آمریکا و اتحاد چهارگانه جدید دیگر به نام آی ۲ یو ۲

نویسنده: ابوالحسن میرزایی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته مطالعات منطقه ای دانشگاه علامه طباطبایی

دیپلماسی ایرانی: در حاشیه سفر جو بایدن در واپسین روزهای  تیرماه 1401 به سرزمینهای اشغالی، اولین جلسه نشست چهار جانبه I2U2 با حضور رهبران کشورهای آمریکا، رژیم صهیونیستی (بصورت حضوری) و هند و امارات (بصورت مجازی)برگزار شد. سال گذشته وزرای خارجه این چهار کشور  سنگ بنای ایجاد اتحادیه I2U2 که تشکیل شده است از حروف اول لاتین چهار کشور هند،اسرائیل، آمریکا وامارات متحده عربی را با هدف تعمیق همکاریهای فنی و بخش خصوصی در منطقه و هچنین مقابله با چالشهای فراملی در شش حوزه:آب، انرژی، حمل و نقل،فضا، بهداشت و امنیت غذایی تشکیل دادند.

بجز اعلام ابتکار امنیت غذایی و تأسیسات تولید انرژی های تجدیدپذیر هیبریدی که برای هند در نظر گرفته شد، در خصوص فعالیتهای آتی I2U2 اطلاعات جزیی تری فاش نشده است.هر یک از رهبران I2U2 بر تمایل این اتحاد چهارجانبه برای بسیج سرمایه و فناوری های بخش خصوصی برای حل چالش های عملی و مشترک تاکید دارند و زیرساخت‌های تجارت و ترانزیت، انرژی پاک، تصفیه زباله و فناوری‌های حیاتی و نوظهور را از  اولویت‌های اصلی مورد نظرشان می دانند. با این حال، همچنان دیدگاه کلی و اصولی که باعث شده این چهار کشور را با یکدیگر متحد سازد تا حدودی مبهم و نامشخص است.انتخاب این چهار کشور به لحاظ تنوع ادیان می تواند در نوع خود تا حدی قابل تامل باشد. هند با اکثریت جمعیت بودایی ها در کنار امارات متحده عربی مسلمان با پشتوانه مالی مطلوب در جهان اسلام می باشد را با رژیم صهیونیستی یهودی و آمریکا با  اکثریت میسیحیان  برای غلبه بر آنچه که سران این چهار کشور آنرا چالشهای فراملی خواند ه اند متحد ساخته و این اتحاد را هم  به لحاظ عدم تقارن تراکم جمعیت اعضاء و هم تنوع دینی در مقابل دیگر اتحادهای جهان متمایز ساخته است.

کشورهای عضو این اتحادیه چه دستاوردهایی را کسب خواهند کرد؟

بدون شک در هر اتحادی و ائتلافی که میان چند کشور شکل گرفته است، هر یک از اعضای آن بدنبال تامین منافع و منابع خود بوده و در این خصوص با دیگر اعضاء بیشترین همگرایی را داشته اند که توانسته اند در کنار یکدیگر آن ائتلاف را شکل دهند.اتحاد چهارگانه اخیر نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد که در ادامه به برخی منافع و مزایایی که اعضای I2U2 از آن منتفع خواهند شد اشاره می شود.  

هند:

