شده تحت تعقیب وزارت امور خارجه است و تا ۱۰ میلیون دلار برای هر گونه اطلاعات در مورد او پاداش تعیین شده است.

در سال ۲۰۱۵، سراج الدین حقانی به عنوان معاون رهبر طالبان منصوب شد، قبل از اینکه پس از به قدرت رسیدن طالبان در سال ۲۰۲۱ به عنوان وزیر داخله منصوب شود.

در سال ۲۰۱۸، امارات متحده عربی میزبان جلساتی برای تشویق گفت‌وگوی بین افغانی با هدف پایان دادن به درگیری، گردهم‌آوردن نمایندگان طالبان و مقامات امریکایی بود.

از زمانی که طالبان در سال ۲۰۲۱ قدرت را در افغانستان به دست گرفتند، کشورهای شورای همکاری با احتیاط به تحولات افغانستان نزدیک شده‌اند، اما کانال‌های ارتباطی با رژیم طالبان را باز نگه داشته‌اند.

امارات متحده عربی نقش مهمی در تخلیه افغان‌ها در این دوره ایفا کرد و متعهد شد که به مردم افغانستان کمک کند و کمک‌های بشردوستانه را در حمایت از تلاش‌های بین‌المللی با هدف دستیابی به صلح، ثبات و رفاه در افغانستان فراهم سازد.

به گفته ناظران، امروزه بیش از ۳۰۰ هزار افغان از تمام اقشار جامعه در امارات متحده عربی زندگی می‌کنند.

در سال ۲۰۲۲، سازمان هوانوردی امارات متحده عربی توافقنامه‌ای را با طالبان برای مدیریت فرودگاه‌های بزرگ در افغانستان امضا کرد که جامعه بین‌المللی آن را برای اطمینان از برقراری یک پل بین‌المللی برای کمک‌های بشردوستانه حیاتی می‌داند.

به گفته امجد طه، تحلیلگر استراتژیک اماراتی، معاملات امارات متحده عربی با طالبان از باب واقع گرایی سیاسی و رویکرد صحیح برای حفظ باب گفت‌وگو است که همه را به هدف ایجاد امنیت، ثبات، توسعه و احترام به حقوق بشر هدایت می‌کند.

وی افزود: امارات متحده عربی رویکردی واقع‌بینانه را در تعامل با طالبان پیش گرفته، یعنی همان رویکردی که با امریکا و ایران و سوریه و کرانه باختری پیش گرفته است و اشاره کرد که افغانستان دارای یک موقعیت مهم ژئوپلیتیک و پلی است که شرق و غرب و نیز جنوب و مرکز آسیا را به هم وصل می‌کند زیرا این یک پل است که شرق را به غرب، جنوب و آسیای مرکزی را به هم متصل می‌کند و بنابراین عرصه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی به نفع رفاه مردم افغانستان است.

طه معتقد است که یکی از عناصر موفقیت، آشتی ملی بین افغان‌ها و تمام طرف‌های درگیر در جامعه افغانستان است.

عبدالجبار بهیر، رئیس مرکز رسانه و مطالعات افغانستان، می‌گوید که با وجود اینکه حکومت طالبان در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده، و با وجود این واقعیت که رهبران طالبان هنوز در لیست‌های سیاه هستند و مجاز به سفر نیستند، اقدامات برای بازنگری در این لیست‌ها در سطح بین‌المللی آغاز شده است، از جمله در روسیه و قزاقستان.

وی می‌افزاید که سفر حقانی به امارات متحده عربی دلالت‌های روشنی دارد که شاید برجسته‌ترین آن‌ها این است که دولت افغانستان می‌خواهد با کشورهای منطقه ارتباط برقرار کند.

به گفته بهیر، پس از فشار امریکا و سازمان ملل متحد برای به رسمیت نشناختن مشروعیت حکومت طالبان، امروز اراده‌ای در منطقه وجود دارد که دولت افغانستان را از «انزوا» خارج کند و آنچه شاهدیم تلاش‌های دولت افغانستان و کشورهای منطقه برای تقویت روابط دوجانبه است.

دکتر علی الهیل، استاد علوم سیاسی و رسانه و محقق امور بین‌الملل در قطر، معتقد است که امارات متحده عربی یکی از کشورهای جهان عرب است که اهمیت بسیاری به امنیت منطقه می‌دهد و شاید از طریق دعوت حقانی، می‌خواهد دولت طالبان را در کمک به برقراری امنیت منطقه‌ای درگیر کند.

به عنوان مثال، او اشاره می‌کند که امارات متحده عربی افغانستان را به عنوان یک متحد مهم منطقه‌ای برای دستیابی به تعادل سیاسی منطقه‌ای با ایران می‌بیند.

حضور سراج الدین حقانی محدود به نشست رسمی در امارات متحده عربی نبود، بلکه عکس‌ها و فیلم‌هایی منتشر شد که حقانی را در مسجد جامع مکه برای انجام حج نشان می‌داد.

