آشتی امروز ایران با عربستان و فردا با مصر

حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در گزارش کار سالیانه وزارتخانه متبوعش، نتوانست میزان خوشحالی و رضایت خود را از دستاورد چند هفته اخیر، یعنی اعلام امضای توافقنامه سیاسی- امنیتی- اقتصادی بین ایران و عربستان سعودی با نظارت چین پنهان کند. این خوشحالی به وزارت امور خارجه ایران محدود نیست، بلکه شامل همه مراکز حکومت و تصمیم گیری ایران می شود.

امیرعبداللهیان در گزارش کار سیاسی و دیپلماتیک سالیانه خود، اهداف جدیدی را ترسیم کرد که دستور کار دیپلماسی امنیتی - سیاسی تهران را در مرحله یا هفته ها یا روزهای آینده تشکیل می دهد. در رأس این اهداف (و پیش از هرگونه سخن گفتن درباره دستاورد احتمالی و قریب الوقوع در مسیر مذاکرات هسته ای)؛ ترمیم روابط ایران با کشورهای بحرین و اردن و مصر وجود دارد.

امیرعبداللهیان تلاش کرد این گونه القاء کند که تلاش های دیپلماتیک در این مسیرها در ماه های اخیر آغاز شده و قرار است به زودی به نتیجه نهایی برسد به ویژه که باب گفت وگو با بحرین با میانجی گری عمان و شخص پادشاه این کشور آغاز شده و سفر هیئت پارلمانی و کارشناسان ایرانی به منامه موجب امضای یادداشت تفاهم بین دو کشور شده است.

بدون تردید مقامات ایرانی به خوبی درک می کنند که اگر تفاهم با عربستان سعودی به دست نیامده بود، گام های برداشته شده در مسیر بهبود روابط با امارات، کویت، بحرین و اردن نمی توانست به این خوبی پیش برود چرا که ریاض گذرگاه اصلی هرگونه توافق احتمالی در خاورمیانه محسوب می شود. به عبارت دیگر، مقامات ایرانی در همه سطوح امنیتی و نظامی و سیاسی، کاملا متوجه شده اند که تحقق هر هدفی در غرب آسیا بدون تفاهم و همکاری با ریاض، بسیار دشوار است و عربستان شرط و دروازه ورود به هر سطحی از همکاری منطقه ای و حتی بین المللی برای ایران محسوب می شود و تلاش های ایران برای نادیده گرفتن یا از بین بردن این نقش به نتیجه نرسیده و نخواهد رسید و تهران باید نقش و جایگاه برجسته و اساسی ریاض در هدایت تصمیم گیری کشورهای عربی را به رسمیت بشناسد. بنابراین عربستان شریکی است که در هیچ معادله منطقه ای نمی توان آن را نادیده گرفت.

روند و ساز و کار از سرگیری روابط ایران با عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس به زمان زیادی نیاز ندارد چرا که ایران چندین دهه با این کشورها مراودات دیپلماتیک داشته که فقط در موارد استثنایی به طور موقت قطع شده و قطعی هفت ساله اخیر روابط آنها، طولانی ترین آن بوده است. اما روابط ایران با مصر ماجرای دیگری دارد چرا که قطعی روابط دو کشور عمری به درازای عمر نظام جدید حاکم بر ایران دارد هرچند دو کشور نمایندگی حافظ منافع در خاک یکدیگر داشته اند.

بنابراین احیای روابط ایران و مصر هرچند تحت تاثیر اقدام عربستان به امضای توافق با ایران قرار خواهد گرفت ولی در عین حال تحت تاثیر خصوصیات مصر و کدورت انباشته شده بین دو کشور نیز خواهد بود. به رغم اعلام آمادگی ایران از زبان حسین امیرعبداللهیان برای از سرگیری روابط با مصر در اولین فرصت، انتظارات از تهران بیش از این است و با اتخاذ تصمیم قاطع برای تغییر اسامی برخی خیابان های تهران که عامل تحریک قاهره و مقامات مصری است، آغاز می شود.

شاید ایستگاه اصلی در مسیر عادی سازی روابط ایران با مصر، توجه تهران به دغدغه های امنیت راهبردی قاهره در نوار غزه و نیروهای فلسطینی فعال در این میدان و تاثیرات آن بر موضع مصر است. آیا تهران حاضر خواهد شد چنین گام هایی در مسیر اعتماد سازی با مصر بردارد تا به احیای روابط بین دو کشور کمک کند؟ مقامات ایرانی باید در مرحله بعد به این سوال پاسخ دهند و این پاسخ است که توانایی آنان را برای مهار نیروها و جریان های تندروی داخلی که نقشی منفی در احیای روابط ایران با مصر داشته اند، مشخص خواهد کرد.

منبع: ایندیپندنت عربی (انگلستان) / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11