ونزوئلا در لحظه سرنوشت

نویسنده: مرتضی بنانژاد، کارشناس ارشد مطالعات آمریکا

دیپلماسی ایرانی: روابط ایالات متحده و ونزوئلا سال‌هاست که در مرز خصومت حرکت می‌کند، اما واقعیت این است که واشینگتن هرگز تا این اندازه به تغییر موازنه قدرت در کاراکاس نزدیک نبوده است.  پرسش اصلی این است: «آمریکا دقیقاً چه می‌خواهد و چرا اکنون؟»

پاسخ را باید در سه سطح جست‌وجو کرد: منابع، ژئوپلیتیک و آینده نظم انرژی.

ونزوئلا با در اختیار داشتن بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شده نفت جهان، یکی از مهم‌ترین نقاط راهبردی در معادلات انرژی است. در جهانی که رقابت بر سر گذار انرژی شدت گرفته، کنترل یا دست‌کم ایجاد نفوذ پایدار در این منبع عظیم برای آمریکا اهمیتی مضاعف یافته است. دولت بایدن نیز به‌خوبی می‌داند که هرگونه خلأ در این حوزه می‌تواند توسط چین یا روسیه پر شود.

اما چرا اکنون؟ دلیل نخست، فرسایش ساختار داخلی دولت مادوروست. رکود اقتصادی، مهاجرت میلیونی جمعیت، کاهش درآمدهای نفتی و شکاف‌های درونی در حزب حاکم باعث شده شبکه قدرت مادورو در مقایسه با پنج سال گذشته در آسیب‌پذیرترین وضعیت خود قرار گیرد. واشینگتن این زمان را «پنجره فرصت» می‌بیند؛ پنجره‌ای که معلوم نیست در آینده نزدیک تکرار شود.

دلیل دوم به معماری جدید رقابت قدرت‌ها بازمی‌گردد. آمریکا در حال بازترسیم حلقه نفوذ خود در نیمکره غربی است. پیشروی چین در آمریکای لاتین—از سرمایه‌گذاری‌های انرژی تا وابستگی تکنولوژیک— برای واشینگتن به معنای تهدید مستقیم در حیاط خلوت سنتی‌اش است. ونزوئلا یکی از آخرین نقاط کلیدی است که می‌تواند مسیر این رقابت را تغییر دهد.

از سوی دیگر، طرح آینده آمریکا برای ونزوئلا صرفاً جایگزینی یک دولت با دولتی دیگر نیست. واشینگتن در پی ایجاد یک ساختار سیاسی قابل‌پیش‌بینی، بازار انرژی باثبات‌تر، و دولتی است که در محاسبات جهانی انرژی همراهی بیشتری نشان دهد. هدف نهایی، بازگرداندن ونزوئلا به نظم اقتصادی بین‌المللی و جلوگیری از تبدیل آن به یک پایگاه ژئوپلیتیک برای رقبای آمریکا است.

در واقع، لحظه کنونی حاصل تقاطع سه روند است: ضعف بی‌سابقه دولت مادورو، نیاز آمریکا به بازآرایی منابع انرژی پس از جنگ اوکراین و رقابت با چین، و شرایط اجتماعی-اقتصادی داخل ونزوئلا که فضا را برای گذار سیاسی آماده‌تر از همیشه کرده است.

به همین دلیل است که واشینگتن امروز بیش از هر زمان دیگری مصمم به بازتعریف آینده ونزوئلاست—آینده‌ای که نه تنها بر سرنوشت یک کشور، بلکه بر معماری قدرت در نیمکره غربی نیز اثرگذار خواهد بود.