منافع و مزایای هند از I2U2 تا حدودی واضح و آشکار است که در دو بیانیه اول این اتحادیه صراحتا آمده است: سرمایه گذاری 2 میلیارد دلاری و کمک فناوری برای طرح های کشاورزی در دو ایالت گجرات و مادهیا پرادش و همچنین  پشتیبانی از طرحهای مرتبط با  انرژی های تجدیدپذیر هیبریدای(تولید 300 مگاوات برق از انرژی باد و خورشید و یک شروع یک پروژه مکمل دیگر با هدف ذخیره انرژی ) در گجرات. می توان اینگونه استنباط کرد که I2U2 بدنبال ارائه یک الگو و پلت فرمی برای بسیج پایدار سرمایه از امارات با هدف حمایت و پشتیبانی از فناوری های رژیم صهیونیستی و آمریکا در این طرح می باشد. با توجه به روابط نزدیک هند با اسرائیل و امارات، به نظر می رسد، دهلی نو تمایل زیادی دارد از مشارکت در  I2U2 به عنوان یک اهرم دیپلماتیک برای تسریع، تعمیق و تضمین عادی سازی روابط بین تلاویو و ابوظبی استفاده کند.حضور حدود 5/3 میلیون نیروی کار هندی در امارات متحده عربی و همکاریهای نظامی رژیم صهیونیستی و هند را می توان از مهمترین مولفه های روابط دوجانبه هند با امارات و اسرائیل برشمرد. توسعه وارتقای سامانه پدافند هوایی و موشکی باراک-8 که مشترکا توسط صنایع هوا-فضای اسرائیل ( IAI ) و سازمان توسعه تحقیقات دفاعی هند (DRDO) با موفقیت اجرا شده است را می توان نماد همکاریهای نظامی بین هند و رژیم صهیونیستی دانست.این سامانه پدافند هوایی در نسخه های زمینی و دریایی موجود است و می تواند اهدافی مانند: هواپیماهای جنگنده، پهپادها، موشک های بالستیک و کروز را تا 150 کیلومتر رهگیری کند. با توجه به تمایل دهلی نو برای حفظ روابط خوب با تهران، به نظر نمی رسد توافقنامه آبراهام و I2U2  بتوانند بعنوان یک اهرم تعادلی در روابط هند با کشورهای غرب آسیا عمل کنند، هر چند که هندیها انتظار دارند از آنها (توافقنامه آبراهام و I2U2) برای پیشبرد اهدافشان در  این بخش ازجهان به نحو مطلوبی استفاده کنند.در نهایت، I2U2 به هند فرصتی برای همکاری و مشارکت با ایالات متحده بر اساس شرایط خود ارائه می دهد. هند در چارچوب I2U2 برای آمریکا نه به عنوان یک شریک کوچک و عادی بلکه بعنوان یک شریک با اعتماد به نفس و "استراتژیک مستقل" ایفای نقش خواهد کرد. I2U2 به جای معاملات تجاری چندجانبه الزام آور (مانند مشارکت اقتصادی جامع منطقه ای) که هند بارها آن را رد کرده است بر ابتکارات اقتصادی داوطلبانه تاکید دارد و همین موضوع جذابیت I2U2 را برای هند دوچندان کرده است.بسیاری از کارشناسان مسائل سیاسی جهان بر این باورندI2U2 شبیه چارچوب جدید اتحاد اقتصادی ایندو- پاسیفیک (هند،استرالیا،ژاپن و ایالات متحده آمریکا) ابتکاری واشنگتن است که با هدف مقابله با توسعه و نفوذ اقتصادی چین ایجاد شد.

امارات متحده عربی

امارات متحده عربی در تلاش است تا به یکی از تاثیرگذارترین بازیگران جهانی در منطقه تبدیل شود.از نگاه رهبران امارات متحده عربی یکی از ارکان این استراتژی، چرخش به سمت آسیا است. تفاوت چرخش امارات و امریکا بسوی آسیا در اینست که آمریکایی ها با هدف مقابله با چین به آسیا نگاه می کنند اما اماراتی ها چین را یکی از شرکای اصلی و راهبردی خود در دستیابی به اهدافشان می دانند. I2U2 برای امارات می تواند یکی از راههای بسط، توسعه و تعادل روابط میان امارات با دو شریک آسیایی خود یعنی چین و هند باشد.

