جنگ اوکراین امریکا را به فکر ترکیه انداخت

نویسنده: محمد علوش

دیپلماسی ایرانی: توجه کنونی ایالات متحده آمریکا به اصلاح روابط با ترکیه در درجه اول از نیاز واشنگتن به نقش بزرگ ترکیه در حمایت از اوکراین و مقابله با روسیه سرچشمه می‌گیرد. از یک سو تهدید ناشی از مسکو و تلاش‌های اروپا برای پیدا کردن جایگزین انرژی روسیه باعث می‌شود ترکیه اهمیت بیشتری برای ناتو و اتحادیه اروپا پیدا کند و از سوی دیگر آمریکا خود را به اصلاح روابط با متحدانی ناسازگار مانند آنکارا به خاطر متحد کردن موضع غرب مجبور می‌بیند.

آنکارا و واشنگتن اکنون باور دارند شرایط کنونی فرصت مناسبی برای اصلاح دوباره روابط است. در این راستا اخیرا یک مسئول آمریکایی از پیشنهاد واشنگتن به آنکارا برای مجهز کردن اوکراین به سامانه اس 400 از سوی ترکیه در مقابل لغو تحریم‌ها خبر داد؛ اما آنکارا به خاطر نگرانی از تاثیر آن بر روابطش با روسیه با این مسئله مخالفت کرده است.

زمان به قدرت رسیدن جو بایدن، ترکیه پیشنهاد خود را برای تشکیل کمیته مشترک با واشنگتن برای حل این مشکل دوباره مطرح کرد؛ اما با پاسخ مثبت مواجه نشد. باور رایج در آن زمان این بود که بایدن هنوز آماده دستیابی به راه حل با آنکارا نیست؛ اما امروز اوضاع تغییر کرده به این ترتیب که دیگر تلاش برای اصلاح روابط تنها از سوی آنکارا نیست.

در کنار مسئله اس 400 مسائل بسیاری وجود دارد که دو طرف درباره آنها اختلاف دارند از جمله حمایت آمریکا از یگان‌های کُرد در سوریه و مخالفت آمریکا با تحویل فتح الله گولن به ترکیه. آمریکا در گذشته همیشه این مسائل را بی‌اهمیت می‌دانست.

با توجه به اینکه درگیری کنونی در اوکراین نیاز غرب را برای درگیر شدن ترکیه در راهبرد فشار حداکثری علیه روسیه برجسته می‌کند، این امر به آنکارا مجالی برای اعمال فشار بر واشنگتن به منظور پیدا کردن راه حل برای این قضایا یا حداقل برخی از آنها به ویژه مسئله بازگشت ترکیه به طرح ساخت جنگنده‌های «اف 35» اعطا می‌کند.

در ماه‌های اخیر دولت بایدن گامی دلگرم کننده در راستای اصلاح روابط با ترکیه برداشت هنگامی که از حمایت طرح «مید ایست» برای انتقال گاز اسرائیل به اروپا از طریق یونان و قبرس جنوبی دست برداشت. همچنین از تلاش‌های آنکارا و تل‌آویو برای احیای عادی سازی روابط حمایت کرد. با این وجود محقق ساختن موفقیت جدی در مسئله اختلافات میان دو کشور نیازمند اقدامات عملی برای برپایی اعتماد میان دو طرف است.

به نظر می‌رسد آنکار برای اصلاح روابط با غرب به عنوان اهرمی برای برقراری توزان در شراکتش با روسیه اهتمام بیشتری دارد؛ اما پیشنهاد آمریکا درباره اس 400 بهای گرانی دارد که باید آنکارا برای اصلاح روابط بپردازد. 

هنوز راه سومی وجود دارد که دو کشور می توانند برای یافتن یک راه حل متوازن طی کنند. این راه حل برای آمریکا نقش بیشتر ترکیه را در اعمال فشار بر روسیه تضمین می‌کند. در مقابل برای آنکار نیز حفظ روابط با مسکو را تضمین می‌کند. زمانی که اردوغان در فوریه گذشته به کی‌یف رفت با همتای اوکراینی خود درباره تجهیز ارتش اوکراین به پهپادهای بیشتری توافق کرد. 

این توافق برای آمریکا اهمیت دارد؛ زیرا به کی‌یف برای مقاومت در برابر حمله روسیه برای مدت زمان بیشتری کمک می‌کند. علاوه بر این با تصمیم ترکیه برای اعمال محدودیت بر کشتی‌های جنگی روسیه در تنگه بوسفور و داردانل هماهنگ است. آنکارا با توجه به روابط درهم تنیده‌اش با روسیه بیشتر از این نمی‌تواند در راستای مخالفت با حمله روسیه اقدام کند.

دموکرات‌های آمریکا گفتمانی خصمانه در قبال اردوغان اتخاذ کرده‌اند و همکاری‌اش با روسیه را تهدیدی برای منافع آمریکا می‌دانند؛ اما این دیدگاه با سیاست آمریکا در قبال دیگر متحدان که روابط نظامی با مسکو دارند، متناقض است. به عنوان مثال واشنگتن همچنان از اعمال تحریم هند بعد از خرید سامانه اس 400 روسیه پرهیز می‌کند تا این امر بر راهبرد این کشور در مهار چین تاثیر نگذارد. به این ترتیب درست نیست مجازات متحدی قوی که دومین ارتش بزرگ در ناتو است، ادامه یابد.

در زمان کنونی بایدن باید از نفوذ خود در کنگره برای تصویب فروش جنگنده‌های گفته شده به ترکیه به عنوان آغاز مرحله جدیدی در رابطه با آنکارا استفاده کند. 

در سال‌های اخیر این باور رواج داشت که واشنگتن و اروپا برای پیشبرد رابطه با ترکیه جدی نیستند و در انتظار انتخابات سال آینده هستند؛ زیرا باور دارند اردوغان شکست خواهد خورد. در بحبوحه تغییرات عمده‌ای که جنگ اوکراین در محاسبات ژئوپلیتیک غرب و ترکیه به وجود آورده است، حساب کردن روی این امر دیگر درست نیست. 

منبع: الجزیره / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11