موسسه واشینگتن بررسی می‌کند
انتخابات سرنوشت‌ساز پارلمانی عراق
دیپلماسی ایرانی: در ۴ نوامبر، موسسه واشینگتن یک نشست مجازی سیاست‌گذاری با حضور مینا العریبی، منقذ داغر و جیمز جفری برگزار کرد. عریبی، سردبیر روزنامه نشنال مستقر در ابوظبی است. داغر، عضو هیئت مدیره و مدیر خاورمیانه و شمال آفریقا در موسسه «گالوپ اینترنشنال» است. جیمز جفری، همکار برجسته موسسه «فیلیپ سولوندز» و سفیر اسبق ایالات متحده در عراق و ترکیه است. خلاصه اظهارات آنها در ادامه آمده است.
مینا العریبی
متغیر کلیدی در انتخابات ۱۱ نوامبر، میزان مشارکت رأی‌دهندگان خواهد بود که از زمان اولین انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۰۵ به طور پیوسته کاهش یافته است. این نشان‌دهنده افزایش ناامیدی از یک نظام سیاسی است که به طور گسترده فاسد و ناتوان در خدمت به مردم تلقی می‌شود. تفسیر غالب از قانون اساسی به سیاستمداران اجازه می‌دهد تا از طریق مانورهای پس از انتخابات و چانه‌زنی، روند تشکیل دولت را دستکاری کنند. نه تنها نامزد اکثریت معمولاً در کسب کرسی نخست وزیری شکست می‌خورد، بلکه تشکیل دولت می‌تواند ماه‌ها طول بکشد. این بحران مشروعیت با تحریم مقتدی صدر، که در انتخابات قبلی بزرگترین بلوک را به دست آورد اما از تشکیل دولت منع شد، تقویت شده است. صرف نظر از این موضوع، این تحریم نشان‌دهنده خشم عمومی، به ویژه در میان جوانان است. اگرچه عراق آمار رسمی بیکاری را منتشر نمی‌کند، اما بانک جهانی تخمین می‌زند که ۳۰ درصد از جوانان بیکار هستند.
تشکیل دولت بار دیگر احتمالاً طولانی خواهد شد. به نظر می‌رسد دولت ایالات متحده علاقه کمی به عراق دارد و مارک ساوایا، فرستاده ویژه جدید، فردی نسبتاً ناشناخته با روابط اندک در آنجاست. در همین حال، با تضعیف نفوذ تهران در سراسر منطقه، این کشور عراق را از نظر استراتژیک حیاتی می‌داند و احتمالاً با استفاده از تعداد فزاینده شبه‌نظامیان مرتبط با ایران که به دنبال مشروعیت سیاسی هستند، به دنبال نقشی در مذاکرات پس از انتخابات خواهد بود. علاوه بر این، احزاب کرد با اختلاف به میز مذاکره می‌آیند، زیرا پس از انتخابات محلی خود در یک سال پیش نتوانسته‌اند دولت منطقه‌ای خود را تشکیل دهند.
محمد شیاع السودانی، نخست وزیر، خود دستور کار ائتلاف "بازسازی و توسعه" تحت مدیریت خود را دنبال و به طور مؤثر ابلاغ کرده است و بسیاری او را به عنوان یک شخصیت ملی‌گرا و نه یک شخصیت فرقه‌گرا یا خودخواه می‌بینند. با این حال، فساد همچنان گریبان‌گیر دولت است – سودانی توانسته است به طور مؤثر منافع رقبایی را که بر سیستم حاکم مسلطند، مدیریت کند، اما کلپتوکراسی (دزدسالاری/Kleptocracy) را از بین نبرده است.
نگرانی اصلی دیگر در ذهن رأی‌دهندگان، خشونت است. اگرچه تا حدودی خشونت عموما کاهش یافته، اما هنوز این حس وجود دارد که قانون و نظم در مورد منافع سیاسی یا گروه‌های مسلح محدود است.
در سطح خارجی، السودانی به گسترش روابط با سایر کشورهای جهان عرب که توسط سلف خود آغاز شده بود، ادامه داده است. او به طور مؤثر عراق را از درگیری بین ایران و اسرائیل جدا کرد و به خاطر تعامل محتاطانه با سوریه و همکاری با ترکیه در مورد تقسیم آب، شایسته تقدیر است. این مشارکت محدود در امور منطقه‌ای یک تحول مثبت است – اگرچه با توجه به حضور و تاریخ استراتژیک عراق، بسیاری آن را به عنوان یک موضع "حداقلی" می‌بینند که ثبات را بر رهبری منطقه‌ای ارجح می‌داند.