از سال 2015 روند سریع توسعه روابط میان امارات و هند آغاز شد. امارات متحده عربی سومین شریک تجاری بزرگ هند بشمار می آید.ماه گذشته این دو کشور توافقنامه تجارت آزاد امضاء کردند که انتظار می رود تجارت دوجانبه خود را از 59 میلیارد دلار به بیش از 100 میلیارد دلار در پنج سال آینده افزایش دهد. علاوه براین، اخیرا امارات متحده عربی یک توافق تجارت آزاد نیز با اسرائیل امضاء کرده است. امارات و رژیم صهیونیستی پس از عادی سازی روابط در حال برنامه ریزی برای افزایش تجارت دوجانبه سالانه به بیش از 10 میلیارد دلار در پنج سال آینده هستند.یک سال پس از عادی سازی میان ابوظبی و تلاویو سطح تجارت این دو به 885 میلیون دلار رسید. رهبران امارات و رژیم صهیونیستی پیش بینی می کنند بدلیل ظرفیتها و تعاملات تجاری موجود در چارچوب پروژه های I2U2 این رقم می تواند از این میزان هم فراتر رود.

امارات متحده عربی از زمان تأسیس خود روابط نزدیکی با ایالات متحده داشته است. رهبران امارات قصد دارند با پیوستن به اتحادهای منطقه ای و فرا منطقه ای مانندI2U2 به تنش هایی که می تواند منافع آنها را تحت شعاع قرار دهد غلبه کنند.در همین راستا اماراتی ها  نشست های دوجانبه ای را  در حاشیه اجلاس کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با مصر، اردن و عراق برگزار کردند تا به این ترتیب چالشهای مشترک را مورد بررسی قرار داده و برای آنها چاره اندیشی کنند.امارات و هند تلاش می کنند با تمرکز روی I2U2 روند همکاری های اقتصادی میان خود را پیگیری و ارتقاء بخشند. به نظر می رسد، ایالات متحده و اسرائیل مایلند با چنین رویکردی در مسیرتبادلات اقتصادی دو جانبه با هند گام بردارند.با این حال، مشخص نیست آیا کشورهای عضواین اتحاد چهارگانه (کواد) در آینده نزدیک - در چارچوب I2U2-بدنبال تحقق اهداف ژئوپلیتیکی مشخصی خواهند بود یا خیر.پیش بینی چنین موضوعی کمی سخت و دشوار به نظر می رسد زیرا کشورهای حاضر در این گروه مواضع متناقضی در مورد نحوه برخورد و تعامل با چین، روسیه و ایران دارند که ممکن است بر آینده فعالیت و موفقیت این اتحاد تأثیرگذار باشد.با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی و ژئو استراتژیک خاص ابوظبی در منطقه،اماراتی ها بیش از سه عضو دیگر این اتحاد تلاش خواهند کرد تا از هرگونه خطری که در چارچوب این اتحاد می تواند آنها را تهدید کند اجتناب و دوری کنند. 

رژیم صهیونیستی

بیانیه اورشلیم که در جریان سفر ماه گذشته جو بایدن به سرزمینهای اشغالی امضاء شد، به نوعی بیانگر میزان استحکام روابط اسرائیل با ایالات متحده آمریکا می باشد.از سوی دیگر I2U2 نیز می تواند نشانگر میزان تعهدات ایالات متحده به پیشبرد و نفوذ رژیم صهیونیستی به ویژه پس از زمان امضای توافقنامه صلح ابراهیم در منطقه باشد.به بیان دیگر توافقنامه صلح ابراهیم بستر مناسبی را برای ایجاد و تاسیس I2U2 فراهم کرد و نهایتا باعث شده تا دولت بایدن خود را متعهد به حمایت از این روند بداند.روابط تازه تاسیس اسرائیل با امارات بسیار گرم بوده و پس از امضای توافقنامه صلح ابراهیم با سرعتی بالا و شاید حتی شگفت‌انگیز در حال پیشرفت است. به غیر از مجمع گاز مدیترانه شرقی و اجلاس نقب(که اوایل سال جاری با حضور وزاری خارجه کشورهای بحرین، مغرب، مصر،امارات متحده عربی،ایالات متحده و به میزبانی رژیم صهیونیستی در صحرای نقب در جنوب سرزمینهای اشغالی برگزار شد )، I2U2 ملموس ترین پلت فرمی است که اسرائیل با یک کشور عربی شریک است.

