عدم تمایل عربستان به عادی‌سازی روابط با اسرائیل

نویسنده: الیزابت هاگدورن

دیپلماسی ایرانی: اخیرا گزارش هایی منتشر شده اند مبنی بر اینکه اسرائیل و عربستان سعودی به آرامی و در خفا در حال نزدیک شدن به یکدیگر هستند و به سمت عادی سازی روابط پیش می روند؛ اتفاقی که پیشتر غیرممکن قلمداد می شد. حتی الی کوهن، وزیر امور خارجه اسرائیل، هفته گذشته به المانیتور گفت که دو طرف تا پیش از پایان سال جاری میلادی به یک پیشرفت قابل توجه در روابط دست خواهند یافت. دولت جو بایدن، رئیس جمهوری امریکا، نیز برقراری روابط دیپلماتیک کامل بین عربستان و اسرائیل را می خواهد؛ اما بعید است ریاض بدون دریافت امتیازات قابل توجه، عادی سازی روابط با تل آویو را بپذیرد.

انتظار می‌رود عربستان سعودی در ماه آینده موافقت خود با پروازهای مستقیم برای مسلمانان اسرائیل به شهر مقدس مکه برای زیارت حج را، که از اواخر ژوئن آغاز می شود، اعلام کند.

از آنجایی که دولت جو بایدن به شدت سعی دارد مسیر رئیس جمهوری پیش از خود، دونالد ترامپ، در انعقاد قراردادهای ابراهیم را ادامه دهد، روابط غیررسمی عربستان و اسرائیل نیز رو به جلو بوده است. توافق های ابراهیم حاصل شده در دوره ترامپ به برقراری روابط دیپلماتیک رسمی بین اسرائیل و چندین کشور عربی از جمله امارات متحده عربی، مغرب و بحرین انجامیدند.

دولت بایدن اخیرا جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، برِت مک گورک، مقام ارشد کاخ سفید در خاورمیانه، و ایموس هافستاین، تزار انرژی، را برای دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، به ریاض اعزام کرد. مک گورک و هافستاین از همانجا به قدس اشغالی سفر کردند تا درباره گفت و گوهای خود با شاهزاده محمد به بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، توضیح دهند.

به گزارش میدل ایست نیوز، منابع آگاه به مذاکرات گفتند که حضور هافستاین، یکی از افراد مورد اعتماد رئیس جمهوری که توافق دریایی لبنان و اسرائیل را امضا کرد، نشان می دهد که عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان برای بایدن اولویت دارد. رونن لِوی، مدیر کل وزارت خارجه اسرائیل، نیز در جریان سفر هفته گذشته خود به واشنگتن درباره توافق احتمالی با عربستان گفت و گو کرد. انتظار می رود آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا، نیز در سفر ماه آینده خود به عربستان، این موضوع را مطرح کند.

آکسیوس اینطور گزارش داده که کاخ سفید به دنبال حصول توافق در شش تا هفت ماه آینده و پیش از شروع کارزار انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده است. با این حال، یک مقام امریکایی این گزارش را رد کرد و به المانیتور گفت که اگرچه عادی سازی روابط بین اسرائیل و عربستان در اولویت دولت بایدن است، اما چارچوب زمانی برای آن وجود ندارد.

موانع زیادی بر سر راه یک توافق بالقوه وجود دارد که از جمله آنها می توان به بازی بلندپروازانه عربستان برای شروع روند عادی سازی اشاره کرد. پادشاهی سعودی در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل، از امریکا تضمین های امنیتی مشابه ناتو، حمایت از توسعه برنامه انرژی هسته ای غیرنظامی و کاهش محدودیت ها در فروش تسلیحات امریکایی را می خواهد.

پیشنهاد همکاری نزدیک تر دفاعی امریکا و عربستان از سوی کنگره چندان مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت چرا که بسیاری از متحدان دموکرات بایدن همچنان خواستار مقابله با محمد بن سلمان به دلیل نقشی که در قتل جمال خاشقجی، روزنامه نگار و مخالف سعودی، داشته و همچنین رسیدگی به سابقه وخیم حقوق بشری پادشاهی سعودی و کارزار بمباران آن در یمن، هستند. بایدن هم در کارزار انتخابات ریاست جمهوری خود متعهد شده بود که عربستان را درباره این مسائل بازخواست کند.

