ایران با توافق با عربستان،انزوای منطقه ای خود را کاهش می دهد

نویسنده: جیورجیو کافیرو

دیپلماسی ایرانی: ابراهیم رئیسی، از زمان در اختیار گرفتن منصب ریاست جمهوری، همواره وعده داده است که ایران مناسبات خود را با همسایگانش بهبود خواهد بخشید. امضای موافقتنامه پکن برای از سرگیری روابط دیپلماتیک با عربستان، نخستین شاهد واقعی در زمینه وعده بهبود روابط با همسایگان در پی گرم تر شدن روابط تهران با کویت و امارات متحده عربی است. 

این واقعیت که ایران توانسته است انزوای منطقه ای خود را بدون تغییری در شالوده سیاست خارجی خود کاهش دهد، برای تهران موفقیت محسوب می شود. این تحول باعث خواهد شد که تلاش های آمریکا برای منزوی ساختن ایران با مشکل روبرو شود و این خود نیز موفقیتی دیگر برای تهران است. 

به گفته کارولین رز، از تحلیلگران "موسسه خطوط جدید در زمینه راهبرد و سیاست" در مصاحبه با الجزیره گفت با اینکه  ایران با تحریم شدید از سوی آمریکا و حمایت از روسیه در جنگ با اوکراین از سوی بیشتر کشورهای اروپای منزوی شده است اما می توان گفت که توافق با عربستان برای از سرگیری روابط دیپلماتیک، گامی به پیش در جهت درست در راستای تلاش های آمریکا برای ایجاد یک چارچوب امنیتی جدید در منطقه همزمان با ادامه سیاست کنار کشیدن خود از منطقه خاورمیانه محسوب می شود.  

چنین به  نظر می رسد که ریاض تضمین هایی از ایران از جمله تشویق شورشیان حوثی در یمن برای خودداری از حمله به عربستان دریافت کرده است. با وجود این، عربستان و برخی دیگر از کشورهای منطقه از جمله امارات و بحرین، ایران را همچنان تهدیدی علیه خود خواهند دانست.

به گفته گوردن گری، سفیر پیشین آمریکا در تونس، بعید به  نظر می رسد که ایران از حمایت خود از حزب الله لبنان و بشار اسد دست بردارد و همواره خواستار عراقی است که بتواند به راحتی در آن نفوذ کند.

کارولین رز می گوید مساله حمایت ایران از گروه های مسلح گوناگون در کشورهای عرب، بعید است که بی درنگ در گفتگوهای عادی سازی روابط ایران و عربستان بطور جدی مطرح و مورد رسیدگی جدی قرار گیرد. باید توجه داشت که عربستان سعودی به ناگهان و با خوش باوری به عادی سازی روابط خود با ایران روی نیاورده و همانند آمریکا نگرانی هایی درباره سیاست های منطقه ای ایران و برنامه هسته ای این کشور دارد. 

برخی از تحلیلگران درباره پیشرفت امور در مناقشه یمن در پرتو توافق ایران و عربستان خوش بین هستند اما نباید انتظار داشت که تنش زدایی بین ایران و عربستان به پایان یافتن سریع مناقشه یمن بیانجامد چون عوامل دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند. 

نخست اینکه تهران نمی تواند به تنهایی حوثی ها را وادار به رفتارهایی کند که نگرانی های امنیتی عربستان را کاهش دهد. عادی سازی روابط ایران و عربستان می تواند به ریاض برای بیرون کشیدن خود از مناقشه یمن کمک کند، اما باید دانست که حوثی ها نیز به گفته گوردن گری، دستور کار خاص خود را دارند. 

این احتمال وجود دارد که حوثی ها به ادامه روابط خود با سپاه پاسداران که مستقل از دولت ایران عمل می کند و مستقیما به رهبر معظم پاسخگوست، ادامه دهند. هیچ تضمینی وجود ندارد که سپاه پاسداران و حوثی ها به همکاری های خود به گونه ای ادامه ندهند که عربستان احساس تهدید کند. 

