از قطر تا ترکیه
مسیرهایی که ایران می تواند به اروپا گاز برساند
دیپلماسی ایرانی: در هفته گذشته مذاکراتی بین ایران و کشورهای غربی در قطر صورت گرفت که البته باید ذکر کرد که موفقیت و عدم موفقیت مذاکرات برجام فعلا در این نوشته مدنظر ما نیست اما با توجه به اظهارات رئیس جمهوری فرانسه مبنی بر نیاز به نفت و گاز ایران و با توجه به جدی شدن مساله تحریم های روسیه و نزدیک شدن زمستان سرد اروپا، غرب ناگزیر به پذیرفتن ایران و قطر در بازارهای انرژی خود است؛ اما در این نوشته قصد داریم این مساله را واکاوی کنیم که کدام مسیر برای عبور خط لوله ایران به سمت اتحادیه اروپا مناسب تر است؟
الف- فروش نفت و گاز ایران با واسطه (احتمالا قطر):
در این سناریو فروش نفت ایران با سهولت انجام خواهد گرفت و در صورتی که نظام تحریم ها همچنان برقرار باشد یک مسیر مناسب برای فروش نفت ایران است ولی در این سناریو قطر نیز به میزانی از سهم فروش نفت ایران سود خواهد بود اما در این سناریو احتمال رخ دادن فساد های مالی مانند پرونده بابک زنجانی افزایش می یابد. همچنین باید ذکر کرد قطر گاز خود را از طریق تکنولوژی ال ان جی حمل و نقل می کند که یک تکنولوژی گران قیمت است و در این حالت هزینه های ایران نیز ممکن است تا اندازه ای افزایش یابد، اما همانطور که اشاره شد در این سناریو از خطرات امنیتی و تحریمی فروش نفت و گاز ایران به میزان قابل توجهی کاسته خواهد شد.
ب- فروش نفت و گاز ایران از طریق دریای مدیترانه:
این سناریو یک سناریو بسیار خطر ناک برای ایران است، هرچند سوریه یک کشور دوست و متحد ایران است، اما دو کشور عراق و سوریه که در مسیر این خط لوله قرار خواهند داشت به میزان زیادی متاثر از ناامنی داخلی هستند. علاوه بر این عراق از لحاظ سیاسی نیز دارای حکومت با ثباتی نیست و گاهی اوقات گروهای هوادار و گروه های مخالف ایران در این کشور بر سر کار می آیند. روابط ایران و عراق در طول تاریخ همیشه از الگوهای متزلزلی پیروی کرده است. مورد منفی بعدی در باره سوریه حضور کشورهای خارجی در این منطقه است. در صورت اوج گرفتن دوباره رقابت های منطقه ای بین ایران و عربستان سعودی مسیر خط لوله برای ایران ناامن خواهد شد. مورد بعدی این است که سوریه هنوز کاملا امن نشده است و شاید برای دهه ها گروهک های تروریستی در داخل خاک این کشور حضور داشته باشند.
مساله دیگر به کشور ترکیه مربوط می شود. بدون تردید ترکیه نیز به دلیل اینکه قصد دارد کشور خودش به هاب انرژی منطقه تبدیل شود و مسیر خط لوله جمهوری آذربایجان و کشورهای حوزه دریای خزر از ترکیه عبور می کنند اقدام به ناامن سازی بیشتر مسیر خط لوله ایران در سوریه خواهد کرد.
اما خطر آخر که می خواهیم به آن اشاره کنیم و خطری به مراتب بزرگتر از خطرات قبلی است این است که اسرائیل خواه ناخواه با سوریه همسایه است و خود نیز دارای منابع گازی در دریای مدیترانه است و به راحتی توانایی بمباران خط لوله ایران را دارد. در نتیجه باید اشاره کرد که مسیر عراق و سوریه به دریای مدیترانه چندان مسیر مناسبی برای عبور خط لوله های ایران نیست.
ج- عبور خط لوله های ایران از ترکیه به سمت اروپا:
در حالت عادی ترکیه هم اکنون یک رقیب منطقه ای برای ایران محسوب می شود و به دلیل عبور خط لوله باکو – تفلیس – جیحان در منطقه قفقاز با ایران و ارمنستان در حال رقابت است. اما باید اشاره کرد منابع قفقاز برای تامین منابع اروپا کفایت نمی کند و در صورت عبور خط لوله ایران از ترکیه و بهره مند شدن ترکیه از منافع اقتصادی این خط لوله واگرایی روابط ایران و ترکیه که در حال افزایش است به حداقل کاهش خواهد یافت، زیرا اقتصاد و امنیت ایران و ترکیه با وجود این خط لوله عملا به هم گره خواهد خورد و رقابت های منطقه ای بین ایران و ترکیه کمتر خواهد شد. علاوه بر این، مسیر ترکیه به نسبت مسیر روسیه مسیر امنتری برای عبور خط لوله ایران است. تنها خطر این مسیر وجود گروه های کُرد تروریست مستقر در مرز ایران و ترکیه است، اما در عوض بقیه مسیر ترکیه از امنیت بالاتری به نسبت مسیر عراق و سوریه تا مدیترانه برخوردار است. در صورتی که خط لوله ایران از ترکیه به سمت ایتالیا برود، از گزند اسرائیل نیز در امان خواهد بود.
د- استفاده از چندین مسیر:
یکی از اصول رایج در علم اقتصاد و سیاست بین الملل تنوع بخشی است، به طور مثال رژیم صهیونیستی از یازده کشور همزمان گندم خریداری می کند تا تنوع فروشندگانش را حفظ کند و به این وسیله امنیت غذایی خود را تامین کند. این اصل نیز می تواند سرلوحه اقدامات ایران قرار بگیرد و ایران بطور ترکیبی بخشی از انرژی خود را به چین و هند بفروشد. ایران می تواند بخشی از انرژی خود را از طریق قطر به اروپا بفروشد و بخش کمی از انرژی خودش را با توجه به خطرات مسیر از خاک سوریه عبور دهد و بخشی از انرژی خودش را از طریق ترکیه به اروپا ارسال کند. این تنوع بخشی باعث می شود در صورتی که در آینده روابط ایران و ترکیه و یا ایران و قطر تحت الشعاع مسائل سیاسی و امنیتی و نظامی قرار بگیرد و یا دوباره سوریه ناامن شود، تنها یکی از مسیرهای صادراتی ایران مسدود شود و مسیرهای دیگر برای تداوم صادرات ایران جریان داشته باشد.
مورد بعدی این است که در صورت تنوع مسیرهای انرژی ایران، ترکیه، قطر و سوریه به دلیل وجود مسیرهای آلترناتیو نخواهند توانست به واسطه عبور خطوط انرژی ایران و یا فروش انرژی ایران فشار بیاورند. در این مورد نیز نباید خطوط انرژی ایران در انحصار یک مسیر خاص باشد.
نظر شما :