سودای آذربایجان برای پر کردن خلاء گاز روسیه در اروپا

نویسنده: گابریل گاوین Gabriel Gavin

دیپلماسی ایرانی: هرچند باکو، ادعای مسئولین شهر ارمنی نشین استپاناکرت (در منطقه ناگورنو قره باغ که در سال 2020 به دست آذربایجان افتاد) درباره قطع گاز این ناحیه در قلب زمستان گذشته را رد می کند، روشن است که این رویارویی چند دهه ای اکنون به فاز تازه خطرناکی وارد می شود که در آن، انرژی هم بخشی از جنگ فرسایشی است. در شرایطی که جمعیت ارمنی ناگورنو – قره باغ، زیر فشار فزاینده ای هستند، به نظر می رسد که باکو قصد آن کرده که مسئله این قلمروی مورد نزاع را یک بار برای همیشه حل و فصل کند. این است که به هراس از یک جنگ تازه دامن زده می شود که در آن جدایی خواهان ارمنی، سرزمین های بیشتری را از دست می دهند و شهروندان بیشتری در حاشیه مرز ارمنستان بیجا و مکان می شوند.

اکنون که اروپا برای تحریم صادرات انرژی روسیه برنامه دارد، آذربایجان خود را در جایگاهی می بیند که گاز بیشتری به قاره سبز صادر کند. دهه هاست که اتحادیه اروپایی به گاز ارزان روسیه وابسته است، حتی پس از ضمیمه کردن شبه جزیره کریمه توسط مسکو در سال 2014. با توجه به حوزه های عظیم گازی دریای خزر، که از مسیر شبکه لوله های کریدور گازی جنوب به ایتالیا و یونان وصل است، باکو در جایگاه نخست برای پر کردن خلائی است که با تحریم گازی روسیه ایجاد می شود.

ماه گذشته، شرکت نفت دولتی آذربایجان، سوکار SOCAR اعلام کرد که در نظر دارد صادرات گاز طبیعی به اروپا را همین امسال تا سی درصد افزایش دهد و در گام اول هم 2.6 میلیارد مترمکعب گاز را تحویل داده است. یک سخنگوی سوکار گفت که این یک ارزش افزوده برای اقتصاد آذربایجان است و همزمان جایگاه کشور را به عنوان تامین کننده مطمئن گاز به اروپا تقویت می کند.

برای بروکسل، این پیشنهاد در بهترین زمان ممکن ارائه می شود. هرچند 27 کشور عضو اتحادیه هنوز بر سر تحریم نفتی مسکو به اتفاق نظر نرسیده اند اما تقریبا همه این کشورها توافق دارند که زمان تحریم گاز روسیه فرا رسیده، چرا که دسترسی گسترده ای به تامین کنندگان جایگزین وجود دارد ضمن آنکه بروکسل در حال سوق دادن کشورهای عضو اتحادیه به کاهش سی درصدی مصرف گاز تا سال 2030 است و تلاش هایش برای عرضه های جایگزین را همزمان با پیشروی در زمینه انرژی های نوشونده، بیشتر کرده است.

در این حال، اختلال در عرضه گاز به کمبودها و افزایش قیمت مصرف کننده در سراسر اروپا دامن زده و موجی از پوپولیسم، اعتراض و ناآرامی را با خود به همراه آورده است. در چنین پس زمینه حساسی است که النور سلطانف، معاون وزیر انرژی آذربایجان، همین ماه در بروکسل با لوبیلو بوررِو Lobillo Borrero مدیر سیاست انرژی اتحادیه اروپایی گفت وگو کرد. یک مقام کمیسیون اروپایی پس از آن گفت که "این دیدار، اختصاص به همکاری مستمر گازی و چشم انداز افزایش حجم صادرات گاز آذربایجان به اتحادیه اروپایی داشت."

برای آذربایجان که درآمدهای نفتی و گازی اش موجب شد سریعترین رشد اقتصادی را از سال 2000 تا 2014 داشته باشد، منافع حاصل از موقعیت کنونی، بسیار هنگفت است. بر پایه ارزیابی مرکز پژوهش های انرژی و هوای پاک مستقر در فنلاند، از زمان یورش ولادیمیر پوتین به اوکراین، مسکو تنها بابت فروش گاز به کشورهای اتحادیه اروپایی، تقریبا 25 میلیارد دلار درآمده داشته است. این حجم از درآمد که اکنون عملا به دیگر کشورهایی پیشنهاد می شود که امکان عرضه گاز به اروپا را دارند، تقریبا ده برابر کل درآمد گازی آذربایجان در سال 2019 است.

قباد عباداوغلو، یک اقتصاددان آذری و عضو ارشد میهمان در مدرسه اقتصاد لندن، می گوید: بعید است که آذربایجان هرگز بتواند تولیدی همسنگ روسیه داشته باشد. در بهترین حالت، در پنج سال آینده، این کشور شاید بتواند حدود 20 میلیارد متر مکعب گاز را در فاز دوم کریدور گازی جنوب به اروپا برساند." این یعنی تنها یک هشتم 155 میلیارد متر مکعب گازی که اتحادیه اروپایی در سال 2021 از روسیه وارد کرد. با این حال، توانایی باکو در افزایش تولید، نشان می دهد که آماده دریافت سهم بیشتری از این بازار لوکس است.

تدابیر انرژی می تواند هم برای آذربایجان و هم برای اروپا، سودمند باشد هرچند درست دو ماه پیش بود که پارلمان اروپایی به قطعنامه ای رای داد که "سیاست ادامه دار آذربایجان در پاکسازی و انکار میراث فرهنگی ارمنی در ناگورنو – قره باغ و اطراف آن را شدیدا محکوم کرد." با این حال، در دور تازه گفت وگوهای سطح بالای دو طرف بر سر تامین انرژی، این ماجرا در سایه قرار گرفت.

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11