مشکلات یمن شامل مسایلی است که جدا از مسایل موجود بین حوثی های و عربستان است. عوامل دیگری نیز در میان است که مهم ترین آن شورای انتقالی جنوب است که از حمایت امارات برخوردار است و ایران و عربستان سعودی نفوذ چندانی در این مورد خاص ندارد. باید منتظر ماند و دید که آیا گروه جدایی طلب شورای انتقالی جنوب خود را با مفاد موافقتنامه ایران و عربستان منطق خواهد کرد یا خیر.   

اعضای این شورا که در گذشته با دولت یمن درگیری داشته اند از هم اکنون اعلام کرده اند که خود را به توافقی که میان حوثی ها و عربستان سعودی در ارتباط به جنوب یمن به دست آید، متعهد نمی دانند.   

 لبنان از جمله کشورهایی است که عربستان سعودی همواره از نفوذ ایران در آن کشور به ویژه در ارتباط با حزب الله که قوی ترین نیروی شبه نظامی در جهان عرب است، شکوه و شکایت داشته است. عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای عضو شورای خلیج فارس از مدت ها پیش به این نتیجه رسیده اند که لبنان را به ایران باخته اند چون حزب الله بازیگر اصلی  در صحنه لبنان محسوب می شود. دشوار است در این مقطع زمانی پیش بینی کرد که توافق ایران و عربستان چه تاثیری در چشم انداز داخلی لبنان خواهد داشت. به هر حال برخی نسبت به وقوع تغییرات مثبت در لبنان خوش بین هستند.  

به گفته رامی خوری، از مدیران" مناسبات جهانی" در دانشگاه آمریکایی بیروت، بازیگران مورد حمایت عربستان و ایران در صحنه سیاسی لبنان نخواهد توانست به راحتی در برابر خواست مردم این کشور به سازگاری نشان دادن با توافق به  دست آمده بین ایران و عربستان سعودی مقاومت کنند. چون آنچه که  مردم لبنان می خواهند سامان یافتن اوضاع کشور خود هستند.  اگر اوضاع لبنان بر اثر تنش زدایی منطقه ای بهبود پیدا کند ، چنین تحولی به اقتصاد به شدت آسیب دیده این کشور مجال رونق خواهد داد. 

خوری بر این باور است که احتمال پیش آمدن چنین وضعیتی در لبنان 50 درصد است و اگر چنین که این امر تحقق پیدا کند اقتصاد منطقه  رونق خواهد گرفت و رشد اقتصادی در خاورمیانه شتاب پیدا خواهد کرد. 

بهبود روابط ایران و عربستان برای سوریه نیز که عربستان و ایران در آن کشور از جناح مخالف یکدیگر در جنگ داخلی این کشور حمایت کرده اند، پی آمدهایی خواهد داشت. حتی پیش از توافق ایران و عربستان، برخی از کشورهای عرب روند بازگرداندن سوریه به دامن جهان عرب را آغاز کرده اند و در این میان امارات و عمان برای تسریع این روند تلاش می کنند.  پس از عادی سازی روابط با ایران، عربستان احتمال تمایل بیشتری به از سرگیری روابط خود با دمشق از خود نشان خواهد داد.  بهبود روابط ایران و عربستان رویداد خوشایندی برای بشار اسد می باشد چون عربستان عمده ترین مخالف بازگشت سوریه به جرگه کشورهای عرب از جمله اتحادیه عرب، بوده است. 

نکته پایانی اینکه توافق دیپلماتیک ایران و سوریه همه مسایل مورد مناقشه بین دو کشور را برطرف نخواهد ساخت تا چه رسد به حل و فصل مناقشات منطقه خاورمیانه. اما این توافق از چنان امکانی برخوردار است که زمینه را برای حل فصل مسایل و کاهش احتمال جنگ های بیشتر در آینده را هموار کند.  به گفته تریتا پارسی، بهبود روابط تهران- ریاض به این معنی است که دو طرف تلاش خواهند تا تنش ها را مهار و آنها را در پائین ترین سطح ممکن نگه  دارد و در عین حال فعالانه برای حل و فصل آنها تلاش کنند.

منبع: الجزیره