از دهه 1990 اسرائیل سطح روابط خود را با هند به طور قابل توجهی توسعه داده است. در بحبوحه توسعه و ارتقای همکاریهای  اقتصادی اسرائیل و هند، مذاکرات پیرامون توافق روی موضوع "تجارت آزاد" پیشرفت قابل توجهی داشته است.اول : تجارت دوجانبه اسرائیل و هند از 200 میلیون دلار در سال 1992 ( سالی که هند رسما سفارت خود را در تلاویو تأسیس کرد )به 35/6 میلیارد دلار در سال 2021 افزایش یافت. دوم: توسعه و احداث پروژه بندر حیفا که در ابتدا به چینی ها واگذار شد اما با هشدارهای مکرر پنتاگون به اسرائیل این پروژه لغو و سپس از سوی اسرائیل به هندیها پیشنهاد و نهایتا به هند واگذار گردید.بر همین اساس طرفین توافق کردند پروژه بندر حیفا  تا سال 2054 به بهره برداری کامل برسد.سوم: اسرائیل یکی از تامین کننده گان اصلی حوزه دفاعی هند است: هند 42 درصد از صادرات تسلیحات اسرائیل را به ارزش سالانه یک میلیارد دلار به خود اختصاص داده است.  بین سال‌های 2015 تا 2019، واردات تسلیحات هند از اسرائیل 175 درصد افزایش یافته است.پیش بینی می شود در آینده نزدیک، I2U2 و پروژه های مورد توافق در اجلاس، تجارت دوجانبه هند و اسرائیل را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.

ایالات متحده آمریکا

بدون شک آمریکا قصد دارد در قالب I2U2 تلاشهاش را برای مهار نفوذ چین در آسیا و خاورمیانه تقویت کرده و به رهبران کشورهای خاورمیانه اطمینان دهد که واشنگتن همچنان به روابط خود و متحدانش در نقاط مختلف جهان پایبند و متعهد خواهد ماند.رژیم صهیونیستی در راس این متحدان قرار داشته و دو عضو دیگر یعنی امارات متحده عربی و هند بالاترین سطح روابط اقتصادی و تجاری و دیپلماتیک را با رژیم صهیونیستی در منطقه و جهان دارا می باشند.واشنگتن قصد دارد در چارچوب دو اتحاد ایندو-پاسیفیک و I2U2 حلقه محاصره اقتصادی به دور چین را تنگ تر کرده و به این ترتیب مانع از رشد و توسعه اقتصادی بیشتر پکن با متحدانش شود.از دیگر اهداف آمریکا در چارچوب اتحاد I2U2  می توان به موضوع امنیت غذایی اشاره کرد.کاخ سفید قصد دارد با تکیه به ظرفیتهای دیگر اعضای این اتحاد روی موضوع امنیت غذایی تمرکز کرده و با کمک و همکاری دیگر اعضاء I2U2 تا حدی مشکل کمبود عرضه غلات که در اثر حمله نظامی روسیه به اوکراین بوجود آمده است را حل کند. تصمیم اخیر هند مبنی بر اعمال محدودیتهایی در صادرات گندم به دیگر کشورهای جهان در تشدید این چالش بی تاثیر نبوده است.از دیگر تبعات منفی حمل نظامی روسیه به اوکراین می توان به بحران انرژی در اروپا اشاره کرد.با توجه به نزدیکی فصل سرما این موضوع می تواند به پاشنه آشیل کاخ سفید و متحدان اروپایش تبدیل شود.از اینرو آمریکا سخت در تلاش است با تکیه بر پتانسیل ها و منابع انرژی دیگر متحدانش بر این چالش فائق آمده و در چارچوب اتحاد I2U2 به احداث پروژه های تولید انرژی های تجدپذیر و انتقال انرژی برخی کشورهای صاحب ذخایر گاز واقع در خاورمیانه و شمال آفریقا اقدام کرده و تا حدی از فشار وابستگی متحدانش به انرژی روسیه بکاهد.