منقذ داغر
سودانی رتبه‌های محبوبیت بالایی دارد – با وجود آمار کاهشی اخیر، این رتبه‌ها همچنان بالاتر از نخست‌وزیران گذشته است. به طور کلی، عراقی‌های سنی معتقدند که کشور در مسیر درست حرکت می‌کند و نسبت به عراقی‌های شیعه، نگرش مثبت‌تری نسبت به دولت، نخست وزیر و روند انتخابات دارند.
پاسخ دهندگان عراقی در نظرسنجی در مورد سیاستمداران به صورت فردی، بیشترین اعتماد را به مقتدی صدر و پس از او سودانی ابراز می‌کنند. تا کنون هیچ سیاستمدار بزرگ دیگری رتبه‌ای بالاتر از ۳۰ درصد نداشته است. در حال حاضر، حزب بازسازی و توسعه سودانی احتمالاً با اختلاف قابل توجهی پیروز خواهد شد و پس از آن جناح‌های (سنی) تقدم و (شیعه) دولت قانون قرار دارند.
مشارکت رأی دهندگان از زمان انتخابات سال ۲۰۰۵ که بیش از ۸۰ درصد مشارکت داشت، به شدت کاهش یافته است. بر اساس داده‌های فعلی، انتخابات امسال احتمالاً شاهد مشارکت بین ۳۰ تا ۴۰ درصد خواهد بود. نگرانی‌ها در مورد فساد و بی‌اعتمادی به روند انتخابات، بسیاری از عراقی‌ها را متقاعد کرده است که رأی ندهند و تحریم صدر احتمالاً این تعداد را بیشتر کاهش خواهد داد.
مذاکرات ائتلاف پس از انتخابات احتمالاً با همان موانعی روبه‌رو خواهد شد که در سال ۲۰۲۱، زمانی که صدر ۷۲ کرسی را به دست آورد اما توسط ائتلاف چارچوب هماهنگی تحت سلطه شبه‌نظامیان مسدود شد. این بار، حزب برنده احتمالاً با حزب تقدم به رهبری محمد الحلبوسی و حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی ائتلاف خواهد کرد، اما چنین ائتلافی ممکن است نتواند حد نصاب اکثریت دو سوم را که اکنون برای انتخاب رئیس جمهور، که نخست وزیر را منصوب خواهد کرد، لازم است، کسب کند. در همین حال، رابطه سودانی با چارچوب هماهنگی – که در ابتدا او را انتخاب کرد – آنقدر پرتنش است که او در آخرین جلسه ائتلاف شرکت نکرد.
از سوی دیگر، ایران از زمان انتخابات قبلی به یک بازیگر منطقه‌ای کم‌قدرت‌تر تبدیل شده است، اگرچه همچنان سعی خواهد کرد دوباره بر نتیجه تأثیر بگذارد. بازیگران داخلی بدون شک رقابت ایران و ایالات متحده را در محاسبات انتخاباتی خود در نظر خواهند گرفت. نکته قابل توجه این است که بسیاری از عراقی‌ها ایالات متحده را به عنوان یک شریک اقتصادی و امنیتی به ایران ترجیح می‌دهند، اما نفوذ سیاسی ایالات متحده در این کشور بسیار نامحبوب است. عراقی‌ها به دنبال یک همکاری متعادل با آمریکا بر اساس منافع متقابل هستند.
سودانی کمپینی را بر اساس ملی‌گرایی عراقی و توسعه اقتصادی اداره کرده است. حمایت اولیه چارچوب هماهنگی از دولت او به او اجازه داد تا در طول سه سال گذشته ۴۰۰ میلیارد دلار هزینه کند و استخدام‌های دولتی و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ساختمانی و زیرساختی را افزایش دهد. در مجموع، این امر او را بسیار محبوب کرده و به او اعتبار قابل توجهی بخشیده است، به‌ویژه در میان جمعیت سنی که به عنوان عنصر کلیدی محافظت از عراق در برابر ظهور مجدد داعش عمل می‌کند. با این حال، پرونده‌هایی که سودانی در رسیدگی به آنها شکست خورده، فساد و قدرت شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران است. اگرچه او توانست از شرکت این گروه‌ها در جنگ بین اسرائیل و ایران جلوگیری کند، اما در مبارزه با فساد پیشرفت چندانی نداشته است.
جیمز جفری
علاقه اصلی واشینگتن در انتخابات، ظهور دولتی در عراق است که پایدار، نماینده خود عراق و به محدود کردن نفوذ ایران مایل باشد. اگرچه سیستم پارلمانی این کشور تا حدودی ناکارآمد است، اما به عنوان حفاظی در برابر افراط‌گرایی‌های اقتدارگرایانه‌ای مانند عراق صدام یا سوریه اسد نیز عمل می‌کند. ایالات متحده رابطه کاری قوی با سودانی دارد، بنابراین نتیجه انتخاباتی که به او اجازه دهد مسیر فعلی خود را ادامه دهد، مثبت خواهد بود. در شرایطی که منطقه‌ای به طور کلی در حال دور شدن از ایران است، خویشتن‌داری محتاطانه بغداد در طول جنگ دوازده روزه نشانه مثبتی است.
ممکن است ائتلافی برای جلوگیری از تشکیل دولت توسط نامزد پیشتاز – که در حال حاضر سودانی است – تشکیل شود، همان‌طور که قبلاً در سیاست عراق اتفاق افتاده است. صرف نظر از این، دیدگاه ایالات متحده در مورد عراق کاملاً به موضع دولت جدید در مورد مسائل خاص، یعنی گروه‌های مسلح حشد الشعبی، روابط با کردها و نقش منطقه‌ای عراق بستگی خواهد داشت.
در گذشته، یک منطقه کردستان متحد هم به عنوان یک عامل ثبات‌بخش در عراق و هم به عنوان یک رأی تعیین‌کننده در مذاکرات پس از انتخابات عمل می‌کرد، اما اختلافات فعلی آن می‌تواند از ایفای این نقش توسط کردها مانع شود. مطمئناً، ایالات متحده ممکن است همچنان در نهایت برای تغییر روند تشکیل دولت، به آنها فشار وارد کند، زیرا واشینگتن نفوذ بیشتری بر کردها نسبت به بغداد دارد. با این حال، اختلال عملکرد سیاسی فعلی کردها ممکن است ارزش این اهرم را محدود کند.
پارلمان عراق با همان مشکلاتی روبه‌روست که سایر سیستم‌های پارلمانی با آن مواجه هستند. به عنوان مثال، فرانسه و آلمان هر دو در سال‌های اخیر فرآیندهای دردناک تشکیل دولت را تحمل کرده‌اند. نگرانی نهایی واشینگتن تشکیل نهایی دولت است نه بن‌بست طولانی، زیرا بی‌ثباتی در عراق هم ناآرامی‌های مردمی و هم نفوذ بیشتر ایران را به دنبال خواهد داشت.
حتی اگر نفوذ تهران پس از انتخابات افزایش یابد، ممکن است نتواند از این نفوذ به قدرت منطقه‌ای ملموسی استفاده کند. عراق به وضوح برای استراتژی ایران حیاتی است زیرا سایر نیروهای نیابتی رو به افول گذاشته‌اند، اما برخلاف حزب‌الله یا حوثی‌ها، حشد شعبی عراق به عنوان سلاحی علیه اسرائیل و ایالات متحده مفید فوری نیستند. از آنجا که حشد الشعبی هرگز مستقیماً درگیر جنگ نبوده‌اند و به طور معمول با نیروی نظامی اسرائیل روبه‌رو نشده‌اند، به طور متناقضی، هم دست‌نخورده‌تر هستند و هم تهدید فوری کمتری برای امنیت منطقه‌ای نسبت به سایر گروه‌های تحت حمایت ایران محسوب می‌شوند. نه عراق و نه ایالات متحده علاقه‌ای به نفوذ بیشتر حشد الشعبی در دولت عراق ندارند. با این اوصاف، اگر تنها نقش آنها در سیاست عراق، جذب منابع از دولت و پاسخگویی ظاهری به ایران بدون مشارکت در فعالیت‌های نظامی فعال باشد، نتیجه‌ای نامطلوب اما قابل تحمل برای واشینگتن خواهد بود.
در نهایت، عراق از سال ۲۰۰۵ یک نظام دموکراتیک را حفظ کرده که نشان‌دهنده‌ی فاصله‌ی چشمگیری با تاریخ گذشته‌ی آن است. تحولات سیاسی و اقتصادی سال گذشته، علی‌رغم چالش‌های رایج در این منطقه، دلیل بزرگی برای خوش‌بینی است.
منبع: واشینگتن اینستیتیوت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱
نظر شما :