ایران و طالبان، دو دیدگاه متفاوت در همکاری

نویسنده: بسام ناصر

دیپلماسی ایرانی: عامل عقیدتی نقشی محوری و اساسی در ترسیم سیاست ها و تصمیم گیری ها در ایران و افغانستانِ تحت سیطره طالبان ایفا می کند چرا که بر هر دو کشور ایدئولوژی دینی حاکم است هرچند این ایدئولوژی در ایران برگرفته از تشیع اثنی عشری و نزد طالبان برگرفته از اسلام سنی حنفی است. در اینجا این سئوال مطرح می شود که این بُعد عقیدتی، چه تاثیری بر روابط دو طرف خواهد گذاشت؟ 

با در نظر گرفتن تجربه حکومت طالبان بر افغانستان در سال های 1996 تا 2001، شواهد نشان می دهد روابط دو کشور با ثبات نخواهد بود. در آن زمان حوادثی روی داد که موجب تیره شدن روابط دوکشور شد چرا که ایران از ائتلاف شمال در جنگ با طالبان حمایت کرد و طالبان نیز به کنسولگری ایران در مزار شریف حمله کرد که نزدیک بود به جنگ بین دو کشور منجر شود. 

دکتر احمد موفق زیدان فعال رسانه ای سوری و کارشناس امور افغانستان درباره آینده روابط افغانستان و ایران پس از به قدرت رسیدن طالبان معتقد است: طالبان در شرایط کنونی خواستار روابط حسن همجواری است و برخلاف تهران، جاه طلبی های فرامرزی ندارد. اما ایران نمی تواند با حکومتی کنار بیاید که قابلیت تبدیل شدن به حکومتی مخالف تهران را در آینده دارد. 

به عقیده احمد زیدان، دغدغه طالبان در شرایط کنونی، تثبیت حکومت خود بر افغانستان است ولی ایران معتقد است با کنار گذاشته شدن متحدانش در ائتلاف شمال از حکومت افغانستان، از بازی افغانستان بیرون انداخته شده است. شاید دیدارهای احمد مسعود در تهران و هم پیمان شدن تهران با هند و روسیه و کشورهای آسیای میانه و درخواست برای تشکیل دولت تکثرگرا در افغانستان به این معنا باشد که تهران با حکومت طالبان تعامل نخواهد کرد و ممکن است به حمایت از ائتلاف شمال رو آورد. در این صورت طالبان هم ممکن است از گروه های مخالف بلوچ و سنی مذهب در ایران حمایت و گروه های مسلح جهادی را تحریک کند. 

اما عمران الأفغانی، پژوهشگر امور افغانستان معتقد است به رغم تنش های قبلی بین حکومت طالبان و ایران، اکنون با سیطره مجدد طالبان بر کابل، تهران می داند که چاره ای جز پذیرفتن واقعیت ندارد و باید با حکومت جدید تعامل کند. طالبان نیز بر اساس منافعش عمل خواهد کرد و درصدد برقراری روابط خوب با همسایگان است به ویژه که با موانعی در داخل و خارج از افغانستان مواجه است. به این ترتیب می توان انتظار داشت دو طرف به رغم اختلافات عقیدتی عمیق، روابط خوبی با یکدیگر برقرار کنند. 

ماهر فرغلی، نویسنده مصری و کارشناس جنبش های اسلام سیاسی نیز معتقد است اختلافات عقیدتی بین ایران و گروه طالبان ریشه در اختلافات عمیق تاریخی بین شیعه و سنی دارد. بعید است که ایران یا طالبان از اصول عقیدتی خود کوتاه بیایند ولی احتمال همکاری کردن آنها در امور سیاسی از جمله در پرونده هایی که به روابط این دو با آمریکا و کشورهای منطقه مربوط می شود، وجود دارد. ایران کشوری مهم و تاثیرگذار در منطقه است و به نفع افغانستان است که روابطی خوب با آن داشته باشد و با تهران وارد اختلافات و برخوردهای سیاسی نشود.

منبع: عربی 21/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/11