تضعیف جریان‌های حامی ایران توهم نیست

دیپلماسی ایرانی: حالا که بیش از سه ماه از انتخابات عراق گذشته بهتر می‌توان نگاهی به آنچه گذشت، انداخت و تحولات را ارزیابی کرد. 

انتخابات عراق این بار متفاوت از هر سال بود. شیوه برگزاری انتخابات، اعلام آن، تحولات پس از آن، اعتراضاتی که برای نخستین بار در دو دهه اخیر به نتایج انتخابات عراق صورت گرفت، کش‌مکش‌ها و دست های پشت پرده‌ای که برون افتاد، همگی ثابت کردند این انتخابات نه تنها متفاوت از چندین انتخابات برگزار شده در عراقِ بعد از سقوط صدام حسین است بلکه به اعتراف همه سیاستمداران عراقی آینده ساز عراق است. هوشیار زیباری، یکی از سران حزب دموکرات کردستان عراق در نشستی در دهوک عراق، مدت کوتاهی بعد از برگزاری انتخابات عراق گفت: "اگر این انتخابات از مشروعیت بیفتد، عواقب بسیار خطرناکی خواهد داشت، طوری که دیگر معلوم نیست در آینده انتخاباتی برگزار شود." با این حال انتخابات اخیر عراق – قبل از تشکیل حکومت جدید – پر افت و خیزترین انتخابات عراق بوده است.  

اگر تا قبل از این گمان می‌رفت بیان وجود دست‌هایی در انتخابات توهم توطئه است، اکنون دیگر برای همه روشن شده که واقعا دست‌های پشت پرده‌ای برای انحراف جریان سیاسی عراق از مسیر طبیعی خود در جریان است. مشعان الجبوری، یکی از نمایندگان اهل تسنن عراق از ائتلاف عزم به رهبری خمیس الخنجر در گفت‌وگویی تلویزیونی به صراحت بیان می‌کند که ترکیه و امارات متحده عربی و اردن در نزدیکی جریان های سیاسی مخالف با جریان‌های سیاسی طرفدار ایران تلاش کردند و علنا می‌گوید که در آنکارا و در حضور رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و با حمایت متحدان عربی توافق کردیم ما اهل تسنن اختلافات خود را کنار بگذاریم، و با جریان‌های کردی و شیعی همسو با خود ائتلاف کنیم و جریان الحشد الشعبی را به حاشیه برانیم. این اعتراف به صراحت پرده از طرحی بر می‌دارد که کشورهای خارجی پشت آن هستند و هدفشان دور کردن یا تضعیف ثقل ایران در عراق است. 

با همه این احوال، می توان اوضاع عراق را بر اساس تقسیم بندی موجود فعلی به شکل زیر دید. در این جا این نکته را نمی‌توان نادیده گرفت که هر چند احزاب سیاسی درباره عبور از تقسیم‌بندی‌های طایفه‌ای صحبت کنند و هر چه از دولت اکثریت دم بزنند باز هم در نهایت واقعیت های سیاسی عراق بر اساس معادلات شیعه – سنی – کرد تعریف شده است و از آن گریزی نیست.

اهل تسنن 

تا قبل از انتخابات عراق، اهل تسنن در سه جریان ائتلاف تقدم به رهبری محمد الحلبوسی، عزم به رهبری خمیس الخنجر و نیروهای مستقل در انتخابات شرکت کردند. تا قبل از انتخابات ائتلاف‌های عزم و تقدم در اوج تنش بودند و اتهامی نبود که متوجه هم نکنند. اما بعد از انتخابات و بعد از پادرمیانی‌های شخص رئیس جمهوری ترکیه، رجب طیب اردوغان، و بعد از رایزنی‌های بسیار و میزبانی‌هایی که امارات و اردن انجام دادند، گروه‌های اهل تسنن به توافق رسیدند تا آنچه از قدرت در آینده نصیب می برند را بین خود تقسیم کنند. بر این اساس، حلبوسی، رئیس مجلس شد و قرار است خمیس الخنجر، معاون آینده رئیس جمهوری عراق شود.

