جلوه‌های واقعگرایی ایران در عراق

نویسنده: حسن فحص

دیپلماسی ایرانی: زیاد طول نکشید تا مقامات نظام حاکم بر تهران بتوانند شوک ناشی از نتایج انتخابات پیش از موعد عراق را که موجب کاهش محسوس کرسی های نیروهای وابسته به ایران یا مورد حمایت ایران در پارلمان جدید عراق شد، هضم کنند. این نتایج نشان داد حمایت مردمی از شعارهایی که این گروه ها برای حفظ حضور سیاسی و نظامی خود در صحنه عراق سر می دادند، کاهش یافته است و مردم از بحران های معیشتی و فساد و سهم خواهی احزاب سیاسی خسته شده اند.

شعارهایی که تظاهرکنندگان عراقی علیه حضور ایران در عراق و در مخالفت با نیروهای مورد حمایت ایران سر دادند موجب شد مقامات ایرانی به فکر بازنگری در محاسباتشان در عراق و ترمیم آسیب وارد شده به وجهه خود در این کشور بیفتند.

نتایج انتخابات عراق، گروه های نزدیک به ایران را سردرگم کرد و این واقعیت را به آنان فهماند که جایگاه پیشروی خود در بین احزاب شیعه عراقی را به نفع «ائتلاف دولت قانون» به ریاست نوری المالکی که او را در انتخابات قبلی کنار زده بودند و «جریان صدر» به ریاست مقتدی صدر از دست داده اند.

فاصله زیاد تعداد کرسی های جریان صدردر پارلمان عراق با نزدیکترین رقیبش، به مقتدی صدر امکان می دهد به تنهایی رهبری شیعیان را در صحنه سیاسی عراق به دست بگیرد و با دیگر جوامع عراقی ائتلاف هایی تشکیل دهد که امکان نقش آفرینی محوری را در تشکیل دولت آینده عراق برایش فراهم می کند. این گونه تک تازی صدر، برای دیگر احزاب شیعه و همچنین احزاب سنی و کرد که خود را مجبور به گردن نهادن به خواسته های او می بینند و حتی برای قدرت های منطقه ای و بین المللی، مشخصا تهران و واشنگتن قابل قبول نیست زیرا مایل نیستند اوضاع سیاسی عراق به سمت انفجار پیش برود.

ایران در اقدامی که می تواند گروه های مورد حمایت این کشور را که از توطئه و تقلب در انتخابات سخن می گویند آرام کند، از انتخابات عراق و نتایج آن استقبال کرد و اختلافات و کشمکش ها بر سر نتایج بین گروه های عراقی را موضوعی داخلی دانست. این موضع واقع گرایانه ایران، نشان دهنده آغاز خروج تهران از شوک اولیه و روی آوردن به برداشتی واقع بینانه از اوضاع عراق و تعامل با اوضاع موجود این کشور صرف نظر از مسیری است که تشکیل کابینه و تعیین نخست وزیر در عراق طی خواهد کرد.

احتمالا ماموریت بعدی دستگاه دیپلماسی ایران، کاستن از کشمکش ها و اختلافات بین احزاب شیعی و تلاش برای نزدیک کردن دیدگاه های دو جناح اصلی شیعیان یعنی «جریان صدر» و «هیأت هماهنگی شیعیان» به ریاست نوری المالکی است. این اقدام ایران احتمالا به این کشور امکان خواهد داد نیروهای سیاسی از خارج از تشکیلات شیعیان به ویژه نیروهای سنی که از نظر ایران میانه رو محسوب می شوند را جذب کند. گروه های کرد عراقی هم مشکلی با همراه شدن با تلاش های ایران نخواهند داشت البته اگر احساس کنند منافعشان از این طریق تامین می شود.

در شرایطی که ایران برای از سرگیری مذاکرات با قدرت های بزرگ از جمله آمریکا برای بازگشت به برجام آماده می شود، بعید است مقامات ایرانی مسیری را که به انفجار در صحنه سیاسی عراق منجر شود پیش بگیرند به ویژه که این میدان، آزمونی واقعی برای سنجش توانایی ایران در حفظ دستاوردهای منطقه ایش است و باختن در این میدان، احتمالا راه را به روی شکست های بعدی در منطقه خواهد گشود. بنابراین تهران از فرصت مذاکرات هسته ای برای دستیابی به تفاهمی حداقلی با واشنگتن بر سر عراق بر اساس معادله «نه پیروزی نه شکست» استفاده خواهد کرد.

ایران برای کاستن از تاثیر پیروزی جریان صدر و مهار سرکشی های احتمالی آینده مقتدی صدر، درصدد دستیابی به تفاهم با او بر خواهد آمد ولی اگر موفق نشود، به سمت گزینه تشکیل بزرگترین فراکسیون پارلمانی از طریق «هیأت هماهنگی» گروه های شیعی پیش خواهد رفت که اکنون جمعا 90 کرسی پارلمان را در اختیار دارند. ایران در صورتی به سمت این گزینه خواهد رفت که احساس کند اوضاع به سمت کاهش نقش و نفوذش در عراق به عنوان مقدمه ای برای کاهش نفوذش در منطقه پیش می رود.

منبع: ایندیپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11