بسیاری از کارشناسان معتقدند محمد بن سلمان حاضر نخواهد شد به بایدن که حدود یک سال پیش از دست دادن با او خودداری کرد، یک پیروزی در زمینه سیاست خارجی بدهد و بخت او را برای پیروزی مجدد در انتخابات بالا ببرد. با این حال، ریچارد گلدبرگ، مشاور ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی ها، معتقد است که خوانش این کارشناس ها درباره اینکه سعودی ها برای عادی سازی روابط با اسرائیل منتظر تغییر دولت در امریکا هستند، اشتباه است: «در واقع، با توجه به فضایی که در سال های اخیر در خصومت دموکرات ها با عربستان سعودی وجود داشته، یک استدلال قوی برای تحکیم روابط ریاض-واشنگتن در دوره یک رئیس جمهوری دموکرات وجود دارد.»

صحبت ها درباره عادی سازی روابط اسرائیل با عربستان سعودی در میانه تنش ها میان جهان عرب و دولت ائتلافی جناح راستی نتانیاهو مطرح می شوند. اعضای دولت راست افراطی حاکم در اسرائیل به داشتن دیدگاه های افراطی و تهاجمی علیه فلسطینی ها شناخته شده اند. همین اواخر، وزارت خارجه عربستان مجبور شد در واکنش به اقدام تحریک آمیز ایتامار بن غفیر، وزیر امنیت ملی اسرائیل، در بازدید از حساس ترین مکان مقدس در قدس اشغالی، بیانیه صادر کند.

ملک سلمان، پادشاه سعودی، در مناقشات اسرائیل-فلسطین از ابتکارعمل صلح عربی مطرح شده در سال 2002 حمایت می کند؛ این ابتکارعمل به رسمیت شناخته شدن اسرائیل را تنها در صورتی قابل اجرا می داند که کشور فلسطین نیز به رسمیت شناخته، و اسرائیل به طور کامل از سرزمین های فلسطینی که از سال 1967 تاکنون اشغال کرده، خارج شود. محمد بن سلمان در آخرین نشست اتحادیه عرب در جده نیز این موضع گیری را تکرار کرد و گفت که فلسطینی ها همچنان در صدر اولویت های پادشاهی سعودی هستند.

گفته می شود که محمد بن سلمان که حاکم بالفعل پادشاهی به شمار می رود، چندان نگران مساله فلسطین نیست؛ با این حال، او همچنان نگران به خطر افتادن جایگاه کشورش در جهان اسلام است. تحلیلگران می گویند که اگر امتیازاتی برای فلسطینی ها وجود داشته باشد که پادشاهی سعودی را از آسیب اجتناب ناپذیر ناشی از برقراری ارتباط با اسرائیل مصون دارد، شاهزاده محمد احتمالا به کمتر از تشکیل کشور فلسطین نیز رضایت خواهد داد.

آرون دیوید میلر، عضو ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی، گفت: «درباره عادی سازی روابط، مساله رخداد مطرح نیست، بلکه مساله زمان مطرح است. محمد بن سلمان درخواست های زیادی مطرح کرده و این مساله به ویژه در زمانی است که سطح حمایت سیاسی از او در واشنگتن بسیار پایین است.» میلر افزود: «با این حال، آنچه که اخیرا بر فوریت عادی سازی افزوده، نزدیک شدن عربستان سعودی به ایران و این تصور است که چین دارد به واسطه جدید قدرت در منطقه تبدیل می شود. این تصور که ایالات متحده از منطقه طرد شده، به دولت بایدن انگیزه بیشتری می دهد. شاید چین بین ایران و عربستان میانجیگری کرده باشد، اما فقط امریکاست که می تواند میانجی عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان شود.»

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی