کش‌مکش‌ها و انتظاراتی که در پیش است
انتخابات عراق و بازیگران و بازیگردانان صحنه سیاسی
دیپلماسی ایرانی: انتخابات پارلمانی عراق به عنوان مهمترین رویداد سیاسی این کشور صبح امروز سه‌شنبه ۱۱ نوامبر از ساعت ۷ صبح آغاز شده است. این انتخابات یکی از آرام‌ترین انتخابات دو دهه عراق است که به استثنای یکی دو حادثه مشکوک تروریستی که دولت عراق فورا برای کشف ابعاد آن وارد عمل شد و عاملان آن را بازداشت کرد، تحت تاثیر هیچ اتفاق یا تنش امنیتی و سیاسی خاصی نیست.
البته مثل هر انتخابات آزاد در جهان، این انتخابات نیز افتان و خیزانی دارد و شگفتی‌سازانی که تا اندازه‌ای می‌توان از الآن پیش‌بینی کرد که چه فرد یا کسانی باشند.
طبیعتا پیش‌بینی می‌شود شگفتی‌ساز این انتخابات محمد شیاع السودانی باشد؛ فردی که تا همین چهار سال پیش کمتر کسی نام او را در جمع رهبران سیاسی عراق می‌شنید و در حقیقت با حمایت نوری المالکی، نخست‌وزیر اسبق عراق به قدرت رسید. السودانی با عملکرد بسیار خوب خود در توسعه و بازسازی کشور و بهبود رفاه عمومی مردم و همچنین تلاش موفقیت‌آمیزش در عدم درگیر شدن عراق در جنگ‌های منطقه توانسته محبوبیت خوبی کسب کند و در حال حاضر به گواه نظرسنجی‌ها و گزارش‌ها محبوب‌ترین چهره سیاسی عراق است.
البته او بر خلاف وعده‌ای که در روز اول انتخابش به سمت نخست‌وزیری به رهبران سیاسی شیعه عراقی داده بود، عمل کرده و با تشکیل ائتلافی سیاسی بر خلاف آنچه تعهد داده بود، به کارزار انتخابات وارد شده که این مساله دشمنی حامی اولیه او یعنی نوری المالکی را سبب شده تا آنجا که به دشمن سرسخت او در عراق تبدیل شده و ابایی ندارد که بگوید هدف نخستش کنار زدن محمد شیاع السودانی از سمت نخست‌وزیری عراق است.
با این حال السودانی با ائتلاف گسترده‌ای که تشکیل داده است، پیش‌بینی می‌شود بتواند بسیاری از آرای استان‌های مختلف عراق را – حتی در مناطق سنی‌نشین که رهبران سیاسی عراق کمتر به فکر سرمایه‌گذاری سیاسی روی آن بوده‌اند – به سود خود کسب کند و بیشترین تعداد کرسی‌های پارلمان را به خود اختصاص دهد.
در مقابل السودانی، می‌توان گفت که بزرگترین بازنده این کارزار می‌تواند مقتدی صدر باشد که با اصرار و پافشاری به تحریم انتخابات و اظهارات روزانه تند و تیزش علیه این فرایند که تا یک روز قبل از برگزاری انتخابات هم بیان می‌کرد، سبب شده است تا در کارزار سیاسی عراق فعلا کم‌رنگ و کم‌تاثیر باشد؛ به‌ویژه که بخشی از سبد رای او به سود رقبایش به‌ویژه السودانی سرازیر شده است. البته تصمیمات آنی مخرب صدر را نمی‌توان نادیده گرفت، اگرچه با توجه به وضعیت فعلی موجود بعید است نقشه مخربی در سر داشته باشد.
با توجه به مشارکت بالا در «انتخابات خاص» که دو روز پیش برگزار شد و رای‌دهندگان نظامی، نیروهای امنیتی و آوارگان در آن شرکت کردند و مشارکتی در حدود ۸۲درصد را رقم زدند و همچنین ۲۱میلیون کارت رای‌ای که از حدود ۲۹ میلیون واجد رای، برای شرکت در انتخابات دریافت شده، می‌توان انتظار داشت میزان مشارکت در این انتخابات بالا و حداقل بهتر از دو دور قبل باشد. اگر چنین اتفاقی بیفتد به معنای امیدوار شدن جامعه عراق به اصلاحات و آینده کشورشان است و البته در عین حال افزایش انتظارات از دولت آتی عراق را سبب خواهد شد.
چهره‌های برجسته این انتخابات
بعد از السودانی که پیشتر به آن اشاره کردیم، انتظار می‌رود نوری المالکی چهره دوم انتخابات عراق در میان گروه‌های شیعه باشد. اگرچه او کارنامه چندان درخشانی از سابقه سیاسی خود بر جای نگذاشته اما در میان بخشی از جامعه عراق همچنان محبوبیت دارد و چهره‌ای کاریزماتیک در صحنه سیاسی عراق محسوب می‌شود که بر هر عملیات سیاسی تاثیرگذار است.
همچنین اسعد العیدانی، استاندار محبوب بصره که انتظار می‌رود در این انتخابات به چهره‌ای برجسته تبدیل شود. او خود را رقیب جدی السودانی برای سمت نخست‌وزیری می‌داند و نباید از نظر دور داشت که در کش‌مکش‌های پس از انتخابات وارد گود رقابت با السودانی شود.
سید عمار حکیم به عنوان یکی از چهره‌های سیاسی برجسته ائتلاف چارچوب هماهنگی شیعیان عراق نیز انتظار دارد بتواند ائتلاف تحت رهبری‌اش وضعیت خود را در پارلمان بهبود ببخشد و جای پای خود را مستحکم‌تر کند. او از چهره‌هایی است که در کنار دیگر چهره‌های سیاسی عراق مثل قیس الخزعلی و هادی العامری می‌توانند در روند دولت‌سازی بعد از انتخابات نقش‌آفرینی جدی داشته باشد.
البته چهره‌های سیاسی دیگری نیز در میان شیعیان مطرح هستند که بعد از روشن شدن نتایج انتخابات می‌توان میزان ثقل سیاسی آنها را سنجید.
در میان اهل تسنن بی‌شک فردی که بلندپروازی‌های بسیاری دارد، محمد الحلبوسی، رئیس سابق مجلس عراق است. او در مناسبت‌های مختلف گفته است که اهل تسنن باید کرسی ریاست جمهوری را به دست آورند و به این ترتیب اثرگذاری خود را در صحنه سیاسی عراق تقویت کنند. انتظار می‌رود وی در انتخابات پیش رو بتواند کرسی‌های قابل توجهی را از آن خود کند. او رقبای جدی‌ای مثل خمیس الخنجر و مثنی السامرائی دارد که می‌توانند در راه سیاسی او سنگ‌اندازی کنند.
جدال در صحنه کردها هم بالاست. حزب اتحاد میهنی کردستان به رهبری بافل طالبانی عزم خود را جزم کرده است تا سمت ریاست جمهوری را مجددا در دایره انحصار خود درآورد و اراده خود را بر حزب دموکرات کردستان تحمیل کند. برای به نتیجه رسیدن این کش‌مکش کردها نیز منتظر نتایج انتخابات هستند.
تعیین تکلیف مسائل
بسیاری از گروه‌ها و ناظران سیاسی عراق انتظار دارند این انتخابات فرایندی برای تعیین تکلیف بسیاری از مسائل کشور باشد. ازجمله موضوع الحشد الشعبی و حضور گروه‌های مسلح در صحنه سیاسی عراق که به شدت از سوی امریکایی‌ها رد شده است. ایالات متحده قصد دارد بعد از انتخابات عراقی‌ها را تحت فشار قرار دهد تا به بیرون راندن نمایندگان گروه‌های مسلح الحشد الشعبی از صحنه سیاسی عراق تن دهند. از این رو این انتخابات به‌نوعی وزن‌کشی بر سر این موضوع و تعیین تکلیف آن نیز محسوب می‌شود. البته امریکایی‌ها در این موضوع فشار خود را از حدود دست‌کم یک سال پیش آغاز کرده‌اند و با آغاز به کار دولت دونالد ترامپ تشدید کرده‌اند و انتظار می‌رود این فشار باز هم افزایش یابد.
همچنین امریکایی‌ها و گروه‌های سیاسی هم‌سو با آنها در عراق انتظار دارند که از طریق این انتخابات بتوانند اثرگذاری ایران بر صحنه سیاسی عراق را کاهش دهند.
از سوی دیگر جریان‌های سیاسی اهل تسنن دندان تیز کرده‌اند تا همان‌طور که گفته شد ثقل سیاسی خود را در عراق افزایش دهند و مثلا پست ریاست جمهوری را از آن خود کنند. اگرچه رئیس جمهور در عراق از اهمیت اجرایی کمی برخوردار است اما اهل تسنن آن را نمادی از قدرت می‌بینند که تصاحب آن می‌تواند جایگاهشان را تقویت کند.
کردها نیز انتظار دارند این انتخابات فضایی برای مانور سیاسی بیشتر آنها فراهم کند تا آنچه حقوق ضایع‌شده خود می‌دانند را کسب کنند. برای همین برخی رهبران سیاسی کرد تلویحا گفته‌اند که حاضرند پست ریاست جمهوری را در مقابل پست ریاست مجلس واگذار کنند به این امید که در فرایند قانون‌گذاری عراق دخالت کنند و منافع بیشتری را به نفع کردها رقم بزنند و امتیازات بیشتری را به دست آورند.
بازیگران خارجی
نزدیک به دو دهه است که ایران و امریکا بیشترین تاثیرگذاری را بر صحنه سیاسی عراق داشته‌اند. اما این بار به نظر می‌رسد این اثرگذاری به مراحل حساسی رسیده است. اگرچه ایرانی‌ها – به‌ویژه الآن – صحنه سیاسی عراق را صحنه مبارزه نمی‌بینند و صرفا جایی برای عدم شکل‌گیری فضای ضد ایرانی قلمداد می‌کنند که در صورت فراهم بودن شرایط به دنبال کسب منافع بیشتر هستند اما امریکایی‌ها صحنه را به شکل دیگری می‌بینند و می‌خواهند این انتخابات آغازی برای کاهش معنادار نفوذ ایران در صحنه سیاسی عراق باشد؛ برای همین حتی اگر ایران تمایل هم نداشته باشد تلاش می‌کنند تا ایران را در اینجا به مبارزه بطلبند و فضای یارکشی و تقابل ایجاد کنند.
از سوی دیگر ترکیه نیز با توجه به منافعی که در عراق دارد تلاش می‌کند تاثیری به سود خود در این انتخابات داشته باشد. دیدار سطح عالی با مقامات عراقی تنها یک هفته قبل از برگزاری انتخابات در همین چارچوب قابل ارزیابی است؛ البته شاید میزان نفوذ ترک‌ها به اندازه بازیگران اصلی صحنه سیاسی عراق نباشد اما نباید از نظر دور داشت که اگر فضا برایشان مهیا شود نقش‌آفرینی بیشتری داشته باشند و حتی با طرف امریکایی همکاری کنند تا به منافع بیشتری برسند.
از طرف کشورهای عربی نیز احساس می‌شود امارات و قطر بیش از همه به دنبال اثرگذاری هستند و این اثرگذاری را بیشتر در میان اهل تسنن و بعد از آن در میان برخی چهره‌های انگشت‌شمار شیعی دنبال می‌کنند. البته آنها نیز طبیعتا اگر منافعشان با منافع امریکا هم‌راستا شود در جهت اعمال نفوذ بیشتر با امریکا همکاری خواهند کرد.
این انتخابات می‌تواند بسیاری از تعریف‌های سیاسی و موازنه‌های قدرت عراق را تغییر دهد و صحنه‌ای جدید رقم بزند. بی‌شک مهمترین مرحله بعد از برگزاری انتخابات آغاز تلاش‌ها برای تشکیل دولت آینده است. دولتی که سرنوشت عراق را در دست خواهد داشت.
نظر شما :