واقعا پنج دقیقه تا پایان مذاکرات مانده است؟

نویسنده: النا چرننکو

دیپلماسی ایرانی: روز سه شنبه در وین، مذاکرات پیرامون احیای توافق هسته ای از سر گرفته شد. میخائیل اولیانوف در مصاحبه ای با النا چرننکو، خبرنگار نشریه کامرسانت، خبر داد که این روند به خط پایان رسیده و یک سند نهائی 20 صفحه ای در خصوص احیای «توافق قرن» روی میز قرار دارد. اما، از سخنان وی چنین برمی آید که هنوز برای خوشحالی زود است.

مرحله کنونی را می توان مرحله نهائی مذاکرات نامید. راه بسیار طولانی طی شده است. پیش نویس سند نهائی تهیه شده است. چند نکته وجود دارد که نیاز به توضیح بیشتر دارند. تجربه نشان داده که تعیین تاریخ خاص برای عقد توافق غیر ممکن است. هنوز بعضی از مسائل و از جمله، مسائل نسبتا اساسی باید حل و فصل شوند. براساس مطالباتی که طرف ایرانی مطرح می کند، مشخص تر خواهد شد که چقدر تا پایان روند مذاکرات باقی مانده است.

این یک سند سیاسی خواهد بود که طی آن، گام های مشخصی برای احیای برجام تعیین خواهد شد. این سند در خصوص مسائل مرتبط با لغو تحریم های امریکا و همچنین، گام ها در عرصه هسته ای خواهد بود که اقدامات ایران را مشخص خواهد کرد و در نهایت، روند اجرای این توافق مشخص خواهد شد.

پس از دستیابی به توافق نهائی، دوره آماده سازی برای اجرای آن آغاز خواهد شد. احتمال دارد، این روند دو ماه طول بکشد. پس از آن، روزی فرا می رسد که در نهایت، شاهد اجرای برجام همانطور که در سال 2015 میلادی توافق شد، خواهیم بود. اما، این فقط یک طرح تقریبی است و هنوز کار برای انجام دادن زیاد است. در مورد قطعنامه جدید  شورای امنیت سازمان ملل متحد باید گفت که هنوز این موضوع بررسی نشده است. ممکن است نیازی به آن نباشد.

در دیپلماسی چند جانبه هرگز این اتفاق نمی افتد که مطالبات یک طرف، 100 درصد تحقق یابد. در کل، تمامی شرکا با مطالبات ایران همدل هستند. در این زمینه، ایران واقعا، طرف آسیب دیده است. ایران از برجام خارج نشد، بلکه در واکنش به سیاست فشار حداکثری امریکا، از اجرای برخی از تعهداتش صرف نظر کرد.

پرسش این است که مطالبات ایران تا چه حد می تواند، برای شرکای غربی قابل پذیرش باشند. تمامی این موارد، به مذاکرات منوط هستند. در اینجا، هر یک از طرفین باید تصمیم سیاسی بگیرد که با آن چه که قبلا حاصل شده، موافقت کنند و یا در برخی از موارد، تلاش کنند، مخالف آن را ارائه کنند.

فرض بر این است که برجام به شکل اصلی خود و بدون پیوست و یا حذفی احیا شود. اگرچه، احتمال دارد که به خاطر تغییر وضعیت طی چند سال اخیر، برخی تغییرات ظریف جدید ایجاد شود. اما، تمامی این موارد در مرحله نهائی مذاکرات مشخص خواهند شد.

برخی از مقامات رسمی و کارشناسان غربی اواسط و پایان ماه فوریه را مهلت نهائی برای مذاکرات می دانند و معتقدند که اگر تا آن زمان توافقی حاصل نشود، بیش از این مذاکره فایده ای ندارد. برخی دیگر به روز 7 ماه مارس و نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به عنوان آخرین مهلت اشاره می کنند.

در رابطه با روسیه باید گفت که این کشور قاطعانه، مخالف تعیین تاریخ های ضرب الاجل است. در این میان، روسیه با این موضوع موافق است که مذاکرات نباید طولانی شود و در صورت تمایل، می توان، تا پایان ماه جاری آن را به پایان رساند. در صورت وجود اراده سیاسی و آمادگی طرفین برای نشان دادن انعطاف از خود، این امر واقع بینانه به نظر می رسد.

دلیل این که شرکای غربی تا این حد، فعالانه، موضوع زمان بندی را مطرح می کنند، این است که حتی در شرایط برگزاری مذاکرات، ایران به توسعه برنامه هسته ای اش ادامه می دهد. ایرانی ها به تولید اورانیوم غنی شده 20 و 60 درصدی ادامه می دهند. بنابراین، آنان معتقدند که مذاکرات باید در اسرع وقت به نتیجه برسد.

روابط میان ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی کاملا آرام و عادی پیش می رود. اساسا، طرف ایرانی درجه بالایی از همکاری را از خود نشان می دهد. یکی از مهم ترین مسائل، نصب دوربین ها در تاسیسات هسته ای ایران بود.

لغو برخی از تحریم ها توسط امریکا، گامی است که باید خیلی وقت پیش برداشته می شد. اما، باید آن را مثبت ارزیابی کرد. این گام امکان تسریع روند احیای برجام را فراهم می سازد. احتمال دارد، این نشانه آن باشد که مذاکرات واقعا، وارد مرحله نهائی شده است و امریکایی ها دیگر نمی توانستند، اتخاذ چنین تصمیم را به تاخیر بیندازند.

تجربه نشان داده که تا زمان حاصل شدن نتیجه، نباید در تعیین زمان آن تعجیل نشان داد. همواره، این احتمال وجود دارد که یکی از طرفین اقدام نادرستی انجام دهد که به سادگی، بتواند، به مذاکرات ضربه وارد کند. در مرحله پیشرفته کنونی از مذاکرات، ایجاد تنش غیر ضروری و به خطر انداختن دستیابی به نتیجه مثبت، غیر قابل قبول است. پنج دقیقه تا خط پایان باقی مانده است و باید طرفین این بخش آخر را با عزت، سریع و کارآمد بگذرانند.

منبع: کامرسنت / تحریریه دیپلماسی ایرانی