متقدی صدر پیروز اما نه یکه تاز

نویسنده: دکتر ایلی ابوعون (Elie Abouaoun)

دیپلماسی ایرانی: پیروزی بزرگ مقتدی صدر در انتخابات پارلمانی عراق ممکن است مشکلاتی برای آمریکا و ایران به‌همراه داشته باشد اما پیروزی فهرست انتخاباتی صدر نمی‌تواند به این معنا باشد که صدر رهبر بعدی عراق یا حتی تنها شاه‌نشان برای این کشور خواهد بود.

پلتفرم سیاسی صدر از مجموعه‌ای گسترده از شخصیت‌های قومی و سیاسی تشکیل شده است. هرچند فهرست انتخاباتی صدر اکثر کرسی‌های مجلس عراق را به خود اختصاص داده است اما این تضمین نمی‌کند که او خواهد توانست بزرگترین ائتلاف را در مجلس تشکیل دهد تا تعیین کننده نخست وزیر باشد.

لیست‌های نزدیک به ایران توانستند نزدیک به 80 کرسی را در اختیار بگیرند. اگر این لیست‌ها بتوانند ائتلاف بزرگتری را شکل دهند، صدر به‌‌آسانی نمی‌تواند ادعا کند که بزرگترین بلوک را در اختیار دارد.

صدر نمی‌تواند نفوذ روزافزونش را که نوعی پوپولیسم است به اهرم سیاسی واقعی تبدیل کند؛ اهرم سیاسی واقعی نیازمند دیدگاهی روشن، خط مشی حساب‌شده، ائتلاف‌های پایدار و نهادهای قدرتمند برای حمایت از کارهای ضروری ملالت‌بار است. اکنون به نظر می‌رسد که جنبش صدر از این ویژگی‌ها و دارایی‌ها برخوردار نیست.

انتصاب نخست وزیر در عراق بیشتر از انتخابات به اجماع درون‌شیعی‌ای بستگی دارد که اغلب توسط ایرانی‌ها تسهیل می‌شود. انتخابات سال 2021 هم از این قاعده مستثنی نیست.

بسیاری از تحلیلگران نتایج به دست آمده در انتخابات پارلمانی عراق را شکستی بزرگ برای ایرانی‌ها می‌دانند. هرچند این باور در سطح تاکتیکی درست است اما نمی‌توان آن را شکستی بزرگ برای ایران دانست.

فتح، المالکی، خمیس الخنجر، رهبر ائتلاف عزم – که همگی از نزدیکان به ایران به شمار می روند – هنوز بلوک چشمگیری در اختیار دارند (25 الی 30 درصد از کل کرسی‌های مجلس) که باعث می‌شود آنها عاملی اساسی در تصمیم‌سازی‌ باشند. در عراق حاکمیت اکثریت کارایی ندارد و اغلب تصمیم‌‌گیری‌ها از طریق اجماع انجام می‌شود.

مقتدی صدر شاید از لحاظ تاکتیکی مخالف ایران باشد اما وارد یک مسیر خصمانه با ایرانی‌ها نخواهد شد. حزب دموکرات کردستان یا الحبوسی هم این کار را نخواهند کرد. از این رو، ایران سرانجام بازهم ردپایی قدرتمند در عراق خواهد داشت.

به‌علاوه، پلتفرم مقتدی صدر آنگونه که برخی‌ها می‌پندارند یکپارچه و منسجم نیست. ایرانی‌ها می‌توانند به آسانی این پلتفرم را در هم بشکنند چرا که آنها هنوز در پی دسترسی به قدرت از طریق حشد الشعبی هستند. ایرانی‌ها از حشد الشعبی برای یافتن زمینه‌های مشترک با احزاب شیعه استفاده خواهند کرد، احزابی که همگی به عنوان «پیروز انتخابات» معرفی خواهند شد.

هنوز نمی‌توان گفت که نتایج این انتخابات چه تاثیری بر روابط آمریکا و عراق خواهد گذاشت. آنچه روشن است اینکه ایرانی‌ها همچنان از عراق برای اعمال فشار علیه دولت بایدن بهره خواهند گرفت، دست‌کم تا زمانی که گفت وگوهای وین به لغو تحریم‌ها نیانجامیده باشد. ایرانی‌ها برای حفظ چالش‌های آمریکا در عراق در سقفی معین تلاش خواهند کرد، به گونه‌ای که چشم‌اندازهای توافق با آمریکا بر سر لغو تحریم‌ها تضعیف نشود.

پیش از انتخابات، نگرانی‌های بسیاری درباره نرخ مشارکت و مدیریت روند انتخابات وجود داشت. نرخ مشارکت به‌طور کلی پایین بود. رویدادهای پیش از انتخابات از جمله ترورها، ارعاب، تهدید، ارتشاء و دسترسی نابرابر به رسانه‌ها از عوامل پایین بودن نرخ مشارکت بود. پس از انتخابات نیز تردیدهایی پیرامون شمارش آراء و شمارش دستی آراء وجود دارد.

ارزیابی ها در خصوص کرسی‌های اختصاص یافته به نامزدهای مستقل – حدود 20 الی 40 کرسی – نادرست و متناقض است. با توجه به عدم ارائه تعریفی شفاف از اینکه چه کسانی نامزد‌ مستقل شناخته می‌شوند و چه تعداد از نامزدهای پیروز در برابر وسوسه پیوستن به بلوک‌های پارلمانی قدرتمند ایستادگی خواهند کرد، گمانه‌زنی درباره موفقیت یا شکست نامزدهای مستقل در انتخابات 2021 عراق دشوار است. این کار فقط پس از انتصاب نخست وزیر ممکن است.

انتخابات زودهنگام با هدف پرداختن به اعتراضاتی برگزار شد که آغازش به اکتبر 2019 باز می‌گردد. اما به نظر می‌رسد که مجلس تازه نتواند به تغییرات و اصلاحات مورد نظر عراقی‌ها بپردازد. در زمینه مطالبات اصلی مردم از جمله رسیدگی به تیراندازی به معترضان و لزوم محاکمه عاملان این حوادث، اصلاحات، تشکیل دولتی فراگیرتر و مهار فساد پیشرفت چندانی حاصل نشده است.

به جز پیروزی لیست انتخاباتی صدر، چشمگیرترین تغییرات شامل افزایش قابل توجه در تعداد کرسی‌های لیست وابسته به حزب نوری المالکی، پیروزی بزرگ حزب وابسته به محمد الحلبوسی، رئیس پیشین مجلس عراق و شکست سهمگین متحدان ایران یعنی فهرست فتح و همچنین ائتلاف حکیم – العبادی است. 

به رغم تغییرات عمده در شمار کرسی‌های اختصاص یافته به فهرست‌های انتخاباتی، موازنه کلی قدرت تغییر چندانی نکرده است. شکست فتح با پیروزی‌های المالکی جبران شده و شکست ائتلاف حکیم – العبادی را هم پیروزی‌های صدر و حلبوسی جبران کرده است.

همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، حزب دمکرات کردستان (KDP) وابسته به مسعود بارزانی نه تنها با کسب بیشترین تعداد کرسی نسبت به سایر احزاب کرد، جایگاه محوری خود را در میان سایر احزاب کُرد اثبات کرد، بلکه نشان داد که که احزاب کوچکتر – مانند گوران (تغییر)، نسل جدید و غیره – برای کردها که منافع آنها عمدتا توسط ائتلاف دو حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان (PUK) حفظ خواهد شد، گزینه های معتبری نیستند.

منبع: مرکز صلح امریکا / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11