کردها 

حزب دموکرات کردستان با کسب 32 کرسی پارلمان مجلس عراق پیروز اصلی انتخابات در میان کردها بود. حزب رقیب، یعنی حزب اتحاد میهنی کردستان 17 کرسی پارلمان به دست آورد و احزاب دیگر اعم از اسلامی و گوران (تغییر) یک تا دو کرسی به دست آوردند. اما این پیروزی سبب شد تا حزب دموکرات کردستان با اعتماد به نفس بیشتری در عرصه سیاسی پس از انتخابات جولان دهد و برای رقبا به ویژه حزب اتحاد میهنی کردستان خط و نشان بکشد. الآن هدف اصلی حزب دموکرات تضعیف و در صورت امکان از میدان به در کردن حزب اتحاد میهنی است. در طول این مدت بارها از توافق دو طرف بر سر نامزد نهایی ریاست جمهوری صحبت شده ولی در آخر توافقات به هم خورده است. تا کنون دو طرف نتوانسته‌اند به نتیجه نهایی برسند و گمان هم نمی‌رود این توافق به این راحتی‌ها حاصل شود.

شیعیان

ماه‌ها قبل از انتخابات، تشکلی به اسم چارچوب هماهنگی شکل گرفت که همه جریان‌های سیاسی شیعی مطرح در صحنه سیاسی عراق را شامل می‌شد. این تشکل هر هفته و در ماه های اخیر، هفته ای چند بار، در منزل یکی از سران شیعه تشکیل جلسه می‌دادند و به رایزنی می‌پرداختند. از ویژگی های خوب جلسات این تشکل این بود که از بسیاری از اختلافات جریان های سیاسی کاسته شد، به طور نسبی بر سر نقشه راهی سیاسی توافق شد و تفاهمات بسیاری شکل گرفت. اما قبل از انتخابات، جریان صدر با شعار تشکیل دولت اکثریت دیگر در جلسات فراکسیون اکثریت شرکت نکرد و تلاش کرد راه دیگری را بپیماید. بعد از برگزاری انتخابات که روشن شد جریان صدر با 73 کرسی بیش از همه رای آورده و پیشتاز انتخابات است، جریان صدر رسما خود را تافته جدا بافته دانسته است و همه تلاش خود را به این معطوف کرده یا زمام امور چارچوب هماهنگی را به دست گیرد و رقبای خود، به‌ویژه ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی، را کنار بزند یا چارچوب هماهنگی را از اساس متلاشی کند. این چیزی است که رسانه‌های نزدیک به صدر به صراحت بیان می‌کنند. 

آنچه مسلم است چارچوب هماهنگی همان بیت شیعی است و به استثنای صدر که ساز ناکوکی می‌زند، یکپارچه است و تلاش دارد به عنوان بیت شیعی ساختار خود را حفظ کند. متلاشی شدن چارچوب هماهنگی می‌تواند زخم سنگینی بر پیکر شیعیان باشد و عواقب سختی را نه تنها برای آنها بلکه برای کل صحنه سیاسی عراق رقم بزند. بنابراین باید به هر قیمتی شده حفظ شود حتی اگر این جریان بنا باشد در دولت آینده سهمی نداشته باشد. 

اهداف پشت پرده

همان‌طور که در ابتدا گفته شد، دست‌های پشت پرده‌ای وجود دارد تا روند سیاسی عراق را به راه دیگری بکشاند. کسانی که برای این کار تلاش می‌‌کنند یک هدف را دنبال می‌کنند، تشکیل دولتی که در آن نیروهای چارچوب هماهنگی که در واقع جریان های شیعه هم‌سو با ایران هستند، به حاشیه رانده شوند یا در صورت حضور بسیار ضعیف باشند. این حرف هایی است که برخی از چهره‌های سیاسی مخالف این تشکل به صراحت بیان می‌کنند. مشعان الجبوری به صراحت می‌گوید که "ما از بس از الحشد الشعبی تو سری خوردیم تصمیم گرفتیم وارد چارچوبی شویم که دیگر از جانب الحشد الشعبی توسری نخوریم." در این سناریو همه تلاش‌ها بر این تمرکز دارد که جریان‌های همسو با الحشد الشعبی یا متحد آن در دولت آینده عراق به قدری ضعیف باشند که توانایی عمل مستقلی نداشته باشند. برای همین ائتلاف اهل تسنن (عزم – تقدم) – حزب دموکرات کردستان و مقتدی صدر و در صورت امکان یک جریان سیاسی دیگر، از هر طیفی که باشد، تشکیل شود تا خود دولت آینده را تشکیل دهد و دیگران را در حاشیه بگذارد./اعتماد