عبدالعزیز صقر، رئیس مرکز مطلعات الخلیج، تأکید کرد که سفر حقانی و دیگر رهبران طالبان به عربستان سعودی به منظور انجام حج انجام شده است و افزود که پادشاهی عربستان به هیچ وجه مراسم مذهبی را سیاسی نمی‌کند و معافیت از ممنوعیت سفر برای کسانی که در لیست تحریم‌های سازمان ملل قرار دارند صادر شده است.

موضع صقر تفاوت چندانی با موضع دکتر علی الهیل، استاد علوم سیاسی، رسانه و محقق امور بین‌الملل در قطر ندارد که معتقد است رفتن به حج طبیعی است و این مسأله هیچ ارتباطی با سیاست ندارد.

در این راستا، بهیر معتقد است که عربستان سعودی و امارات متحده عربی می‌توانند تاثیر روشنی بر نحوه برداشت سازمان همکاری اسلامی درباره چگونگی تعامل با دولت طالبان داشته باشند، به ویژه پس از انکه هیئت‌هایی از این سازمان قبلاً به افغانستان آمده بودند تا چگونگی برخورد با آن را بررسی کنند بدون آنکه یک چارچوب روشن پیدا کرده باشند.

بهیر این احتمال را رد نکرد که عربستان سعودی و امارات متحده عربی در آینده نزدیک افتتاح کانال‌های تجاری با دولت افغانستان را اعلام کنند، اما می‌افزاید که به رسمیت شناختن مشروعیت دولت طالبان هنوز نیاز به بررسی بیشتر از سوی کشورهای منطقه دارد، زیرا برخی از کشورها هنوز حساسیت‌های بین‌المللی را در این زمینه در نظر می‌گیرند.

قطر از اوایل سال ۲۰۱۰ رهبران ارشد طالبان را پذیرا شده است و هدف اصلی از حضور در آنجا باز کردن یک دفتر برای تسهیل آشتی سیاسی بین طالبان و دولت افغانستان، ایالات متحده و سایر کشورها بود.

نقش قطر به عنوان یک میانجی کلیدی در مذاکرات بین نمایندگان طالبان و ایالات متحده و همچنین نقش آن در تخلیه خارجی‌ها از افغانستان نیز ظاهر شده است.

در ۳۰ ژوئن، پایتخت قطر به مدت دو روز میزبان «سومین نشست دوحه» خواهد بود، نشستی که با حضور نمایندگان ویژه کشورهای مختلف در امور افغانستان توسط سازمان ملل متحد برگزار می شود. سازمان ملل این نشست را ابزاری برای تقویت گفت‌وگوی بین‌المللی توصیف کرده است.

عبدالجبار بهیر، رئیس مرکز رسانه و مطالعات افغانستان، می‌گوید که این نشست تلاشی برای ارائه یک دیدگاه بین‌المللی نسبت به افغانستان است، اما در پرتو یک «خوانش» امریکایی برگزار می‌شود که « در گذشته به نتایج روشنی نرسیده است».

به گفته وی، پس از سفر حقانی به امارات متحده عربی و عربستان سعودی، دولت افغانستان می‌خواهد کانال‌های دیگری را برای مذاکره در مورد آینده افغانستان و معامله با جامعه بین‌المللی باز کند و بنابراین نمی‌خواهد خود را فقط به قطر متصل کند، اگرچه قطر نقش کلیدی در مذاکرات بین طالبان، ایالات متحده و نیز میان خود افغان‌ها داشته و میزبانی جلسات سازمان ملل متحد در مورد افغانستان را بر عهده داشته است.

دکتر علی الهیل، استاد علوم سیاسی و رسانه و محقق امور بین‌الملل در قطر، از نوعی «حسادت» در سیاست کشورهای شورای همکاری صحبت می‌کند، اما معتقد است که قطر موفق شده که پرونده افغانستان را در توافق امریکا به دست بگیرد و نقش خود را در گفت‌وگو‌های منطقه‌ای تثبیت کند.

همه این تحولات، نشان دهنده تغییر کارت‌های بازی در منطقه است که نتیجه خود را در آینده نزدیک نشان می‌دهد. این را هم باید در نظر داشت که ملا یعقوب، وزیر دفاع موقت طالبان، پسر ملا عمر، رهبر سابق طالبان، در دسامبر ۲۰۲۲ از ابوظبی دیدن کرد.

رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد در امور سیاسی و برقراری صلح، در ماه مه به افغانستان رفت و با حاکمان «بالفعل» افغانستان ــ چنان که در بیانیه سازمان ملل متحد آمده ــ و همچنین جامعه دیپلماتیک در کابل و نمایندگان جامعه مدنی دیدار کرد.

دی کارلو در مورد چالش‌های مختلف پیش روی افغانستان، از جمله حقوق بشر، به ویژه محدودیت‌های آموزش زنان، بحث کرد.

منبع: بی بی سی عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